Page 92 of 264
PDF/HTML Page 121 of 293
single page version

੯੨

ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾਂਤਦਾਰ੍ਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤਿਕਾਰ੍ਥਪੁਰਸ੍ਸਰੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਾਨਾਮਨਰ੍ਥਾਂਨ੍ਤਰਤ੍ਵਵ੍ਯਾਖ੍ਯੋਪਸਂਹਾਰੋਯਮ੍.

ਵਰ੍ਣਰਸਗਂਧਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾ ਹਿ ਪਰਮਾਣੋਃ ਪ੍ਰਰੂਪ੍ਯਂਤੇ; ਤੇ ਚ ਪਰਮਾਣੋਰਵਿਭਕ੍ਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵੇਨਾਨਨ੍ਯੇਪਿ ਸਂਜ੍ਞਾਦਿਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਨਿਬਂਧਨੈਰ੍ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੈਰਨ੍ਯਤ੍ਵਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਯਨ੍ਤਿ. ਏਵਂ ਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨੇ ਅਪ੍ਯਾਤ੍ਮਨਿ ਸਂਬਦ੍ਧੇ ਆਤ੍ਮ– ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਦਵਿਭਕ੍ਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵੇਨਾਨਨ੍ਯੇਪਿ ਸਂਜ੍ਞਾਦਿਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਨਿਬਂਧਨੈਰ੍ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੈਃ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵਮਾਸਾਦਯਤਃ, ਸ੍ਵਭਾਵਤਸ੍ਤੁ ਨਿਤ੍ਯਮਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵਮੇਵ ਬਿਭ੍ਰਤਃ.. ੫੧–੫੨..

-----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਪਰਮਾਣੁਪ੍ਰਰੂਪਿਤਾਃ] ਪਰਮਾਣੁਮੇਂ ਪ੍ਰਰੂਪਿਤ ਕਿਯੇ ਜਾਨੇ ਵਾਲੇ ਐਸੇ [ਵਰ੍ਣਰਸਗਂਧਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਃ] ਵਰ੍ਣ–ਰਸ–ਗਂਧ–ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ ਅਨਨ੍ਯਾਃ ਚ] ਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਅਨਨ੍ਯ ਵਰ੍ਤਤੇ ਹੁਏ [ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੈਃ] [ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ] ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ [ਅਨ੍ਯਤ੍ਵਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਃ ਭਵਨ੍ਤਿ] ਅਨ੍ਯਤ੍ਵਕੋ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨੇਵਾਲੇ ਹੋਤੇ ਹੈਂ [– ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਅਨ੍ਯਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੈ]; [ਤਥਾ] ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ [ਜੀਵਨਿਬਦ੍ਧੇ] ਜੀਵਮੇਂ ਸਮ੍ਬਦ੍ਧ ਐਸੇ [ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨੇ] ਦਰ੍ਸ਼ਨ–ਜ੍ਞਾਨ [ਅਨਨ੍ਯਭੂਤੇ] [ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ] ਅਨਨ੍ਯ ਵਰ੍ਤਤੇ ਹੁਏ [ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਤਃ] ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ [ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵਂ ਕੁਰੁਤੇ ਹਿ] ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵ ਕਰਤੇ ਹੈਂ. [ਨੋ ਸ੍ਵਭਾਵਾਤ੍] ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਨਹੀਂ.

ਟੀਕਾਃ– ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤਰੂਪ ਔਰ ਦ੍ਰਾਰ੍ਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤਰੂਪ ਪਦਾਰ੍ਥਪੂਰ੍ਵਕ, ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਤਥਾ ਗੁਣੋਂਕੇ ਅਭਿਨ੍ਨ–ਪਦਾਰ੍ਥਪਨੇਕੇ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਕਾ ਯਹ ਉਪਸਂਹਾਰ ਹੈ.

ਵਰ੍ਣ–ਰਸ–ਗਂਧ–ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਪਰਮਾਣੁਮੇਂ ਪ੍ਰਰੂਪਿਤ ਕਿਯੇ ਜਾਤੇ ਹੈਂ; ਵੇ ਪਰਮਾਣੁਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਵਾਲੇ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਅਨਨ੍ਯ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ, ਸਂਜ੍ਞਾਦਿ ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਨ੍ਯਤ੍ਵਕੋ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ. ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਸਮ੍ਬਦ੍ਧ ਜ੍ਞਾਨ–ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਭੀ ਆਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਵਾਲੇ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਅਨਨ੍ਯ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ, ਸਂਜ੍ਞਾਦਿ ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਪਨੇਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ, ਪਰਨ੍ਤੁ ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਸਦੈਵ ਅਪ੍ਰੁਥਕ੍ਪਨੇ ਕੋ ਹੀ ਧਾਰਣ ਕਰਤੇ ਹੈਂ.. ੫੧–੫੨..

ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਉਪਯੋਗਗੁਣਕਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਸਮਾਪ੍ਤ ਹੁਆ. -------------------------------------------------------------------------- ਦ੍ਰਾਰ੍ਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤ = ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸਮਝਾਾਨ ਹੋ ਵਹ ਬਾਤ; ਉਪਮੇਯ. [ਯਹਾਁ ਪਰਮਾਣੁ ਔਰ ਵਰ੍ਣਾਦਿਕ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤਰੂਪ ਪਦਾਰ੍ਥ ਹੈਂ ਤਥਾ

Page 93 of 264
PDF/HTML Page 122 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਅਥ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਗੁਣਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਮ੍. ਤਤ੍ਰਾਦਿਗਾਥਾਤ੍ਰਯੇਣ ਤਦੁਪੋਦ੍ਧਾਤਃ–

ਜੀਵਾ ਹਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਪਰਭਾਵਾਨਾਮਕਰਣਾਤ੍ਸ੍ਵਭਾਵਾਨਾਂ ਕਰ੍ਤਾਰੋ ਭਵਿਸ਼੍ਯਨ੍ਤਿ. ਤਾਂਸ਼੍ਚ ਕੁਰ੍ਵਾਣਾਃ ਕਿਮਨਾਦਿਨਿਧਨਾਃ, ਕਿਂ ਸਾਦਿਸਨਿਧਨਾਃ, ਕਿਂ ਸਾਦ੍ਯਨਿਧਮਾਃ, ਕਿਂ ਤਦਾਕਾਰੇਣ ਪਰਿਣਤਾਃ, ਕਿਮਪਰਿਣਤਾਃ ਭਵਿਸ਼੍ਯਂਤੀਤ੍ਯਾਸ਼ਙ੍ਕਯੇਦਮੁਕ੍ਤਮ੍. -----------------------------------------------------------------------------

ਅਬ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਗੁਣਕਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਹੈ. ਉਸਮੇਂ, ਪ੍ਰਾਰਮ੍ਭਕੀ ਤੀਨ ਗਾਥਾਓਂਸੇ ਉਸਕਾ ਉਪੋਦ੍ਘਾਤ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ.

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਜੀਵਾਃ] ਜੀਵ [ਅਨਾਦਿਨਿਧਨਾਃ] [ਪਾਰਿਣਾਮਿਕਭਾਵਸੇ] ਅਨਾਦਿ–ਅਨਨ੍ਤ ਹੈ, [ਸਾਂਤਾਃ] [ਤੀਨ ਭਾਵੋਂਂਸੇ] ਸਾਂਤ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਾਦਿ–ਸਾਂਤ] ਹੈ [ਚ] ਔਰ [ਜੀਵਭਾਵਾਤ੍ ਅਨਂਤਾਃ] ਜੀਵਭਾਵਸੇ ਅਨਨ੍ਤ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੀਵਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਰੂਪ ਕ੍ਸ਼ਾਯਿਕਭਾਵਸੇ ਸਾਦਿ–ਅਨਨ੍ਤ ਹੈ] [ਸਦ੍ਭਾਵਤਃ ਅਨਂਤਾਃ] ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸਦ੍ਭਾਵਸੇ ਜੀਵ ਅਨਨ੍ਤ ਹੀ ਹੋਤੇ ਹੈਂ. [ਪਞ੍ਚਾਗ੍ਰਗੁਣਪ੍ਰਧਾਨਾਃ ਚ] ਵੇ ਪਾਁਚ ਮੁਖ੍ਯ ਗੁਣੋਂਸੇ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾਵਾਲੇ ਹੈਂ.

[–ਅਪਨੇ ਭਾਵੋਂਕੋ] ਕਰਤੇ ਹੁਏ, ਕ੍ਯਾ ਵੇ ਅਨਾਦਿ–ਅਨਨ੍ਤ ਹੈਂ? ਕ੍ਯਾ ਸਾਦਿ–ਸਾਂਤ ਹੈਂ? ਕ੍ਯਾ ਸਾਦਿ–ਅਨਨ੍ਤ ਹੈਂ? ਕ੍ਯਾ ਤਦਾਕਾਰਰੂਪ [ਉਸ–ਰੂਪ] ਪਰਿਣਤ ਹੈ? ਕ੍ਯਾ [ਤਦਾਕਾਰਰੂਪ] ਅਪਰਿਣਤ ਹੈਂ?– ਐਸੀ ਆਸ਼ਂਕਾ ਕਰਕੇ ਯਹ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਨ ਆਸ਼ਂਕਾਓਂਕੇ ਸਮਾਧਾਨਰੂਪਸੇ ਯਹ ਗਾਥਾ ਕਹੀ ਗਈ ਹੈ]. --------------------------------------------------------------------------

Page 94 of 264
PDF/HTML Page 123 of 293
single page version

੯੪

ਜੀਵਾ ਹਿ ਸਹਜਚੈਤਨ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਪਾਰਿਣਾਮਿਕਭਾਵੇਨਾਨਾਦਿਨਿਧਨਾਃ. ਤ ਏਵੌਦਯਿਕ– ਕ੍ਸ਼ਾਯੋਪਸ਼ਮਿਕੌਪਸ਼ਮਿਕਭਾਵੈਃ ਸਾਦਿਸਨਿਧਨਾਃ. ਤ ਏਵ ਕ੍ਸ਼ਾਯਿਕਭਾਵੇਨ ਸਾਦ੍ਯਨਿਧਨਾਃ. ਨ ਚ ਸਾਦਿ– ਤ੍ਵਾਤ੍ਸਨਿਧਨਤ੍ਵਂ ਕ੍ਸ਼ਾਯਿਕਭਾਵਸ੍ਯਾਸ਼ਙ੍ਕਯਮ੍. ਸ ਖਲੂਪਾਧਿਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤੌ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨਃ ਸਿਦ੍ਧਭਾਵ ਇਵ ਸਦ੍ਭਾਵ ਏਵ ਜੀਵਸ੍ਯ; ਸਦ੍ਭਾਵੇਨ ਚਾਨਂਤਾ ਏਵ ਜੀਵਾਃ ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾਯਂਤੇ. ਨ ਚ ਤੇਸ਼ਾਮਨਾਦਿਨਿਧਨਸਹਜਚੈਤਨ੍ਯ–ਲਕ੍ਸ਼ਣੈਕਭਾਵਾਨਾਂ ਸਾਦਿਸਨਿਧਨਾਨਿ ਸਾਦ੍ਯਨਿਧਨਾਨਿ ਭਾਵਾਂਤਰਾਣਿ ਨੋਪਪਦ੍ਯਂਤ ਇਤਿ ਵਕ੍ਤਵ੍ਯਮ੍; ਤੇ ਖਲ੍ਵਨਾਦਿਕਰ੍ਮਮਲੀਮਸਾਃ ਪਂਕਸਂਪ੍ਰੁਕ੍ਤਤੋਯਵਤ੍ਤਦਾਕਾਰੇਣ ਪਰਿਣਤਤ੍ਵਾਤ੍ਪਞ੍ਚਪ੍ਰਧਾਨਗੁਣਪ੍ਰਧਾਨਤ੍ਵੇਨੈਵਾਨੁਭੂਯਂਤ ਇਤਿ.. ੫੩.. -----------------------------------------------------------------------------

ਜੀਵ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਸਹਜਚੈਤਨ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣ ਪਾਰਿਣਾਮਿਕ ਭਾਵਸੇ ਅਨਾਦਿ–ਅਨਨ੍ਤ ਹੈ. ਵੇ ਹੀ ਔਦਯਿਕ, ਕ੍ਸ਼ਾਯੋਪਸ਼ਮਿਕ ਔਰ ਔਪਸ਼ਮਿਕ ਭਾਵੋਂਸੇ ਸਾਦਿ–ਸਾਨ੍ਤ ਹੈਂ. ਵੇ ਹੀ ਕ੍ਸ਼ਾਯਿਕ ਭਾਵਸੇ ਸਾਦਿ–ਅਨਨ੍ਤ ਹੈਂ.

‘ਕ੍ਸ਼ਾਯਿਕ ਭਾਵ ਸਾਦਿ ਹੋਨੇਸੇ ਵਹ ਸਾਂਤ ਹੋਗਾ’ ਐਸੀ ਆਸ਼ਂਕਾ ਕਰਨਾ ਯੋਗ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ. [ਕਾਰਣ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈਃ–] ਵਹ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਉਪਾਧਿਕੀ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਹੋਨੇ ਪਰ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ, ਸਿਦ੍ਧਭਾਵਕੀ ਭਾਁਤਿ, ਜੀਵਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੀ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕਰ੍ਮੋਪਾਧਿਕੇ ਕ੍ਸ਼ਯਮੇਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਕ੍ਸ਼ਾਯਿਕ ਭਾਵ ਜੀਵਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੀ ਹੈ]; ਔਰ ਸਦ੍ਭਾਵਸੇ ਤੋ ਜੀਵ ਅਨਨ੍ਤ ਹੀ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕਿਯੇ ਜਾਤੇ ਹੈਂ. [ਇਸਲਿਯੇ ਕ੍ਸ਼ਾਯਿਕ ਭਾਵਸੇ ਜੀਵ ਅਨਨ੍ਤ ਹੀ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਿਨਾਸ਼ਰਹਿਤ ਹੀ ਹੈ.]

ਪੁਨਸ਼੍ਚ, ‘ਅਨਾਦਿ–ਅਨਨ੍ਤ ਸਹਜਚੈਤਨ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣ ਏਕ ਭਾਵਵਾਲੇ ਉਨ੍ਹੇਂ ਸਾਦਿ–ਸਾਂਤ ਔਰ ਸਾਦਿ–ਅਨਨ੍ਤ ਭਾਵਾਨ੍ਤਰ ਘਟਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੀਵੋਂਕੋ ਏਕ ਪਾਰਿਣਾਮਿਕ ਭਾਵਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ ਅਨ੍ਯ ਭਾਵ ਘਟਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ]’ ਐਸਾ ਕਹਨਾ ਯੋਗ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ; [ਕ੍ਯੋਂਕਿ] ਵੇ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਅਨਾਦਿ ਕਰ੍ਮਸੇ ਮਲਿਨ ਵਰ੍ਤਤੇ ਹੁਏ ਕਾਦਵਸੇ ੧ਸਂਪ੍ਰੁਕ੍ਤ ਜਲਕੀ ਭਾਁਤਿ ਤਦਾਕਾਰਰੂਪ ਪਰਿਣਤ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ, ਪਾਁਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ੨ਗੁਣੋਂਸੇ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾਵਾਲੇ ਹੀ ਅਨੁਭਵਮੇਂ ਆਤੇ ਹੈਂ.. ੫੩.. -------------------------------------------------------------------------- ਜੀਵਕੇ ਪਾਰਿਣਾਮਿਕ ਭਾਵਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਵਰੂਪ ਸਹਜ–ਚੈਤਨ੍ਯ ਹੈ. ਯਹ ਪਾਰਿਣਾਮਿਕ ਭਾਵ ਅਨਾਦਿ ਅਨਨ੍ਤ

੧. ਕਾਦਵਸੇ ਸਂਪ੍ਰੁਕ੍ਤ = ਕਾਦਵਕਾ ਸਮ੍ਪਰ੍ਕ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ; ਕਾਦਵਕੇ ਸਂਸਰ੍ਗਵਾਲਾ. [ਯਦ੍ਯਪਿ ਜੀਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੈ ਤਥਾਪਿ

੨. ਔਦਯਿਕ, ਔਪਸ਼ਮਿਕ, ਕ੍ਸ਼ਾਯੋਪਸ਼ਮਿਕ, ਕ੍ਸ਼ਾਯਿਕ ਔਰ ਪਾਰਿਣਾਮਿਕ ਇਨ ਪਾਁਚ ਭਾਵੋਂਕੋ ਜੀਵਕੇ ਪਾਁਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਗੁਣ

Page 95 of 264
PDF/HTML Page 124 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਏਵਂ ਹਿ ਪਞ੍ਚਭਿਰ੍ਭਾਵੈਃ ਸ੍ਵਯਂ ਪਰਿਣਮਮਾਨਸ੍ਯਾਸ੍ਯ ਜੀਵਸ੍ਯ ਕਦਾਚਿਦੌਦਯਿਕੇਨੈਕੇਨ ਮਨੁਸ਼੍ਯਤ੍ਵਾਦਿਲਕ੍ਸ਼ਣੇਨ ਭਾਵੇਨ ਸਤੋ ਵਿਨਾਸ਼ਸ੍ਤਥਾਪਰੇਣੌਦਯਿਕੇਨੈਵ ਦੇਵਤ੍ਵਾਦਿਲਕ੍ਸ਼ਣੇਨ ਭਾਵੇਨ ਅਸਤ ਉਤ੍ਪਾਦੋ ਭਵਤ੍ਯੇਵ. ਏਤਚ੍ਚ ‘ਨ ਸਤੋ ਵਿਨਾਸ਼ੋ ਨਾਸਤ ਉਤ੍ਪਾਦ’ ਇਤਿ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਸੂਤ੍ਰੇਣ ਸਹ ਵਿਰੁਦ੍ਧਮਪਿ ਨ ਵਿਰੁਦ੍ਧਮ੍; ਯਤੋ ਜੀਵਸ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਰ੍ਥਿਕਨਯਾਦੇਸ਼ੇਨ ਨ ਸਤ੍ਪ੍ਰਣਾਸ਼ੋ ਨਾਸਦੁਤ੍ਪਾਦਃ, ਤਸ੍ਯੈਵ ਪਰ੍ਯਾਯਾਰ੍ਥਿਕਨਯਾਦੇਸ਼ੇਨ ਸਤ੍ਪ੍ਰਣਾਸ਼ੋਸਦੁਤ੍ਪਾਦਸ਼੍ਚ. ਨ ਚੈਤਦਨੁਪਪਨ੍ਨਮ੍, ਨਿਤ੍ਯੇ ਜਲੇ ਕਲ੍ਲੋਲਾਨਾਮ–ਨਿਤ੍ਯਤ੍ਵਦਰ੍ਸ਼ਨਾਦਿਤਿ.. ੫੪.. -----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਏਵਂ] ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ [ਜੀਵਸ੍ਯ] ਜੀਵਕੋ [ਸਤਃ ਵਿਨਾਸ਼ਃ] ਸਤ੍ਕਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਔਰ [ਅਸਤਃ ਉਤ੍ਪਾਦਃ] ਅਸਤ੍ਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ [ਭਵਤਿ] ਹੋਤਾ ਹੈ– [ਇਤਿ] ਐਸਾ [ਜਿਨਵਰੈਃ ਭਣਿਤਮ੍] ਜਿਨਵਰੋਂਨੇ ਕਹਾ ਹੈ, [ਅਨ੍ਯੋਨ੍ਯਵਿਰੁਦ੍ਧਮ੍] ਜੋ ਕਿ ਅਨ੍ਯੋਨ੍ਯ ਵਿਰੁਦ੍ਧ [੧੯ ਵੀਂ ਗਾਥਾਕੇ ਕਥਨਕੇ ਸਾਥ ਵਿਰੋਧਵਾਲਾ] ਤਥਾਪਿ [ਅਵਿਰੁਦ੍ਧਮ੍] ਅਵਿਰੁਦ੍ਧ ਹੈ.

ਅਨਾਦਿ–ਅਨਨ੍ਤਪਨਾ ਹੋਨੇਮੇਂ ਵਿਰੋਧਕਾ ਪਰਿਹਾਰ ਹੈ.

ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਪਾਁਚ ਭਾਵਰੂਪਸੇ ਸ੍ਵਯਂ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਇਸ ਜੀਵਕੋ ਕਦਾਚਿਤ੍ ਔਦਯਿਕ ਐਸੇ ਏਕ ਮਨੁਸ਼੍ਯਤ੍ਵਾਦਿਸ੍ਵਰੂਪ ਭਾਵਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਸਤ੍ਕਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਔਰ ਔਦਯਿਕ ਹੀ ਐਸੇ ਦੂਸਰੇ ਦੇਵਤ੍ਵਾਦਿਸ੍ਵਰੂਪ ਭਾਵਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਅਸਤ੍ਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ ਹੋਤਾ ਹੀ ਹੈ. ਔਰ ਯਹ [ਕਥਨ] ‘ਸਤ੍ਕਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਥਾ ਅਸਤ੍ਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ ਨਹੀਂ ਹੈ’ ਐਸੇ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਸੂਤ੍ਰਕੇ [–੧੯ਵੀਂ ਗਾਥਾਕੇ] ਸਾਥ ਵਿਰੋਧਵਾਲਾ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ [ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ] ਵਿਰੋਧਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਜੀਵਕੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਰ੍ਥਿਕਨਯਕੇ ਕਥਨਸੇ ਸਤ੍ਕਾ ਨਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ਔਰ ਅਸਤ੍ਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਥਾ ਉਸੀਕੋ ਪਰ੍ਯਾਯਾਰ੍ਥਿਕਨਯਕੇ ਕਥਨਸੇ ਸਤ੍ਕਾ ਨਾਸ਼ ਹੈ ਔਰ ਅਸਤ੍ਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ ਹੈ. ਔਰ ਯਹ ੧ਅਨੁਪਪਨ੍ਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਨਿਤ੍ਯ ਐਸੇ ਜਲਮੇਂ ਕਲ੍ਲੋਲੋਂਕਾ ਅਨਿਤ੍ਯਪਨਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ. -------------------------------------------------------------------------- ਯਹਾਁ ‘ਸਾਦਿ’ਕੇ ਬਦਲੇ ‘ਅਨਾਦਿ’ ਹੋਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ਐਸਾ ਲਗਤਾ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਗੁਜਰਾਤੀਮੇਂ ‘ਅਨਾਦਿ’ ਐਸਾ ਅਨੁਵਾਦ

੧.ਅਨੁਪਪਨ੍ਨ = ਅਯੁਕ੍ਤ; ਅਸਂਗਤ; ਅਘਟਿਤ; ਨ ਹੋ ਸਕੇ ਐਸਾ.

Page 96 of 264
PDF/HTML Page 125 of 293
single page version

੯੬

ਜੀਵਸ੍ਯ ਸਦਸਦ੍ਭਾਵੋਚ੍ਛਿਤ੍ਤ੍ਯੁਤ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤੋਪਾਧਿਪ੍ਰਤਿਪਾਦਨਮੇਤਤ੍. -----------------------------------------------------------------------------

ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ– ੫੩ ਵੀਂ ਗਾਥਾਮੇਂ ਜੀਵਕੋ ਸਾਦਿ–ਸਾਨ੍ਤਪਨਾ ਤਥਾ ਅਨਾਦਿ–ਅਨਨ੍ਤਪਨਾ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ. ਵਹਾਁ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ ਸਮ੍ਭਵ ਹੈ ਕਿ–ਸਾਦਿ–ਸਾਂਤਪਨਾ ਔਰ ਅਨਾਦਿ–ਅਨਂਤਪਨਾ ਪਰਸ੍ਪਰ ਵਿਰੁਦ੍ਧ ਹੈ; ਪਰਸ੍ਪਰ ਵਿਰੁਦ੍ਧ ਭਾਵ ਏਕਸਾਥ ਜੀਵਕੋ ਕੈਸੇ ਘਟਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ? ਉਸਕਾ ਸਮਾਧਾਨ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈਃ ਜੀਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਰ੍ਯਾਯਾਤ੍ਮਕ ਵਸ੍ਤੁ ਹੈ. ਉਸੇ ਸਾਦਿ–ਸਾਨ੍ਤਪਨਾ ਔਰ ਅਨਾਦਿ–ਅਨਨ੍ਤਪਨਾ ਦੋਨੋਂ ਏਕ ਹੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਨਹੀਂ ਕਹੇ ਗਯੇ ਹੈਂ, ਭਿਨ੍ਨ– ਭਿਨ੍ਨ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਕਹੇ ਗਯੇ ਹੈਂ; ਸਾਦਿ–ਸਾਨ੍ਤਪਨਾ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ਵਹ ਪਰ੍ਯਾਯ–ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਹੈ ਔਰ ਅਨਾਦਿ– ਅਨਨ੍ਤਪਨਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵਕੋ ਸਾਦਿ–ਸਾਨ੍ਤਪਨਾ ਤਥਾ ਅਨਾਦਿ–ਅਨਨ੍ਤਪਨਾ ਏਕਸਾਥ ਬਰਾਬਰ ਘਟਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ.

[ਯਹਾਁ ਯਦ੍ਯਪਿ ਜੀਵਕੋ ਅਨਾਦਿ–ਅਨਨ੍ਤ ਤਥਾ ਸਾਦਿ–ਸਾਨ੍ਤ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ, ਤਥਾਪਿ ਐਸਾ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ਕਿ ਪਰ੍ਯਾਯਾਰ੍ਥਿਕਨਯਕੇ ਵਿਸ਼ਯਭੂਤ ਸਾਦਿ–ਸਾਨ੍ਤ ਜੀਵਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਕਰਨੇਯੋਗ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਨ੍ਤੁ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਰ੍ਥਿਕਨਯਕੇ ਵਿਸ਼ਯਭੂਤ ਐਸਾ ਜੋ ਅਨਾਦਿ–ਅਨਨ੍ਤ, ਟਂਕੋਤ੍ਕੀਰ੍ਣਜ੍ਞਾਯਕਸ੍ਵਭਾਵੀ, ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰ, ਨਿਤ੍ਯਾਨਨ੍ਦਸ੍ਵਰੂਪ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯ ਉਸੀਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ].. ੫੪..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਨਾਰਕਤਿਰ੍ਯਂਙ੍ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਃ ਦੇਵਾਃ] ਨਾਰਕ, ਤਿਰ੍ਯਂਚ, ਮਨੁਸ਼੍ਯ ਔਰ ਦੇਵ [ਇਤਿ ਨਾਮਸਂਯੁਤਾਃ] ਐਸੇ ਨਾਮੋਂਵਾਲੀ [ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਯਃ] [ਨਾਮਕਰ੍ਮਕੀ] ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿਯਾਁ [ਸਤਃ ਨਾਸ਼ਮ੍] ਸਤ੍ ਭਾਵਕਾ ਨਾਸ਼ ਔਰ [ਅਸਤਃ ਭਾਵਸ੍ਯ ਉਤ੍ਪਾਦਮ੍] ਅਸਤ੍ ਭਾਵਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ [ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ] ਕਰਤੀ ਹੈਂ. --------------------------------------------------------------------------

Page 97 of 264
PDF/HTML Page 126 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਯਥਾ ਹਿ ਜਲਰਾਸ਼ੇਰ੍ਜਲਰਾਸ਼ਿਤ੍ਵੇਨਾਸਦੁਤ੍ਪਾਦਂ ਸਦੁਚ੍ਛੇਦਂ ਚਾਨਨੁਭਵਤਸ਼੍ਚਤੁਰ੍ਭ੍ਯਃ ਕਕੁਬ੍ਵਿਭਾਗੇਭ੍ਯਃ ਕ੍ਰਮੇਣ ਵਹਮਾਨਾਃ ਪਵਮਾਨਾਃ ਕਲ੍ਲੋਲਾਨਾਮਸਦੁਤ੍ਪਾਦਂ ਸਦੁਚ੍ਛੇਦਂ ਚ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਜੀਵਸ੍ਯਾਪਿ ਜੀਵਤ੍ਵੇਨ ਸਦੁਚ੍ਛੇਦਮਸਦੁਤ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਚਾਨਨੁਭਵਤਃ ਕ੍ਰਮੇਣੋਦੀਯਮਾਨਾਃ ਨਾਰਕਤਿਰ੍ਯਙ੍ਮਨੁਸ਼੍ਯਦੇਵਨਾਮਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਯਃ ਸਦੁਚ੍ਛੇਦਮਸਦੁਤ੍ਪਾਦਂ ਚ ਕੁਰ੍ਵਂਤੀਤਿ.. ੫੫..

-----------------------------------------------------------------------------

ਟੀਕਾਃ– ਜੀਵਕੋ ਸਤ੍ ਭਾਵਕੇ ਉਚ੍ਛੇਦ ਔਰ ਅਸਤ੍ ਭਾਵਕੇ ਉਤ੍ਪਾਦਮੇਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਉਪਾਧਿਕਾ ਯਹ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਨ ਹੈ.

ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਮੁਦ੍ਰਰੂਪਸੇ ਅਸਤ੍ਕੇ ਉਤ੍ਪਾਦ ਔਰ ਸਤ੍ਕੇ ਉਚ੍ਛੇਦਕਾ ਅਨੁਭਵ ਨ ਕਰਨੇਵਾਲੇ ਐਸੇ ਸਮੁਦ੍ਰਕੋ ਚਾਰੋਂ ਦਿਸ਼ਾਓਂਮੇਂਸੇ ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਬਹਤੀ ਹੁਈ ਹਵਾਏਁ ਕਲ੍ਲੋਲੋਂਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ ਅਸਤ੍ਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ ਔਰ ਸਤ੍ਕਾ ਉਚ੍ਛੇਦ ਕਰਤੀ ਹੈਂ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਤਰਂਗਕੇ ਉਤ੍ਪਾਦਮੇਂ ਔਰ ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਤਰਂਗਕੇ ਨਾਸ਼ਮੇਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਬਨਤੀ ਹੈ], ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵਰੂਪਸੇ ਸਤ੍ਕੇ ਉਚ੍ਛੇਦ ਔਰ ਅਸਤ੍ਕੇ ਉਤ੍ਪਾਦ ਅਨੁਭਵ ਨ ਕਰਨੇਵਾਲੇ ਐਸੇ ਜੀਵਕੋ ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਉਦਯਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਨੇ ਵਾਲੀ ਨਾਰਕ–ਤਿਰ੍ਯਂਚ–ਮਨੁਸ਼੍ਯ–ਦੇਵ ਨਾਮਕੀ [ਨਾਮਕਰ੍ਮਕੀ] ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿਯਾਁ [ਭਾਵੋਂਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ, ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ] ਸਤ੍ਕਾ ਉਚ੍ਛੇਦ ਤਥਾ ਅਸਤ੍ਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ ਕਰਤੀ ਹੈਂ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਪਰ੍ਯਾਯਕੇ ਨਾਸ਼ਮੇਂ ਔਰ ਅਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਪਰ੍ਯਾਯਕੇ ਉਤ੍ਪਾਦਮੇਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਬਨਤੀ ਹੈਂ].. ੫੫..

[ਦ੍ਵਾਭ੍ਯਾਂ ਮਿਸ਼੍ਰਿਤਾਭ੍ਯਾਂ] ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਸੇ ਯੁਕ੍ਤ [ਚ] ਔਰ [ਪਰਿਣਾਮੇਨ ਯੁਕ੍ਤਾਃ] ਪਰਿਣਾਮਸੇ ਯੁਕ੍ਤ–[ਤੇ] ਐਸੇ [ਜੀਵਗੁਣਾਃ] [ਪਾਁਚ] ਜੀਵਗੁਣ [–ਜੀਵਕੇ ਭਾਵ] ਹੈਂ; [ਚ] ਔਰ [ਬਹੁਸ਼ੁ ਅਰ੍ਥੇਸ਼ੁ ਵਿਸ੍ਤੀਰ੍ਣਾਃ] ਉਨ੍ਹੇਂ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰੋਂਮੇਂ ਵਿਸ੍ਤ੍ਰੁਤ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ. --------------------------------------------------------------------------

Page 98 of 264
PDF/HTML Page 127 of 293
single page version

੯੮

ਜੀਵਸ੍ਯ ਭਾਵੋਦਯਵਰ੍ਣਨਮੇਤਤ੍. ਕਰ੍ਮਣਾਂ ਫਲਦਾਨਸਮਰ੍ਥਤਯੋਦ੍ਭੂਤਿਰੁਦਯਃ, ਅਨੁਦ੍ਭੂਤਿਰੁਪਸ਼ਮਃ, ਉਦ੍ਭੂਤ੍ਯਨੁਦ੍ਭੂਤੀ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਃ, ਅਤ੍ਯਂਤਵਿਸ਼੍ਲੇਸ਼ਃ ਕ੍ਸ਼ਯਃ, ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਲਾਭਹੇਤੁਕਃ ਪਰਿਣਾਮਃ. ਤਤ੍ਰੋਦਯੇਨ ਯੁਕ੍ਤ ਔਦਯਿਕਃ, ਉਪਸ਼ਮੇਨ ਯੁਕ੍ਤ ਔਪਸ਼ਮਿਕਃ, ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮੇਨ ਯੁਕ੍ਤਃ ਕ੍ਸ਼ਾਯੋਪਸ਼ਮਿਕਃ, ਕ੍ਸ਼ਯੇਣ ਯੁਕ੍ਤਃ ਕ੍ਸ਼ਾਯਿਕਃ, ਪਰਿਣਾਮੇਨ ਯੁਕ੍ਤਃ ਪਾਰਿਣਾਮਿਕਃ. ਤ ਏਤੇ ਪਞ੍ਚ ਜੀਵਗੁਣਾਃ. ਤਤ੍ਰੋਪਾਧਿਚਤੁਰ੍ਵਿਧਤ੍ਵਨਿਬਂਧਨਾਸ਼੍ਚਤ੍ਵਾਰਃ, ਸ੍ਵਭਾਵਨਿਬਂਧਨ ਏਕਃ. ਏਤੇ ਚੋਪਾਧਿਭੇਦਾਤ੍ਸ੍ਵਰੂਪਭੇਦਾਚ੍ਚ ਭਿਦ੍ਯਮਾਨਾ ਬਹੁਸ਼੍ਵਰ੍ਥੇਸ਼ੁ ਵਿਸ੍ਤਾਰ੍ਯਂਤ ਇਤਿ.. ੫੬.. -----------------------------------------------------------------------------

ਟੀਕਾਃ– ਜੀਵਕੋ ਭਾਵੋਂਕੇ ਉਦਯਕਾ [–ਪਾਁਚ ਭਾਵੋਂਕੀ ਪ੍ਰਗਟਤਾਕਾ] ਯਹ ਵਰ੍ਣਨ ਹੈ. ਕਰ੍ਮੋਕਾ ੧ਫਲਦਾਨਸਮਰ੍ਥਰੂਪਸੇ ਉਦ੍ਭਵ ਸੋ ‘ਉਦਯ’ ਹੈ, ਅਨੁਦ੍ਭਵ ਸੋ ‘ਉਪਸ਼ਮ’ ਹੈ, ਉਦ੍ਭਵ ਤਥਾ ਅਨੁਦ੍ਭਵ ਸੋ ‘ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮ’ ਹੈ, ੨ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਵਿਸ਼੍ਲੇਸ਼ ਸੋ ‘ਕ੍ਸ਼ਯ’ ਹੈ, ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ੩ਆਤ੍ਮਲਾਭ [ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ] ਜਿਸਕਾ ਹੇਤੁ ਹੈ ਵਹ ‘ਪਰਿਣਾਮ’ ਹੈ. ਵਹਾਁ, ਉਦਯਸੇ ਯੁਕ੍ਤ ਵਹ ‘ਔਦਯਿਕ’ ਹੈ, ਉਪਸ਼ਮਸੇ ਯੁਕ੍ਤ ਵਹ ‘ਔਪਸ਼ਮਿਕ’ ਹੈ, ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਸੇ ਯੁਕ੍ਤ ਵਹ ‘ਕ੍ਸ਼ਾਯੋਪਸ਼ਮਿਕ’ ਹੈ, ੪ਕ੍ਸ਼ਯਸੇ ਯੁਕ੍ਤ ਵਹ ‘ਕ੍ਸ਼ਾਯਿਕ’ ਹੈ, ੫ਪਰਿਣਾਮਸੇ ਯੁਕ੍ਤ ਵਹ ‘ਪਾਰਿਣਾਮਿਕ’ ਹੈ.– ਐਸੇ ਯਹ ਪਾਁਚ ਜੀਵਗੁਣ ਹੈਂ. ਉਨਮੇਂ [–ਇਨ ਪਾਁਚ ਗੁਣੋਂਮੇਂ] ੬ਉਪਾਧਿਕਾ ਚਤੁਰ੍ਵਿਧਪਨਾ ਜਿਨਕਾ ਕਾਰਣ [ਨਿਮਿਤ੍ਤ] ਹੈ ਐਸੇ ਚਾਰ ਹੈਂ, ਸ੍ਵਭਾਵ ਜਿਸਕਾ ਕਾਰਣ ਹੈ ਐਸਾ ਏਕ ਹੈ. ਉਪਾਧਿਕੇ ਭੇਦਸੇ ਔਰ ਸ੍ਵਰੂਪਕੇ ਭੇਦਸੇ ਭੇਦ ਕਰਨੇ ਪਰ, ਉਨ੍ਹੇਂ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰੋਂਮੇਂ ਵਿਸ੍ਤ੍ਰੁਤ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ.. ੫੬..

-------------------------------------------------------------------------- ੧. ਫਲਦਾਨਸਮਰ੍ਥ = ਫਲ ਦੇਨੇਮੇਂ ਸਮਰ੍ਥ. ੨. ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਵਿਸ਼੍ਲੇਸ਼ = ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਵਿਯੋਗ; ਆਤ੍ਯਂਤਿਕ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ. ੩. ਆਤ੍ਮਲਾਭ = ਸ੍ਵਰੂਪਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ; ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰ ਰਖਨਾ; ਅਪਨੇਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰ ਰਖਨਾ; ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ. [ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਅਪਨੇਕੋ

੪. ਕ੍ਸ਼ਯਸੇ ਯੁਕ੍ਤ = ਕ੍ਸ਼ਯ ਸਹਿਤ; ਕ੍ਸ਼ਯਕੇ ਸਾਥ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਵਾਲਾ. [ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਕਰ੍ਮੋਕੇ ਕ੍ਸ਼ਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਜੀਵਕੇ ਜਿਸ ਭਾਵਮੇਂ

੫. ਪਰਿਣਾਮਸੇ ਯੁਕ੍ਤ = ਪਰਿਣਾਮਮਯ; ਪਰਿਣਾਮਾਤ੍ਮਕ; ਪਰਿਣਾਮਸ੍ਵਰੂਪ. ੬. ਕਰ੍ਮੋਪਾਧਿਕੀ ਚਾਰ ਪ੍ਰਕਾਰਕੀ ਦਸ਼ਾ [–ਉਦਯ, ਉਪਸ਼ਮ, ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮ ਔਰ ਕ੍ਸ਼ਯ] ਜਿਨਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈ ਐਸੇ ਚਾਰ ਭਾਵ

Page 99 of 264
PDF/HTML Page 128 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਜੀਵਸ੍ਯੌਦਯਿਕਾਦਿਭਾਵਾਨਾਂ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰੋਕ੍ਤਿਰਿਯਮ੍.

ਜੀਵੇਨ ਹਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯੇਨਾਨੁਭੂਯਤੇ; ਤਚ੍ਚਾਨੁਭੂਯਮਾਨਂ ਜੀਵਭਾਵਾਨਾਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰਮੁਪਵਰ੍ਣ੍ਯਤੇ. ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰਭੂਤੇ ਜੀਵੇਨ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਭੂਤੇਨਾਤ੍ਮਨਃ ਕਰ੍ਮਭੂਤੋ ਭਾਵਃ ਕ੍ਰਿਯਤੇ. ਅਮੁਨਾ ਯੋ ਯੇਨ ਪ੍ਰਕਾਰੇਣ ਜੀਵੇਨ ਭਾਵਃ ਕ੍ਰਿਯਤੇ, ਸ ਜੀਵਸ੍ਤਸ੍ਯ ਭਾਵਸ੍ਯ ਤੇਨ ਪ੍ਰਕਾਰੇਣ ਕਰ੍ਤਾ ਭਵਤੀਤਿ.. ੫੭..

-----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਕਰ੍ਮ ਵੇਦਯਮਾਨਃ] ਕਰ੍ਮਕੋ ਵੇਦਤਾ ਹਆ [ਜੀਵਃ] ਜੀਵ [ਯਾਦ੍ਰਸ਼–ਕਮ੍ ਭਾਵਂ] ਜੈਸੇ ਭਾਵਕੋ [ਕਰੋਤਿ] ਕਰਤਾ ਹੈ, [ਤਸ੍ਯ] ਉਸ ਭਾਵਕਾ [ਤੇਨ] ਉਸ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ [ਸਃ] ਵਹ [ਕਰ੍ਤਾ ਭਵਤਿ] ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ–[ਇਤਿ ਚ] ਐਸਾ [ਸ਼ਾਸਨੇ ਪਠਿਤਮ੍] ਸ਼ਾਸਨਮੇਂ ਕਹਾ ਹੈ.

ਜੀਵ ਦ੍ਵਾਰਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸੇ ਅਨੁਭਵਮੇਂ ਆਤਾ ਹੈ; ਔਰ ਵਹ ਅਨੁਭਵਮੇਂ ਆਤਾ ਹੁਆ ਜੀਵਭਾਵੋਂਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰ ਕਹਲਾਤਾ ਹੈ. ਵਹ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮ] ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰ ਹੋਨੇਸੇ, ਜੀਵ ਦ੍ਵਾਰਾ ਕਰ੍ਤਾਰੂਪਸੇ ਅਪਨਾ ਕਰ੍ਮਰੂਪ [ਕਾਰ੍ਯਰੂਪ] ਭਾਵ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ ਜੋ ਭਾਵ ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਜੀਵ ਦ੍ਵਾਰਾ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਉਸ ਭਾਵਕਾ ਉਸ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਵਹ ਜੀਵ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ.. ੫੭..

--------------------------------------------------------------------------

Page 100 of 264
PDF/HTML Page 129 of 293
single page version

੧੦੦

ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਣਾਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰਤ੍ਵੇਨੌਦਯਿਕਾਦਿਭਾਵਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਮਤ੍ਰੋਕ੍ਤਮ੍. ਨ ਖਲੁ ਕਰ੍ਮਣਾ ਵਿਨਾ ਜੀਵਸ੍ਯੋਦਯੋਪਸ਼ਮੌ ਕ੍ਸ਼ਯਕ੍ਸ਼ਾਯੋਪਸ਼ਮਾਵਪਿ ਵਿਦ੍ਯੇਤੇ; ਤਤਃ ਕ੍ਸ਼ਾਯਿਕਕ੍ਸ਼ਾਯੋਪਸ਼ਮਿਕਸ਼੍ਚੌਦਯਿਕੌਪਸ਼ਮਿਕਸ਼੍ਚ ਭਾਵਃ ਕਰ੍ਮਕ੍ਰੁਤੋਨੁਮਂਤਵ੍ਯਃ. ਪਾਰਿਣਾਮਿਕਸ੍ਤ੍ਵਨਾਦਿਨਿਧਨੋ -----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਕਰ੍ਮਣਾ ਵਿਨਾ] ਕਰ੍ਮ ਬਿਨਾ [ਜੀਵਸ੍ਯ] ਜੀਵਕੋ [ਉਦਯਃ] ਉਦਯ, [ਉਪਸ਼ਮਃ] ਉਪਸ਼ਮ, [ਕ੍ਸ਼ਾਯਿਕਃ] ਕ੍ਸ਼ਾਯਿਕ [ਵਾ] ਅਥਵਾ [ਕ੍ਸ਼ਾਯੋਪਸ਼ਮਿਕਃ] ਕ੍ਸ਼ਾਯੋਪਸ਼ਮਿਕ [ਨ ਵਿਦ੍ਯਤੇ] ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ਤੁ] ਇਸਲਿਯੇ [ਭਾਵਃ] ਭਾਵ [–ਚਤੁਰ੍ਵਿਧ ਜੀਵਭਾਵ] [ਕਰ੍ਮਕ੍ਰੁਤਃ] ਕਰ੍ਮਕ੍ਰੁਤ ਹੈਂ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ, [ਔਦਯਿਕਾਦਿ ਭਾਵੋਂਕੇ] ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰ ਰੂਪਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮੋਕੋ ਔਦਯਿਕਾਦਿ ਭਾਵੋਂਕਾ ਕਰ੍ਤਾਪਨਾ ਕਹਾ ਹੈ.

[ਏਕ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ ਕਰਨੇ ਪਰ–] ਕਰ੍ਮਕੇ ਬਿਨਾ ਜੀਵਕੋ ਉਦਯ–ਉਪਸ਼ਮ ਤਥਾ ਕ੍ਸ਼ਯ–ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਕੇ ਬਿਨਾ ਜੀਵਕੋ ਔਦਯਿਕਾਦਿ ਚਾਰ ਭਾਵ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ]; ਇਸਲਿਯੇ ਕ੍ਸ਼ਾਯਿਕ, ਕ੍ਸ਼ਾਯੋਪਸ਼ਮਿਕ, ਔਦਯਿਕ ਯਾ ਔਪਸ਼ਮਿਕ ਭਾਵ ਕਰ੍ਮਕ੍ਰੁਤ ਸਂਮਤ ਕਰਨਾ. ਪਾਰਿਣਾਮਿਕ ਭਾਵ ਤੋ ਅਨਾਦਿ– ਅਨਨ੍ਤ, ਨਿਰੁਪਾਧਿ, ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਹੀ ਹੈਂ. [ਔਦਯਿਕ ਔਰ ਕ੍ਸ਼ਾਯੋਪਸ਼ਮਿਕ ਭਾਵ ਕਰ੍ਮਕੇ ਬਿਨਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ ਇਸਲਿਯੇ ਕਰ੍ਮਕ੍ਰੁਤ ਕਹੇ ਜਾ ਸਕਤੇ ਹੈਂ– ਯਹ ਬਾਤ ਤੋ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟ ਸਮਝਮੇਂ ਆ ਸਕਤੀ ਹੈ; ਕ੍ਸ਼ਾਯਿਕ ਔਰ ਔਪਸ਼ਮਿਕ ਭਾਵੋਂਕੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਮੇਂ ਨਿਮ੍ਨੋਕ੍ਤਾਨੁਸਾਰ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟਤਾ ਕੀ ਜਾਤੀ ਹੈਃ] ਕ੍ਸ਼ਾਯਿਕ ਭਾਵ, ਯਦ੍ਯਪਿ ਸ੍ਵਭਾਵਕੀ ਵ੍ਯਕ੍ਤਿਰੂਪ [–ਪ੍ਰਗਟਤਾਰੂਪ] ਹੋਨੇਸੇ ਅਨਨ੍ਤ [–ਅਨ੍ਤ ਰਹਿਤ] ਹੈ ਤਥਾਪਿ, ਕਰ੍ਮਕ੍ਸ਼ਯ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਕੇ

-------------------------------------------------------------------------- ਨਿਰੁਪਾਧਿ = ਉਪਾਧਿ ਰਹਿਤ; ਔਪਾਧਿਕ ਨ ਹੋ ਐਸਾ. [ਜੀਵਕਾ ਪਾਰਿਣਾਮਿਕ ਭਾਵ ਸਰ੍ਵ ਕਰ੍ਮੋਪਾਧਿਸੇ ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ ਹੋਨੇਕੇ

Page 101 of 264
PDF/HTML Page 130 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਨਿਰੁਪਾਧਿਃ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਏਵ. ਕ੍ਸ਼ਾਯਿਕਸ੍ਤੁ ਸ੍ਵਭਾਵਵ੍ਯਕ੍ਤਿਰੂਪਤ੍ਵਾਦਨਂਤੋਪਿ ਕਰ੍ਮਣਃ ਕ੍ਸ਼ਯੇਣੋਤ੍ਪਦ੍ਯ– ਮਾਨਤ੍ਵਾਤ੍ਸਾਦਿਰਿਤਿ ਕਰ੍ਮਕ੍ਰੁਤ ਏਵੋਕ੍ਤਃ. ਔਪਸ਼ਮਿਕਸ੍ਤੁ ਕਰ੍ਮਣਾਮੁਪਸ਼ਮੇ ਸਮੁਤ੍ਪਦ੍ਯਮਾਨਤ੍ਵਾਦਨੁਪਸ਼ਮੇ ਸਮੁਚ੍ਛਿਦ੍ਯਮਾਨਤ੍ਵਾਤ੍ ਕਰ੍ਮਕ੍ਰੁਤ ਏਵੇਤਿ.

ਅਥਵਾ ਉਦਯੋਪਸ਼ਮਕ੍ਸ਼ਯਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਲਕ੍ਸ਼ਣਾਸ਼੍ਚਤਸ੍ਰੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਣਾਮੇਵਾਵਸ੍ਥਾਃ, ਨ ਪੁਨਃ ਪਰਿਣਾਮ– ਲਕ੍ਸ਼ਣੈਕਾਵਸ੍ਥਸ੍ਯ ਜੀਵਸ੍ਯ; ਤਤ ਉਦਯਾਦਿਸਂਜਾਤਾਨਾਮਾਤ੍ਮਨੋ ਭਾਵਾਨਾਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤ–

----------------------------------------------------------------------------- ਕਾਰਣ ਸਾਦਿ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਕਰ੍ਮਕ੍ਰੁਤ ਹੀ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ. ਔਪਸ਼ਮਿਕ ਭਾਵ ਕਰ੍ਮਕੇ ਉਪਸ਼ਮਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਤਥਾ ਅਨੁਪਸ਼ਮਸੇ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਕਰ੍ਮਕ੍ਰੁਤ ਹੀ ਹੈ. [ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਔਦਯਿਕਾਦਿ ਚਾਰ ਭਾਵੋਂਕੋ ਕਰ੍ਮਕ੍ਰੁਤ ਸਂਮਤ ਕਰਨਾ.]

ਅਥਵਾ [ਦੂਸਰੇ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ ਕਰਨੇ ਪਰ]– ਉਦਯ, ਉਪਸ਼ਮ, ਕ੍ਸ਼ਯ ਔਰ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਸ੍ਵਰੂਪ ਚਾਰ [ਅਵਸ੍ਥਾਏਁ] ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਕੀ ਹੀ ਅਵਸ੍ਥਾਏਁ ਹੈਂ, ਪਰਿਣਾਮਸ੍ਵਰੂਪ ਏਕ ਅਵਸ੍ਥਾਵਾਲੇ ਜੀਵਕੀ ਨਹੀਂ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਦਯ ਆਦਿ ਅਵਸ੍ਥਾਏਁ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਕੀ ਹੀ ਹੈਂ, ‘ਪਰਿਣਾਮ’ ਜਿਸਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ ਐਸੀ ਏਕ ਅਵਸ੍ਥਾਰੂਪਸੇ ਅਵਸ੍ਥਿਤ ਜੀਵਕੀ–ਪਾਰਿਣਾਮਿਕ ਭਾਵਰੂਪ ਸ੍ਥਿਤ ਜੀਵਕੀ –ਵੇ ਚਾਰ ਅਵਸ੍ਥਾਏਁ ਨਹੀਂ ਹੈਂ]; ਇਸਲਿਯੇ ਉਦਯਾਦਿਕ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਭਾਵੋਂਕੋ ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰਭੂਤ ਐਸੀ ਉਸ ਪ੍ਰਕਾਰਕੀ ਅਵਸ੍ਥਾਓਂਂਰੂਪ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮ] ਸ੍ਵਯਂ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮ ਭੀ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਭਾਵੋਂਕੇ ਕਤ੍ਰੁਤ੍ਵਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ.. ੫੮..

ਕਰ੍ਤਾ ਭਵਤਿ] ਆਤ੍ਮਾ ਕਰ੍ਮਕਾ [–ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਕਾ] ਕਰ੍ਤਾ ਹੋਨਾ ਚਾਹਿਯੇ. [ਕਥਂ] ਵਹ ਤੋ ਕੈਸੇ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ? [ਆਤ੍ਮਾ] ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਆਤ੍ਮਾ ਤੋ [ਸ੍ਵਕਂ ਭਾਵਂ ਮੁਕ੍ਤ੍ਵਾ] ਅਪਨੇ ਭਾਵਕੋ ਛੋੜਕਰ [ਅਨ੍ਯਤ੍ ਕਿਂਚਿਤ੍ ਅਪਿ] ਅਨ੍ਯ ਕੁਛ ਭੀ [ਨ ਕਰੋਤਿ] ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ. --------------------------------------------------------------------------

Page 102 of 264
PDF/HTML Page 131 of 293
single page version

੧੦੨

ਜੀਵਭਾਵਸ੍ਯ ਕਰ੍ਮਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵੇ ਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ੋਯਮ੍. ਯਦਿ ਖਲ੍ਵੌਦਯਿਕਾਦਿਰੂਪੋ ਜੀਵਸ੍ਯ ਭਾਵਃ ਕਰ੍ਮਣਾ ਕ੍ਰਿਯਤੇ, ਤਦਾ ਜੀਵਸ੍ਤਸ੍ਯ ਕਰ੍ਤਾ ਨ ਭਵਤਿ. ਨ ਚ ਜੀਵਸ੍ਯਾਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਾਮਿਸ਼੍ਯਤੇ. ਤਤਃ ਪਾਰਿਸ਼ੇਸ਼੍ਯੇਣ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਣਃ ਕਰ੍ਤਾਪਦ੍ਯਤੇ. ਤਤ੍ਤੁ ਕਥਮ੍? ਯਤੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯੇਨਾਤ੍ਮਾ ਸ੍ਵਂ ਭਾਵਮੁਜ੍ਝਿਤ੍ਵਾ ਨਾਨ੍ਯਤ੍ਕਿਮਪਿ ਕਰੋਤੀਤਿ.. ੫੯..

-----------------------------------------------------------------------------

ਟੀਕਾਃ– ਕਰ੍ਮਕੀ ਜੀਵਭਾਵਕਾ ਕਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਹੋਨੇਕੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਮੇਂ ਯਹ ਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ ਹੈ.

ਯਦਿ ਔਦਯਿਕਾਦਿਰੂਪ ਜੀਵਕਾ ਭਾਵ ਕਰ੍ਮ ਦ੍ਵਾਰਾ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੋ, ਤੋ ਜੀਵ ਉਸਕਾ [– ਔਦਯਿਕਾਦਿਰੂਪ ਜੀਵਭਾਵਕਾ] ਕਰ੍ਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਐਸਾ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਔਰ ਜੀਵਕਾ ਅਕਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਤੋ ਇਸ਼੍ਟ [– ਮਾਨ੍ਯ] ਨਹੀਂ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ, ਸ਼ੇਸ਼ ਯਹ ਰਹਾ ਕਿ ਜੀਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਕਾ ਕਰ੍ਤਾ ਹੋਨਾ ਚਾਹਿਯੇ. ਲੇਕਿਨ ਵਹ ਤੋ ਕੈਸੇ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ? ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਸੇ ਆਤ੍ਮਾ ਅਪਨੇ ਭਾਵਕੋ ਛੋੜਕਰ ਅਨ੍ਯ ਕੁਛ ਭੀ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ.

[ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ ਉਪਸ੍ਥਿਤ ਕਿਯਾ ਗਯਾ] .. ੫੯..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਭਾਵਃ ਕਰ੍ਮਨਿਮਿਤ੍ਤਃ] ਜੀਵਭਾਵਕਾ ਕਰ੍ਮ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈ [ਪੁਨਃ] ਔਰ [ਕਰ੍ਮ ਭਾਵਕਾਰਣਂ ਭਵਤਿ] ਕਰ੍ਮਕਾ ਜੀਵਭਾਵ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈ, [ਨ ਤੁ ਤੇਸ਼ਾਂ ਖਲੁ ਕਰ੍ਤਾ] ਪਰਨ੍ਤੁ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਏਕ ਦੂਸਰੇਕੇ ਕਰ੍ਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ; [ਨ ਤੁ ਕਰ੍ਤਾਰਮ੍ ਵਿਨਾ ਭੂਤਾਃ] ਕਰ੍ਤਾਕੇ ਬਿਨਾ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਐਸਾ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੈ.

-------------------------------------------------------------------------- ਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ = ਚਰ੍ਚਾ ਯਾ ਨਿਰ੍ਣਯਕੇ ਲਿਯੇ ਕਿਸੀ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰੀਯ ਵਿਸ਼ਯਕੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਮੇਂ ਉਪਸ੍ਥਿਤ ਕਿਯਾ ਹੁਆ ਪਕ੍ਸ਼ ਤਾ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ.

Page 103 of 264
PDF/HTML Page 132 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਪੂਰ੍ਵਸੂਤ੍ਰੋਦਿਤਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ਸਿਦ੍ਧਾਂਤੋਯਮ੍.

ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰਤ੍ਵਾਜ੍ਜੀਵਭਾਵਸ੍ਯ ਕਰ੍ਮ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁ, ਕਰ੍ਮਣੋਪਿ ਜੀਵਭਾਵਃ ਕਰ੍ਤਾ; ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਤੁ ਨ ਜੀਵਭਾਵਾਨਾਂ ਕਰ੍ਮ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁ, ਨ ਕਰ੍ਮਣੋ ਜੀਵਭਾਵਃ. ਨ ਚ ਤੇ ਕਰ੍ਤਾਰਮਂਤਰੇਣ ਸਂਭੂਯੇਤੇ; ਯਤੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਜੀਵਪਰਿਣਾਮਾਨਾਂ ਜੀਵਃ ਕਰ੍ਤਾ, ਕਰ੍ਮਪਰਿਣਾਮਾਨਾਂ ਕਰ੍ਮ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁ ਇਤਿ.. ੬੦..

-----------------------------------------------------------------------------

ਟੀਕਾਃ– ਯਹ, ਪੂਰ੍ਵ ਸੂਤ੍ਰਮੇਂ [੫੯ ਵੀਂ ਗਾਥਾਮੇਂ] ਕਹੇ ਹੁਏ ਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ਕੇ ਸਮਾਧਾਨਰੂਪ ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤ ਹੈ.

ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਜੀਵਭਾਵਕਾ ਕਰ੍ਮ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ [–ਔਦਯਿਕਾਦਿ ਜੀਵਭਾਵਕਾ ਕਰ੍ਤਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮ ਹੈ], ਕਰ੍ਮਕਾ ਭੀ ਜੀਵਭਾਵ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ; ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਤੋ ਜੀਵਭਾਵੋਂਕਾ ਨ ਤੋ ਕਰ੍ਮ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ ਔਰ ਨ ਕਰ੍ਮਕਾ ਜੀਵਭਾਵ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ. ਵੇ [ਜੀਵਭਾਵ ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮ] ਕਰ੍ਤਾਕੇ ਬਿਨਾ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਐਸਾ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਜੀਵਪਰਿਣਾਮੋਂਕਾ ਜੀਵ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ ਔਰ ਕਰ੍ਮਪਰਿਣਾਮੋਂਕਾ ਕਰ੍ਮ [–ਪੁਦ੍ਗਲ] ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ.. ੬੦..

ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ [ਸ੍ਵਕਸ੍ਯ ਭਾਵਸ੍ਯ] ਅਪਨੇ ਭਾਵਕਾ [ਕਰ੍ਤਾ] ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ, [ਨ ਪੁਦ੍ਗਲਕਰ੍ਮਣਾਮ੍] ਪੁਦ੍ਗਲਕਰ੍ਮੋਕਾ ਨਹੀਂ; [ਇਤਿ] ਐਸਾ [ਜਿਨਵਚਨਂ] ਜਿਨਵਚਨ [ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਮ੍] ਜਾਨਨਾ. -------------------------------------------------------------------------- ਯਦ੍ਯਪਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਕੇਵਜ੍ਞਾਨਾਦਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਭਾਵ ‘ਸ੍ਵਭਾਵ’ ਕਹਲਾਤੇ ਹੈਂ ਤਥਾਪਿ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਰਾਗਾਦਿਕ ਭੀ ‘ਸ੍ਵਭਾਵ’

Page 104 of 264
PDF/HTML Page 133 of 293
single page version

੧੦੪

ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਜੀਵਸ੍ਯ ਸ੍ਵਭਾਵਾਨਾਂ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਂ ਪੁਦ੍ਗਲਕਰ੍ਮਣਾਮਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਂ ਚਾਗਮੇਨੋਪਦਰ੍ਸ਼ਿਤਮਤ੍ਰ ਇਤਿ..੬੧..

ਅਤ੍ਰ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯੇਨਾਭਿਨ੍ਨਕਾਰਕਤ੍ਵਾਤ੍ਕਰ੍ਮਣੋ ਜੀਵਸ੍ਯ ਚ ਸ੍ਵਯਂ ਸ੍ਵਰੂਪਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਮੁਕ੍ਤਮ੍.

ਕਰ੍ਮ ਖਲੁ ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਂਧਰੂਪੇਣ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤਾਮਨੁਬਿਭ੍ਰਾਣਂ, ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਗਮਨਸ਼ਕ੍ਤਿਰੂਪੇਣ ਕਰਣਤਾਮਾਤ੍ਮਸਾਤ੍ਕੁਰ੍ਵਤ੍, ਪ੍ਰਾਪ੍ਯਕਰ੍ਮਤ੍ਵਪਰਿਣਾਮਰੂਪੇਣ ਕਰ੍ਮਤਾਂ ਕਲਯਤ੍, ਪੂਰ੍ਵਭਾਵਵ੍ਯਪਾਯੇਪਿ ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਾ– ਲਂਬਨਾਦੁਪਾਤ੍ਤਾਪਾਦਾਨਤ੍ਵਮ੍, ਉਪਜਾਯਮਾਨਪਰਿਣਾਮਰੂਪਕਰ੍ਮਣਾਸ਼੍ਰੀਯਮਾਣਤ੍ਵਾਦੁਪੋਢਸਂਪ੍ਰਦਾਨਤ੍ਵਮ੍, ਆਧੀਯ– ਮਾਨਪਰਿਣਾਮਾਧਾਰਤ੍ਵਾਦ੍ਗ੍ਰੁਹੀਤਾਧਿਕਰਣਤ੍ਵਂ, ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸ਼ਟ੍ਕਾਰਕੀਰੂਪੇਣ ਵ੍ਯਵਤਿਸ਼੍ਠਮਾਨਂ ਨ ਕਾਰਕਾਂਤਰਮ– ਪੇਕ੍ਸ਼ਤੇ. -----------------------------------------------------------------------------

ਟੀਕਾਃ– ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਜੀਵਕੋ ਅਪਨੇ ਭਾਵੋਂਕਾ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਹੈ ਔਰ ਪੁਦ੍ਗਲਕਰ੍ਮੋਂਕਾ ਅਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਹੈ ਐਸਾ ਯਹਾਁ ਆਗਮ ਦ੍ਵਾਰਾ ਦਰ੍ਸ਼ਾਯਾ ਗਯਾ ਹੈ.. ੬੧..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਕਰ੍ਮ ਅਪਿ] ਕਰ੍ਮ ਭੀ [ਸ੍ਵੇਨ ਸ੍ਵਭਾਵੇਨ] ਅਪਨੇ ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ [ਸ੍ਵਕਂ ਕਰੋਤਿ] ਅਪਨੇਕੋ ਕਰਤੇ ਹੈਂ [ਚ] ਔਰ [ਤਾਦ੍ਰਸ਼ਕਃ ਜੀਵਃ ਅਪਿ] ਵੈਸਾ ਜੀਵ ਭੀ [ਕਰ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਭਾਵੇਨ] ਕਰ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵ ਭਾਵਸੇ [–ਔਦਯਿਕਾਦਿ ਭਾਵਸੇ] [ਸਮ੍ਯਕ੍ ਆਤ੍ਮਾਨਮ੍] ਬਰਾਬਰ ਅਪਨੇਕੋ ਕਰਤਾ ਹੈ.

ਟੀਕਾਃ– ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਕਾਰਕ ਹੋਨੇਸੇ ਕਰ੍ਮ ਔਰ ਜੀਵ ਸ੍ਵਯਂ ਸ੍ਵਰੂਪਕੇ [–ਅਪਨੇ–ਅਪਨੇ ਰੂਪਕੇ] ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ ਐਸਾ ਯਹਾਁ ਕਹਾ ਹੈ.

ਕਰ੍ਮ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ [੧] ਕਰ੍ਮਰੂਪਸੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਂਧਰੂਪਸੇ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰਤਾ ਹੁਆ, [੨] ਕਰ੍ਮਪਨਾ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਨੇਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਰੂਪ ਕਰਣਪਨੇਕੋ ਅਂਗੀਕ੍ਰੁਤ ਕਰਤਾ ਹੁਆ, [੩] ਪ੍ਰਾਪ੍ਯ ਐਸੇ ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਪਰਿਣਾਮਰੂਪਸੇ ਕਰ੍ਮਪਨੇਕਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੁਆ, [੪] ਪੂਰ੍ਵ ਭਾਵਕਾ ਨਾਸ਼ ਹੋ ਜਾਨੇ ਪਰ ਭੀ ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਕੋ ਅਵਲਮ੍ਬਨ ਕਰਨੇਸੇ ਜਿਸਨੇ ਅਪਾਦਾਨਪਨੇਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਿਯਾ ਹੈ ਐਸਾ, [੫] ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇ ਵਾਲੇ ਪਰਿਣਾਮਰੂਪ ਕਰ੍ਮ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸਮਾਸ਼੍ਰਿਤ ਹੋਨੇਸੇ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇ ਵਾਲੇ ਪਰਿਣਾਮਰੂਪ ਕਾਰ੍ਯ ਅਪਨੇਕੋ ਦਿਯਾ ਜਾਨੇਸੇ] --------------------------------------------------------------------------

Page 105 of 264
PDF/HTML Page 134 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਏਵਂ ਜੀਵੋਪਿ ਭਾਵਪਰ੍ਯਾਯੇਣ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪੇਣ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤਾਮਨੁਬਿਭ੍ਰਾਣੋ, ਭਾਵਪਰ੍ਯਾਯਗਮਨ– ਸ਼ਕ੍ਤਿਰੂਪੇਣ ਕਰਣਤਾਮਾਤ੍ਮਸਾਤ੍ਕੁਰ੍ਵਨ੍, ਪ੍ਰਾਪ੍ਯਭਾਵਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪੇਣ ਕਰ੍ਮਤਾਂ ਕਲਯਨ੍, ਪੂਰ੍ਵਭਾਵਪਰ੍ਯਾਯ–ਵ੍ਯਪਾਯੇਪਿ ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਾਲਂਬਨਾਦੁਪਾਤ੍ਤਾਪਾਦਾਨਤ੍ਵਮ੍, ਉਪਜਾਯਮਾਨਭਾਵਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਕਰ੍ਮਣਾਸ਼੍ਰੀਯਮਾਣਤ੍ਵਾਦੁਪੋਢ–ਸਂਪ੍ਰਦਾਨਤ੍ਵ;, ਆਧੀਯਮਾਨਭਾਵਪਰ੍ਯਾਯਾਧਾਰਤ੍ਵਾਦ੍ਗ੍ਰੁਹੀਤਾਧਿਕਰਣਤ੍ਵਃ, ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸ਼ਟ੍ਕਾਰਕੀਰੂਪੇਣ ਵ੍ਯਵਤਿਸ਼੍ਠਮਾਨੋ ਨ ਕਾਰਕਾਂਤਰਮਪੇਕ੍ਸ਼ਤੇ. ਅਤਃ ਕਰ੍ਮਣਃ ਕਰ੍ਤੁਰ੍ਨਾਸ੍ਤਿ ਜੀਵਃ ਕਰ੍ਤਾ, ਜੀਵਸ੍ਯ ਕਰ੍ਤੁਰ੍ਨਾਸ੍ਤਿ ਕਰ੍ਮ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨੇਤਿ.. ੬੨.. ----------------------------------------------------------------------------- ਸਂਪ੍ਰਦਾਨਪਨੇਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਔਰ [੬] ਧਾਰਣ ਕਿਯੇ ਹੁਏ ਪਰਿਣਾਮਕਾ ਆਧਾਰ ਹੋਨੇਸੇ ਜਿਸਨੇ ਅਧਿਕਰਣਪਨੇਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਿਯਾ ਹੈ ਐਸਾ – ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸ਼ਟ੍ਕਾਰਕਰੂਪਸੇ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ ਅਨ੍ਯ ਕਾਰਕਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਰਖਤਾ.

ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵ ਭੀ [੧] ਭਾਵਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਸੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਆਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪਸੇ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰਤਾ ਹੁਆ, [੨] ਭਾਵਪਰ੍ਯਾਯ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਨੇਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਰੂਪਸੇ ਕਰਣਪਨੇਕੋ ਅਂਗੀਕ੍ਰੁਤ ਕਰਤਾ ਹੁਆ, [੩] ਪ੍ਰਾਪ੍ਯ ਐਸੀ ਭਾਵਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਸੇ ਕਰ੍ਮਪਨੇਕਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੁਆ, [੪] ਪੂਰ੍ਵ ਭਾਵਪਰ੍ਯਾਯਕਾ ਨਾਸ਼ ਹੋਨੇ ਪਰ ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਕਾ ਅਵਲਮ੍ਬਨ ਕਰਨੇਸੇ ਜਿਸਨੇ ਅਪਾਦਾਨਪਨੇਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਿਯਾ ਹੈ ਐਸਾ, [੫] ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇ ਵਾਲੇ ਭਾਵਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਕਰ੍ਮ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸਮਾਸ਼੍ਰਿਤ ਹੋਨੇਸੇ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇ ਵਾਲਾ ਭਾਵਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਕਾਰ੍ਯ ਅਪਨੇਕੋ ਦਿਯਾ ਜਾਨੇਸੇ] ਸਮ੍ਪ੍ਰਦਾਨਪਨੇਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਔਰ [੬] ਧਾਰਣ ਕੀ ਹੁਈ ਭਾਵਪਰ੍ਯਾਯਕਾ ਆਧਾਰ ਹੋਨੇਸੇ ਜਿਸਨੇ ਅਧਿਕਰਣਪਨੇਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਿਯਾ ਹੈ ਐਸਾ – ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸ਼ਟ੍ਕਾਰਕਰੂਪਸੇ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ ਅਨ੍ਯ ਕਾਰਕਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਰਖਤਾ.

ਇਸਲਿਯੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਕਰ੍ਮਰੂਪ ਕਰ੍ਤਾਕੋ ਜੀਵ ਕਰ੍ਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਔਰ ਜੀਵਰੂਪ ਕਰ੍ਤਾਕੋ ਕਰ੍ਮ ਕਰ੍ਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ. [ਜਹਾਁ ਕਰ੍ਮ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ ਵਹਾਁ ਜੀਵ ਕਰ੍ਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਔਰ ਜਹਾਁ ਜੀਵ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ ਵਹਾਁ ਕਰ੍ਮ ਕਰ੍ਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ.]

ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ– [੧] ਪੁਦ੍ਗਲ ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰਰੂਪਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਕੋ ਕਰਤਾ ਹੋਨੇਸੇ ਪੁਦ੍ਗਲ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ; [੨] ਸ੍ਵਯਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ ਪੁਦ੍ਗਲ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਕਰਣ ਹੈ; [੩] ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ – ਪਹੁਁਚਤਾ ਹੋਨੇਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮ ਕਰ੍ਮ ਹੈ, ਅਥਵਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਸੇ ਸ੍ਵਯਂ ਅਭਿਨ੍ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਪੁਦ੍ਗਲ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਕਰ੍ਮ [–ਕਾਰ੍ਯ] ਹੈ; [੪] ਅਪਨੇਮੇਸੇ ਪੂਰ੍ਵ ਪਰਿਣਾਮਕਾ ਵ੍ਯਯ ਕਰਕੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮ ਕਰਤਾ ਹੋਨੇਸੇ ਔਰ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪਸੇ ਧ੍ਰੁਵ ਰਹਤਾ ਹੋਨੇਸੇ ਪੁਦ੍ਗਲ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਅਪਾਦਾਨ ਹੈ; [੫] ਅਪਨੇਕੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮ ਦੇਤਾ ਹੋਨੇਸੇ ਪੁਦ੍ਗਲ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਸਮ੍ਪ੍ਰਦਾਨ ਹੈ; [੬] ਅਪਨੇਮੇਂ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਪਨੇ ਆਧਾਰਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮ ਕਰਤਾ ਹੋਨੇਸੇ ਪੁਦ੍ਗਲ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਅਧਿਕਰਣ ਹੈ.

Page 106 of 264
PDF/HTML Page 135 of 293
single page version

੧੦੬

-----------------------------------------------------------------------------

ਇਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ [੧] ਜੀਵ ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰਰੂਪਸੇ ਜੀਵਭਾਵਕੋ ਕਰਤਾ ਹੋਨੇਸੇ ਜੀਵ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ; [੨] ਸ੍ਵਯਂ ਜੀਵਭਾਵਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ ਜੀਵ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਕਰਣ ਹੈ; [੩] ਜੀਵਭਾਵਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ– ਪਹੁਁਚਤਾ ਹੋਨੇਸੇ ਜੀਵਭਾਵ ਕਰ੍ਮ ਹੈ, ਅਥਵਾ ਜੀਵਭਾਵਸੇ ਸ੍ਵਯਂ ਅਭਿਨ੍ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਜੀਵ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਕਰ੍ਮ ਹੈ; [੪] ਅਪਨੇਮੇਂਸੇ ਪੂਰ੍ਵ ਭਾਵਕਾ ਵ੍ਯਯ ਕਰਕੇ [ਨਵੀਨ] ਜੀਵਭਾਵ ਕਰਤਾ ਹੋਨੇਸੇ ਔਰ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪਸੇ ਧ੍ਰੁਵ ਰਹਨੇਸੇ ਜੀਵ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਅਪਾਦਾਨ ਹੈ; [੫] ਅਪਨੇਕੋ ਜੀਵਭਾਵ ਦੇਤਾ ਹੋਨੇਸੇ ਜੀਵ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਸਮ੍ਪ੍ਰਦਾਨ ਹੈ; [੬] ਅਪਨੇਮੇਂ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਪਨੇ ਆਧਾਰਸੇ ਜੀਵਭਾਵ ਕਰਤਾ ਹੋਨੇਸੇ ਜੀਵ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਅਧਿਕਰਣ ਹੈ.

ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ, ਪੁਦ੍ਗਲਕੀ ਕਰ੍ਮੋਦਯਾਦਿਰੂਪਸੇ ਯਾ ਕਰ੍ਮਬਂਧਾਦਿਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਕੀ ਕ੍ਰਿਯਾਮੇਂਂ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਪੁਦ੍ਗਲ ਹੀ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਛਹ ਕਾਰਕਰੂਪਸੇ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੇ ਅਨ੍ਯ ਕਾਰਕੋਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਥਾ ਜੀਵਕੀ ਔਦਯਿਕਾਦਿ ਭਾਵਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਕੀ ਕ੍ਰਿਯਾਮੇਂ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਜੀਵ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਛਹ ਕਾਰਕਰੂਪਸੇ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੇ ਅਨ੍ਯ ਕਾਰਕੋਂਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਪੁਦ੍ਗਲਕੀ ਔਰ ਜੀਵਕੀ ਉਪਰੋਕ੍ਤ ਕ੍ਰਿਯਾਏਁ ਏਕ ਹੀ ਕਾਲਮੇਂ ਵਰ੍ਤਤੀ ਹੈ ਤਥਾਪਿ ਪੌਦ੍ਗਲਿਕ ਕ੍ਰਿਯਾਮੇਂ ਵਰ੍ਤਤੇ ਹੁਏ ਪੁਦ੍ਗਲਕੇ ਛਹ ਕਾਰਕ ਜੀਵਕਾਰਕੋਂਸੇ ਬਿਲਕੁਲ ਭਿਨ੍ਨ ਔਰ ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ ਹੈਂ ਤਥਾ ਜੀਵਭਾਵਰੂਪ ਕ੍ਰਿਯਾਮੇਂ ਵਰ੍ਤਤੇ ਹੁਏ ਜੀਵਕੇ ਛਹ ਕਾਰਕ ਪੁਦ੍ਗਲਕਾਰਕੋਂਸੇ ਬਿਲਕੁਲ ਭਿਨ੍ਨ ਔਰ ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ ਹੈਂ. ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਕਿਸੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਕਾਰਕੋਂਕੋ ਕਿਸੀ ਅਨ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਕਾਰਕੋਂਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ.. ੬੨.. --------------------------------------------------------------------------

Page 107 of 264
PDF/HTML Page 136 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਕਰ੍ਮਜੀਵਯੋਰਨ੍ਯੋਨ੍ਯਾਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵੇਨ੍ਯਦਤ੍ਤਫਲਾਨ੍ਯੋਪਭੋਗਲਕ੍ਸ਼ਣਦੂਸ਼ਣਪੁਰਃਸਰਃ ਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ੋਯਮ੍..੬੩.. ਅਥ ਸਿਦ੍ਧਾਂਤਸੁਤ੍ਰਾਣਿ–

-----------------------------------------------------------------------------

[ਆਤ੍ਮਾਨਮ੍ ਕਰੋਤਿ] ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਕਰੇ ਤੋ [ਕਰ੍ਮ] ਕਰ੍ਮ [ਫਲਮ੍ ਕਥਂ ਦਦਾਤਿ] ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਫਲ ਕ੍ਯੋਂ ਦੇਗਾ [ਚ] ਔਰ [ਆਤ੍ਮਾ] ਆਤ੍ਮਾ [ਤਸ੍ਯ ਫਲਂ ਭੁਡ੍ਕ੍ਤੇ] ਉਸਕਾ ਫਲ ਕ੍ਯੋਂ ਭੋਗੇਗਾ?

ਟੀਕਾਃ– ਯਦਿ ਕਰ੍ਮ ਔਰ ਜੀਵਕੋ ਅਨ੍ਯੋਨ੍ਯ ਅਕਰ੍ਤਾਪਨਾ ਹੋ, ਤੋ ‘ਅਨ੍ਯਕਾ ਦਿਯਾ ਹੁਆ ਫਲ ਅਨ੍ਯ ਭੋਗੇ’ ਐਸਾ ਪ੍ਰਸਂਗ ਆਯੇਗਾ; – ਐਸਾ ਦੋਸ਼ ਬਤਲਾਕਰ ਯਹਾਁ ਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ ਉਪਸ੍ਥਿਤ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ.

ਕਰ੍ਮਕਾ ਫਲ ਭੋਗਤਾ ਹੈ. ਅਬ ਯਦਿ ਜੀਵ ਕਰ੍ਮਕੋ ਕਰਤਾ ਹੀ ਨ ਹੋ ਤੋ ਜੀਵਸੇ ਨਹੀਂ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਕਰ੍ਮ ਜੀਵਕੋ ਫਲ ਕ੍ਯੋਂ ਦੇਗਾ ਔਰ ਜੀਵ ਅਪਨੇਸੇ ਨਹੀਂ ਕਿਯੇ ਗਯੇ ਕਰ੍ਮਕੇ ਫਲਕੋੇ ਕ੍ਯੋਂ ਭੋਗੇਗਾ? ਜੀਵਸੇ ਨਹੀਂ ਕਿਯਾ ਕਰ੍ਮ ਜੀਵਕੋ ਫਲ ਦੇ ਔਰ ਜੀਵ ਉਸ ਫਲਕੋ ਭੋਗੇ ਯਹ ਕਿਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨ੍ਯਾਯਯੁਕ੍ਤ ਨਹੀਂ ਹੈ.

-------------------------------------------------------------------------- ਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰਮੇਂ ੧੬੮ ਵੀਂ ਗਾਥਾ ਇਸ ਗਾਥਾਸੇ ਮਿਲਤੀ ਹੈ.

Page 108 of 264
PDF/HTML Page 137 of 293
single page version

੧੦੮

ਕਰ੍ਮਯੋਗ੍ਯਪੁਦ੍ਗਲਾ ਅਞ੍ਜਨਚੂਰ੍ਣਪੂਰ੍ਣਸਮੁਦ੍ਗਕਨ੍ਯਾਯੇਨ ਸਰ੍ਵਲੋਕਵ੍ਯਾਪਿਤ੍ਵਾਦ੍ਯਤ੍ਰਾਤ੍ਮਾ ਤਤ੍ਰਾਨਾਨੀਤਾ ਏਵਾਵਤਿਸ਼੍ਠਂਤ ਇਤ੍ਯਤ੍ਰੌਕ੍ਤਮ੍.. ੬੪..

----------------------------------------------------------------------------- ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ, ‘ਕਰ੍ਮ’ ਕਰ੍ਮਕੋ ਹੀ ਕਰਤਾ ਹੈ ਔਰ ਆਤ੍ਮਾ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਹੀ ਕਰਤਾ ਹੈ’ ਇਸ ਬਾਤਮੇਂ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਦੋਸ਼ ਆਨੇਸੇ ਯਹ ਬਾਤ ਘਟਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ – ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਯਹਾਁ ਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ ਉਪਸ੍ਥਿਤ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ.. ੬੩..

ਅਬ ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤਸੂਤ੍ਰ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਬ ੬੩ਵੀਂ ਗਾਥਾਮੇਂ ਕਹੇ ਗਯੇ ਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ਕੇ ਨਿਰਾਕਰਣਪੂਰ੍ਵਕ ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤਕਾ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਨ ਕਰਨੇ ਵਾਲੀ ਗਾਥਾਏਁ ਕਹੀ ਜਾਤੀ ਹੈ].

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਲੋਕਃ] ਲੋਕ [ਸਰ੍ਵਤਃ] ਸਰ੍ਵਤਃ [ਵਿਵਿਧੈਃ] ਵਿਵਿਧ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ, [ਅਨਂਤਾਨਂਤੈਃ] ਅਨਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤ [ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮੈਃ ਬਾਦਰੈਃ ਚ] ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ ਤਥਾ ਬਾਦਰ [ਪੁਦ੍ਗਲਕਾਯੈਃ] ਪੁਦ੍ਗਲਕਾਯੋਂ [ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਂਧੋਂ] ਦ੍ਵਾਰਾ [ਅਵਗਾਢਗਾਢਨਿਚਿਤਃ] [ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਰੀਤਿਸੇ] ਅਵਗਾਹਿਤ ਹੋਕਰ ਗਾਢ ਭਰਾ ਹੁਆ ਹੈ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹਾਁ ਐਸਾ ਕਹਾ ਹੈ ਕਿ – ਕਰ੍ਮਯੋਗ੍ਯ ਪੁਦ੍ਗਲ [ਕਾਰ੍ਮਾਣਵਰ੍ਗਣਾਰੂਪ ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਂਧ] ਅਂਜਨਚੂਰ੍ਣਸੇ [ਅਂਜਨਕੇ ਬਾਰੀਕ ਚੂਰ੍ਣਸੇ] ਭਰੀ ਹੁਈ ਡਿਬ੍ਬੀਕੇ ਨ੍ਯਾਯਸੇ ਸਮਸ੍ਤ ਲੋਕਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਜਹਾਁ ਆਤ੍ਮਾ ਹੈ ਵਹਾਁ, ਬਿਨਾ ਲਾਯੇ ਹੀ [ਕਹੀਂਸੇ ਲਾਯੇ ਬਿਨਾ ਹੀ], ਵੇ ਸ੍ਥਿਤ ਹੈਂ.. ੬੪.. --------------------------------------------------------------------------

Page 109 of 264
PDF/HTML Page 138 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਅਨ੍ਯਾਕ੍ਰੁਤਕਰ੍ਮਸਂਭੂਤਿਪ੍ਰਕਾਰੋਕ੍ਤਿਰਿਯਮ੍. ਆਤ੍ਮਾ ਹਿ ਸਂਸਾਰਾਵਸ੍ਥਾਯਾਂ ਪਾਰਿਣਾਮਿਕਚੈਤਨ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵਮਪਰਿਤ੍ਯਜਨ੍ਨੇਵਾਨਾਦਿਬਂਧਨਬਦ੍ਧਤ੍ਵਾਦ– ਨਾਦਿਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਸ੍ਨਿਗ੍ਧੈਰਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧੈਰੇਵ ਭਾਵੈਰ੍ਵਿਵਰ੍ਤਤੇ. ਸ ਖਲੁ ਯਤ੍ਰ ਯਦਾ ਮੋਹਰੂਪਂ ਰਾਗਰੂਪਂ ਦ੍ਵੇਸ਼ਰੂਪਂ ਵਾ ਸ੍ਵਸ੍ਯ ਭਾਵਮਾਰਭਤੇ, ਤਤ੍ਰ ਤਦਾ ਤਮੇਵ ਨਿਮਿਤ੍ਤੀਕ੍ਰੁਤ੍ਯ ਜੀਵਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਸ਼ੁ ਪਰਸ੍ਪਰਾਵਗਾਹੇਨਾਨੁਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟਾ ਸ੍ਵਭਾਵੈਰੇਵ ਪੁਦ੍ਗਲਾਃ ਕਰ੍ਮਭਾਵਮਾਪਦ੍ਯਂਤ ਇਤਿ.. ੬੫..

-----------------------------------------------------------------------------

[ਤਤ੍ਰ ਗਤਾਃ ਪੁਦ੍ਗਲਾਃ] [ਤਬ] ਵਹਾਁ ਰਹਨੇਵਾਲੇ ਪੁਦ੍ਗਲ [ਸ੍ਵਭਾਵੈਃ] ਅਪਨੇ ਭਾਵੋਂਸੇ [ਅਨ੍ਯੋਨ੍ਯਾਵਗਾਹਾਵਗਾਢਾਃ] ਜੀਵਮੇਂ [ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ] ਅਨ੍ਯੋਨ੍ਯ–ਅਵਗਾਹਰੂਪਸੇ ਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟ ਹੁਏ [ਕਰ੍ਮਭਾਵਮ੍ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ] ਕਰ੍ਮਭਾਵਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ.

ਆਤ੍ਮਾ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਸਂਸਾਰ–ਅਵਸ੍ਥਾਮੇਂ ਪਾਰਿਣਾਮਿਕ ਚੈਤਨ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵਕੋ ਛੋੜੇ ਬਿਨਾ ਹੀ ਅਨਾਦਿ ਬਨ੍ਧਨ ਦ੍ਵਾਰਾ ਬਦ੍ਧ ਹੋਨੇਸੇ ਅਨਾਦਿ ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ ਐਸੇ ਅਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਭਾਵੋਂਂਰੂਪਸੇ ਹੀ ਵਿਵਰ੍ਤਨਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ [– ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ]. ਵਹ [ਸਂਸਾਰਸ੍ਥ ਆਤ੍ਮਾ] ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਜਹਾਁ ਔਰ ਜਬ ਮੋਹਰੂਪ, ਰਾਗਰੂਪ ਯਾ ਦ੍ਵੇਸ਼ਰੂਪ ਐਸੇ ਅਪਨੇ ਭਾਵਕੋ ਕਰਤਾ ਹੈ. ਵਹਾਁ ਔਰ ਉਸ ਸਮਯ ਉਸੀ ਭਾਵਕੋ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਬਨਾਕਰ ਪੁਦ੍ਗਲ ਅਪਨੇ ਭਾਵੋਂਸੇ ਹੀ ਜੀਵਕੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਮੇਂ [ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਤਾਪੂਰ੍ਵਕ] ਪਰਸ੍ਪਰ ਅਵਗਾਹਰੂਪਸੇ ਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟ ਹੁਏ ਕਰ੍ਮਭਾਵਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ.

ਸ੍ਥਿਤ ਕਾਰ੍ਮਾਣਵਰ੍ਗਣਾਰੂਪ ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਂਧ ਉਸੀ ਕਾਲਮੇਂ ਸ੍ਵਯਂ ਅਪਨੇ ਭਾਵੋਂਸੇ ਹੀ ਜੀਵਕੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਮੇਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਪਰਸ੍ਪਰ– ਅਵਗਾਹਰੂਪਸੇ ਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟ ਹੁਏ ਕਰ੍ਮਪਨੇਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ. -------------------------------------------------------------------------- ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ=ਚੀਕਨੇ; ਚੀਕਨਾਈਵਾਲੇ. [ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ ਕਰ੍ਮਬਂਧਮੇਂ ਨਿਮਿਤਭੂਤ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਉਨ੍ਹੇਂ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤਾਕੀ ਉਪਮਾ ਦੀ

Page 110 of 264
PDF/HTML Page 139 of 293
single page version

੧੧੦

ਅਨਨ੍ਯਕ੍ਰੁਤਤ੍ਵਂ ਕਰ੍ਮਣਾਂ ਵੈਚਿਕ੍ਰ੍ਯਸ੍ਯਾਤ੍ਰੋਕ੍ਤਮ੍.

ਯਥਾ ਹਿ ਸ੍ਵਯੋਗ੍ਯਚਂਦ੍ਰਾਰ੍ਕਪ੍ਰਭੋਪਲਂਭੇ. ਸਂਧ੍ਯਾਭ੍ਰੇਂਦ੍ਰਚਾਪਪਰਿਵੇਸ਼ਪ੍ਰਭ੍ਰੁਤਿਭਿਰ੍ਬਹੁਭਿਃ ਪ੍ਰਕਾਰੈਃ ਪੁਦ੍ਗਲ– ਸ੍ਕਂਧਵਿਕਲ੍ਪਾਃ ਕਂਰ੍ਤ੍ਰਤਰਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਏਵੋਤ੍ਪਦ੍ਯਂਤੇ, ਤਥਾ ਸ੍ਵਯੋਗ੍ਯਜੀਵਪਰਿਣਾਮੋਪਲਂਭੇ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਪ੍ਰਭ੍ਰੁਤਿ– ਭਿਰ੍ਬਹੁਭਿਃ ਪ੍ਰਕਾਰੈਃ ਕਰ੍ਮਾਣ੍ਯਪਿ ਕਂਰ੍ਤ੍ਰਤਰਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ਾਣ੍ਯੇਵੋਤ੍ਪਦ੍ਯਂਤੇ ਇਤਿ.. ੬੬..

-----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਯਥਾਃ] ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ [ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਾਂ] ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਂਕੀ [ਬਹੁਪ੍ਰਕਾਰੈਃ] ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਕੀ [ਸ੍ਕਂਧਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਃ] ਸ੍ਕਨ੍ਧਰਚਨਾ [ਪਰੈਃ ਅਕ੍ਰੁਤਾ] ਪਰਸੇ ਕਿਯੇ ਗਯੇ ਬਿਨਾ [ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾ] ਹੋਤੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤੀ ਹੈ, [ਤਥਾ] ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ [ਕਰ੍ਮਣਾਂ] ਕਰ੍ਮੋਂਕੀ ਬਹੁਪ੍ਰਕਾਰਤਾ [ਵਿਜਾਨੀਹਿ] ਪਰਸੇ ਅਕ੍ਰੁਤ ਜਾਨੋ.

ਟੀਕਾਃ– ਕਰ੍ਮੋਂਕੀ ਵਿਚਿਤ੍ਰਤਾ [ਬਹੁਪ੍ਰਕਾਰਤਾ] ਅਨ੍ਯ ਦ੍ਵਾਰਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਜਾਤੀ ਐਸਾ ਯਹਾਁ ਕਹਾ ਹੈ.

ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਪਨੇਕੋ ਯੋਗ੍ਯ ਚਂਦ੍ਰ–ਸੂਰ੍ਯਕੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿ ਹੋਨੇ ਪਰ, ਸਂਧ੍ਯਾ–ਬਾਦਲ ਇਨ੍ਦ੍ਰਧਨੁਸ਼–ਪ੍ਰਭਾਮਣ੍ਡਲ਼ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਂਧਭੇਦ ਅਨ੍ਯ ਕਰ੍ਤਾਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਕੇ ਬਿਨਾ ਹੀ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੇ ਹੈਂ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਪਨੇਕੋ ਯੋਗ੍ਯ ਜੀਵ–ਪਰਿਣਾਮਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿ ਹੋਨੇ ਪਰ, ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਕਰ੍ਮ ਭੀ ਅਨ੍ਯ ਕਰ੍ਤਾਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਕੇ ਬਿਨਾ ਹੀ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੇ ਹੈਂ.

ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ– ਕਰ੍ਮੋਕੀ ਵਿਵਿਧ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿ–ਪ੍ਰਦੇਸ਼–ਸ੍ਥਿਤਿ–ਅਨੁਭਾਗਰੂਪ ਵਿਚਿਤ੍ਰਤਾ ਭੀ ਜੀਵਕ੍ਰੁਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪੁਦ੍ਗਲਕ੍ਰੁਤ ਹੀ ਹੈ.. ੬੬..

--------------------------------------------------------------------------

Page 111 of 264
PDF/HTML Page 140 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਜੀਵਕਰ੍ਮਣੋਸ਼੍ਚੈਕਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵੇਪਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਕਰ੍ਮਦਤ੍ਤਫਲੋਪਲਂਭੋ ਜੀਵਸ੍ਯ ਨ ਵਿਰੁਧ੍ਯਤ ਇਤ੍ਯਤ੍ਰੋਕ੍ਤਮ੍.

ਜੀਵਾ ਹਿ ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤ੍ਵਾਤ੍ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਂਧਾਸ਼੍ਚ ਸ੍ਵਭਾਵਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤ੍ਵਾਦ੍ਬਂਧਾਵਸ੍ਥਾਯਾਂ ਪਰਮਾਣੁ– ਦ੍ਵਂਦ੍ਵਾਨੀਵਾਨ੍ਯੋਨ੍ਯਾਵਗਾਹਗ੍ਰਹਣਪ੍ਰਤਿਬਦ੍ਧਤ੍ਵੇਨਾਵਤਿਸ਼੍ਠਂਤੇ. ਯਦਾ ਤੁ ਤੇ ਪਰਸ੍ਪਰਂ ਵਿਯੁਜ੍ਯਂਤੇ, ਤਦੋਦਿਤ–ਪ੍ਰਚ੍ਯਵਮਾਨਾ -----------------------------------------------------------------------------

[ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ] ਅਨ੍ਯੋਨ੍ਯ–ਅਵਗਾਹਕੇ ਗ੍ਰਹਣ ਦ੍ਵਾਰਾ [ਪਰਸ੍ਪਰ] ਬਦ੍ਧ ਹੈਂ; [ਕਾਲੇ ਵਿਯੁਜ੍ਯਮਾਨਾਃ] ਕਾਲਮੇਂ ਪ੍ਰੁਥਕ ਹੋਨੇ ਪਰ [ਸੁਖਦੁਃਖਂ ਦਦਤਿ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ] ਸੁਖਦੁਃਖ ਦੇਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਭੋਗਤੇ ਹੈਂ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪੁਦ੍ਗਲਕਾਯ ਸੁਖਦੁਃਖ ਦੇਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਜੀਵ ਭੋਗਤੇ ਹੈਂ].

ਟੀਕਾਃ– ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਜੀਵ ਔਰ ਕਰ੍ਮਕੋ ਏਕਕਾ [ਨਿਜ–ਨਿਜ ਰੂਪਕਾ ਹੀ] ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ, ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਜੀਵਕੋ ਕਰ੍ਮੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਦਿਯੇ ਗਯੇ ਫਲਕਾ ਉਪਭੋਗ ਵਿਰੋਧਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ‘ਕਰ੍ਮ ਜੀਵਕੋੇ ਫਲ ਦੇਤਾ ਹੈ ਔਰ ਜੀਵ ਉਸੇ ਭੋਗਤਾ ਹੈ’ ਯਹ ਬਾਤ ਭੀ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਘਟਿਤ ਹੋਤੀ ਹੈ] ਐਸਾ ਯਹਾਁ ਕਹਾ ਹੈ.

ਜੀਵ ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਤਥਾ ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਂਧ ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ, [ਵੇ] ਬਨ੍ਧ–ਅਵਸ੍ਥਾਮੇਂ– ਪਰਮਾਣੁਦ੍ਵਂਦ੍ਵੋਂਕੀ ਭਾਁਤਿ–[ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ] ਅਨ੍ਯੋਨ੍ਯ–ਅਵਗਾਹਕੇ ਗ੍ਰਹਣ ਦ੍ਵਾਰਾ ਬਦ੍ਧਰੂਪਸੇ ਰਹਤੇ ਹੈਂ. ਜਬ ਵੇ ਪਰਸ੍ਪਰ ਪ੍ਰੁਥਕ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਤਬ [ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਨ੍ਧ ਨਿਮ੍ਨਾਨੁਸਾਰ ਫਲ ਦੇਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਜੀਵ ਉਸੇ ਭੋਗਤੇ ਹੈਂ]– ਉਦਯ ਪਾਕਰ ਖਿਰ ਜਾਨੇਵਾਲੇ ਪੁਦ੍ਗਲਕਾਯ ਸੁਖਦੁਃਖਰੂਪ ਆਤ੍ਮਪਰਿਣਾਮੋਂਕੇ -------------------------------------------------------------------------- ਪਰਮਾਣੁਦ੍ਵਂਦ੍ਵ= ਦੋ ਪਰਮਾਣੁਓਂਕਾ ਜੋੜਾ; ਦੋ ਪਰਮਾਣੁਓਂਸੇ ਨਿਰ੍ਮਿਤ ਸ੍ਕਂਧ; ਦ੍ਵਿ–ਅਣੁਕ ਸ੍ਕਂਧ.