Page 112 of 264
PDF/HTML Page 141 of 293
single page version

੧੧੨

ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਸੁਖਦੁਃਖਰੂਪਾਤ੍ਮਪਰਿਣਾਮਾਨਾਂ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣੇਸ਼੍ਟਾ–ਨਿਸ਼੍ਟਵਿਸ਼ਯਾਣਾਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰਤ੍ਵਾਤ੍ਪੁਦ੍ਗਲਕਾਯਾਃ ਸੁਖਦੁਃਖਰੂਪਂ ਫਲਂ ਪ੍ਰਯਚ੍ਛਨ੍ਤਿ. ਜੀਵਾਸ਼੍ਚ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰਭੁਤਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਨਿਰ੍ਵਰ੍ਤਿਤਸੁਖਦੁਃਖਰੂਪਾਤ੍ਮਪਰਿਣਾਮਾਨਾਂ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ----------------------------------------------------------------------------- ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰ ਹੋਨੇਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ, ਔਰ ਈਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰ ਹੋਨੇਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਸੁਖਦੁਃਖਰੂਪ ਫਲ ਦੇਤੇ ਹੈਂ; ਤਥਾ ਜੀਵ ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰਭੂਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਸੇ ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਸੁਖਦੁਃਖਰੂਪ ਆਤ੍ਮਪਰਿਣਾਮੋਂਕੋ ਭੋਕ੍ਤਾ ਹੋਨੇਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ, ਔਰ [ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰਭੂਤ] ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਕੇ ਉਦਯਸੇ ਸਮ੍ਪਾਦਿਤ ਈਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੇ ਭੋਕ੍ਤਾ ਹੋਨੇਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ, ਉਸਪ੍ਰਕਾਰਕਾ [ਸੁਖਦੁਃਖਰੂਪ] ਫਲ ਭੋਗਤੇ ਹੈਂ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਸੁਖਦੁਃਖਪਰਿਣਾਮਰੂਪ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਈਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟਾ ਵਿਸ਼ਯਰੂਪ ਫਲ ਭੋਗਤੇ ਹੈਂ]. -------------------------------------------------------------------------- [੧] ਸੁਖਦੁਃਖਪਰਿਣਾਮੋਂਮੇਂ ਤਥਾ [੨] ਈਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੇ ਸਂਯੋਗਮੇਂ ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭ ਕਰ੍ਮ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਨ

ਸੁਖਦੁਃਖਕੇ ਦੋ ਅਰ੍ਥ ਹੋਤੇ ਹੈਃ [੧] ਸੁਖਦੁਃਖਪਰਿਣਾਮ, ਔਰ [੨] ਈਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟ ਵਿਸ਼ਯ. ਜਹਾਁ ‘ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ’ ਕਹਾ ਹੈ ਵਹਾਁ

Page 113 of 264
PDF/HTML Page 142 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ੋਰ੍ਂਵ੍ਯਕਰ੍ਮੋਦਯਾਪਾਦਿਤੇਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟਵਿਸ਼ਯਾਣਾਂ ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਾਤ੍ਤਥਾਵਿਧਂ ਫਲਂ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੇ ਇਤਿ. ਏਤੇਨ ਜੀਵਸ੍ਯ ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਗੁਣੋਪਿ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਤਃ.. ੬੭..

ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਵ੍ਯਾਖ੍ਯੋਪਸਂਹਾਰੋਯਮ੍.

ਤ੍ਤ ਏਤਤ੍ ਸ੍ਥਿਤ੍ਤ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨਾਤ੍ਮਨਃ ਕਰ੍ਮ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁ, ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਜੀਵਭਾਵਸ੍ਯ; ਜੀਵੋਪਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨਾਤ੍ਮਭਾਵਸ੍ਯ ਕਰ੍ਤਾ, ਵ੍ਯਵਹਾਰਣੇ ਕਰ੍ਮਣ ਇਤਿ. ਯਥਾਤ੍ਰੋਭਯਨਯਾਭ੍ਯਾਂ ਕਰ੍ਮ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁ, ਤਥੈਕੇਨਾਪਿ ਨਯੇਨ ਨ -----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਤਸ੍ਮਾਤ੍] ਇਸਲਿਯੇ [ਅਥ ਜੀਵਸ੍ਯ ਭਾਵੇਨ ਹਿ ਸਂਯੁਕ੍ਤਮ੍] ਜੀਵਕੇ ਭਾਵਸੇ ਸਂਯੁਕ੍ਤ ਐਸਾ [ਕਰ੍ਮ] ਕਰ੍ਮ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮ] [ਕਰ੍ਤ੍ਰੁ] ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ. [–ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਅਪਨਾ ਕਰ੍ਤਾ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਜੀਵਭਾਵਕਾ ਕਰ੍ਤਾ; ਪਰਨ੍ਤੁ ਵਹ ਭੋਕ੍ਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ]. [ਭੋਕ੍ਤਾ ਤੁ] ਭੋਕ੍ਤਾ ਤੋ [ਜੀਵਃ ਭਵਤਿ] [ਮਾਤ੍ਰ] ਜੀਵ ਹੈ [ਚੇਤਕਭਾਵੇਨ] ਚੇਤਕਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ [ਕਰ੍ਮਫਲਮ੍] ਕਰ੍ਮਫਲਕਾ.

ਇਸਲਿਯੇ [ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਕਥਨਸੇ] ਐਸਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੁਆ ਕਿ–ਕਰ੍ਮ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਅਪਨਾ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ, ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਜੀਵਭਾਵਕਾ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ; ਜੀਵ ਭੀ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਅਪਨੇ ਭਾਵਕਾ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ, ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਕਰ੍ਮਕਾ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ.

ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਯਹ ਨਯੋਂਸੇ ਕਰ੍ਮ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਏਕ ਭੀ ਨਯਸੇ ਵਹ ਭੋਕ੍ਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਕਿਸਲਿਯੇ? ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਉਸੇੇ ਚੈਤਨ੍ਯਪੂਰ੍ਵਕ ਅਨੁਭੂਤਿਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ ਚੇਤਨਾਪਨੇ ਕੇ ਕਾਰਣ

-------------------------------------------------------------------------- ਜੋ ਅਨੁਭੂਤਿ ਚੈਤਨ੍ਯਪੂਰ੍ਵਕ ਹੋ ਉਸੀਕੋ ਯਹਾਁ ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਕਹਾ ਹੈ, ਉਸਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ ਅਨ੍ਯ ਅਨੁਭੂਤਿਕੋ ਨਹੀਂ.

Page 114 of 264
PDF/HTML Page 143 of 293
single page version

੧੧੪

ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁ. ਕੁਤਃ? ਚੈਤਨ੍ਯਪੂਰ੍ਵਕਾਨੁਭੂਤਿਸਦ੍ਭਾਵਾਭਾਵਾਤ੍. ਤਤਸ਼੍ਚੇਤ–ਨਤ੍ਵਾਤ੍ ਕੇਵਲ ਏਵ ਜੀਵਃ ਕਰ੍ਮਫਲਭੂਤਾਨਾਂ ਕਥਂਚਿਦਾਤ੍ਮਨਃ ਸੁਖਦੁਃਖਪਰਿਣਾਮਾਨਾਂ ਕਥਂਚਿਦਿਸ਼੍ਟਾ–ਨਿਸ਼੍ਟਵਿਸ਼ਯਾਣਾਂ ਭੋਕ੍ਤਾ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਇਤਿ.. ੬੮..

ਕਰ੍ਮਸਂਯੁਕ੍ਤਤ੍ਵਮੁਖੇਨ ਪ੍ਰਭੁਤ੍ਵਗੁਣਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਮੇਤਤ੍. ਏਵਮਯਮਾਤ੍ਮਾ ਪ੍ਰਕਟਿਤਪ੍ਰਭੁਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿਃ ਸ੍ਵਕੈਃ ਕਰ੍ਮਭਿਰ੍ਗ੍ਰੁਹੀਤਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਾਧਿਕਾਰੋਨਾਦਿਮੋਹਾ– ਵਚ੍ਛਨ੍ਨਤ੍ਵਾਦੁਪਜਾਤਵਿਪਰੀਤਾਭਿਨਿਵੇਸ਼ਃ ਪ੍ਰਤ੍ਯਸ੍ਤਮਿਤਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨਜ੍ਯੋਤਿਃ ਸਾਂਤਮਨਂਤਂ ਵਾ ਸਂਸਾਰਂ ਪਰਿਭ੍ਰਮਤੀਤਿ.. ੬੯.. ----------------------------------------------------------------------------- ਮਾਤ੍ਰ ਜੀਵ ਹੀ ਕਰ੍ਮਫਲਕਾ – ਕਥਂਚਿਤ੍ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਸੁਖਦੁਃਖਪਰਿਣਾਮੋਂਕਾ ਔਰ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਈਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕਾ – ਭੋਕ੍ਤਾ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਹੈ.. ੬੮..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਏਵਂ] ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ [ਸ੍ਵਕੈਃ ਕਰ੍ਮਭਿਃ] ਅਪਨੇ ਕਰ੍ਮੋਂਸੇ [ਕਰ੍ਤਾ ਭੋਕ੍ਤਾ ਭਵਨ੍] ਕਰ੍ਤਾ– ਭੋਕ੍ਤਾ ਹੋਤਾ ਹੁਆ [ਆਤ੍ਮਾ] ਆਤ੍ਮਾ [ਮੋਹਸਂਛਨ੍ਨਃ] ਮੋਹਾਚ੍ਛਾਦਿਤ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ [ਪਾਰਮ੍ ਅਪਾਰਂ ਸਂਸਾਰਂ] ਸਾਨ੍ਤ ਅਥਵਾ ਅਨਨ੍ਤ ਸਂਸਾਰਮੇਂ [ਹਿਂਡਤੇ] ਪਰਿਭ੍ਰਮਣ ਕਰਤਾ ਹੈ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹ, ਕਰ੍ਮਸਂਯੁਕ੍ਤਪਨੇਕੀ ਮੁਖ੍ਯਤਾਸੇ ਪ੍ਰਭੁਤ੍ਵਗੁਣਕਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਹੈ.

ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਪ੍ਰਭੁਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿਕੇ ਕਾਰਣ ਜਿਸਨੇ ਅਪਨੇ ਕਰ੍ਮੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ [–ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਭਾਵਕਰ੍ਮੋਂ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ] ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਔਰ ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਕਾ ਅਧਿਕਾਰ ਗ੍ਰਹਣ ਕਿਯਾ ਹੈ ਐਸੇ ਇਸ ਆਤ੍ਮਾਕੋ, ਅਨਾਦਿ ਮੋਹਾਚ੍ਛਾਦਿਤਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਵਿਪਰੀਤ ਅਭਿਨਿਵੇਸ਼ਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿ ਹੋਨੇਸੇ ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨਜ੍ਯੋਤਿ ਅਸ੍ਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ ਸਾਨ੍ਤ ਅਥਵਾ ਅਨਨ੍ਤ ਸਂਸਾਰਮੇਂ ਪਰਿਭ੍ਰਮਣ ਕਰਤਾ ਹੈ. [ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵਕੇ ਕਰ੍ਮਸਹਿਤਪਨੇਕੀ ਮੁਖ੍ਯਤਾਪੂਰ੍ਵਕ ਪ੍ਰਭੁਤ੍ਵਗੁਣਕਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਕਿਯਾ ਗਯਾ..] ੬੯.. -------------------------------------------------------------------------- ਅਭਿਨਿਵੇਸ਼ =ਅਭਿਪ੍ਰਾਯ; ਆਗ੍ਰਹ.

Page 115 of 264
PDF/HTML Page 144 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਕਰ੍ਮਵਿਯੁਕ੍ਤਤ੍ਵਮੁਖੇਨ ਪ੍ਰਭੁਤ੍ਵਗੁਣਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਮੇਤਤ੍. ਅਯਮੇਵਾਤ੍ਮਾ ਯਦਿ ਜਿਨਾਜ੍ਞਯਾ ਮਾਰ੍ਗਮੁਪਗਮ੍ਯੋਪਸ਼ਾਂਤਕ੍ਸ਼ੀਣਮੋਹਤ੍ਵਾਤ੍ਪ੍ਰਹੀਣਵਿਪਰੀਤਾਭਿਨਿਵੇਸ਼ਃ ਸਮੁਦ੍ਭਿਨ੍ਨਸਮ੍ਗ੍ਜ੍ਞਾਨਜ੍ਯੋਤਿਃ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਾਧਿਕਾਰਂ ਪਰਿਸਮਾਪ੍ਯ ਸਮ੍ਯਕ੍ਪ੍ਰਕਟਿਤਪ੍ਰਭੁਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿਰ੍ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਯੈ– ਵਾਨੁਮਾਰ੍ਗੇਣ ਚਰਤਿ, ਤਦਾ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵੋਪਲਂਭਰੂਪਮਪਵਰ੍ਗਨਗਰਂ ਵਿਗਾਹਤ ਇਤਿ.. ੭੦.. -----------------------------------------------------------------------------

[ਉਪਸ਼ਾਂਤਕ੍ਸ਼ੀਣਮੋਹਃ] ਉਪਸ਼ਾਂਤਕ੍ਸ਼ੀਣਮੋਹ ਹੋਤਾ ਹੁਆ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜਿਸੇ ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਕਾ ਉਪਸ਼ਮ, ਕ੍ਸ਼ਯ ਅਥਵਾ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮ ਹੁਆ ਹੈ ਐਸਾ ਹੋਤਾ ਹੁਆ] [ਜ੍ਞਾਨਾਨੁਮਾਰ੍ਗਚਾਰੀ] ਜ੍ਞਾਨਾਨੁਮਾਰ੍ਗਮੇਂ ਵਿਚਰਤਾ ਹੈ [–ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਅਨੁਸਰਣ ਕਰਨੇਵਾਲੇ ਮਾਰ੍ਗੇ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ], [ਧੀਰਃ] ਵਹ ਧੀਰ ਪੁਰੁਸ਼ [ਨਿਰ੍ਵਾਣਪੁਰਂ ਵ੍ਰਜਤਿ] ਨਿਰ੍ਵਾਣਪੁਰਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹ, ਕਰ੍ਮਵਿਯੁਕ੍ਤਪਨੇਕੀ ਮੁਖ੍ਯਤਾਸੇ ਪ੍ਰਭੁਤ੍ਵਗੁਣਕਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਹੈ.

ਜਬ ਯਹੀ ਆਤ੍ਮਾ ਜਿਨਾਜ੍ਞਾ ਦ੍ਵਾਰਾ ਮਾਰ੍ਗਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ, ਉਪਸ਼ਾਂਤਕ੍ਸ਼ੀਣਮੋਹਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ [ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਕੇ ਉਪਸ਼ਮ, ਕ੍ਸ਼ਯ ਅਥਵਾ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਕੇ ਕਾਰਣ] ਜਿਸੇ ਵਿਪਰੀਤ ਅਭਿਨਿਵੇਸ਼ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋ ਜਾਨੇਸੇ ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨਜ੍ਯੋਤਿ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁਈ ਹੈ ਐਸਾ ਹੋਤਾ ਹੁਆ, ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਔਰ ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਕੇ ਅਧਿਕਾਰਕੋ ਸਮਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ ਸਮ੍ਯਕ੍ਰੂਪਸੇ ਪ੍ਰਗਟ ਪ੍ਰਭੁਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿਵਾਨ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਹੀ ਅਨੁਸਰਣ ਕਰਨੇਵਾਲੇ ਮਾਰ੍ਗਮੇਂ ਵਿਚਰਤਾ ਹੈ --------------------------------------------------------------------------

Page 116 of 264
PDF/HTML Page 145 of 293
single page version

੧੧੬

ਅਥ ਜੀਵਵਿਕਲ੍ਪਾ ਉਚ੍ਯਨ੍ਤੇ.

----------------------------------------------------------------------------- [–ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ, ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਆਚਰਣ ਕਰਤਾ ਹੈ], ਤਬ ਵਹ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿਰੂਪ ਅਪਵਰ੍ਗਨਗਰਕੋ [ਮੋਕ੍ਸ਼ਪੁਰਕੋ] ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੈ. [ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵਕੇ ਕਰ੍ਮਰਹਿਤਪਨੇਕੀ ਮੁਖ੍ਯਤਾਪੂਰ੍ਵਕ ਪ੍ਰਭੁਤ੍ਵਗੁਣਕਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ..] ੭੦..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਸਃ ਮਹਾਤ੍ਮਾ] ਵਹ ਮਹਾਤ੍ਮਾ [ਏਕਃ ਏਵ] ਏਕ ਹੀ ਹੈ, [ਦ੍ਵਿਵਿਕਲ੍ਪਃ] ਦੋ ਭੇਦਵਾਲਾ ਹੈ ਔਰ [ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਃ ਭਵਤਿ] ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ; [ਚਤੁਸ਼੍ਚਂਕ੍ਰਮਣਃ] ਔਰ ਉਸੇ ਚਤੁਰ੍ਵਿਧ ਭ੍ਰਮਣਵਾਲਾ [ਚ] ਤਥਾ [ਪਞ੍ਚਾਗ੍ਰਗੁਣਪ੍ਰਧਾਨਃ] ਪਾਁਚ ਮੁਖ੍ਯ ਗੁਣੋਸੇ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾਵਾਲਾ [ਭਣਿਤਃ] ਕਹਾ ਹੈ. [ਉਪਯੁਕ੍ਤਃ ਜੀਵਃ] ਉਪਯੋਗੀ ਐਸਾ ਵਹ ਜੀਵ [ਸ਼ਟ੍ਕਾਪਕ੍ਰਮਯੁਕ੍ਤਃ] ਛਹ ਅਪਕ੍ਰਮ ਸਹਿਤ, [ਸਪ੍ਤਭਂਗਸਦ੍ਭਾਵਃ] ਸਾਤ ਭਂਗਪੂਰ੍ਵਕ ਸਦ੍ਭਾਵਵਾਨ, [ਅਸ਼੍ਟਾਸ਼੍ਰਯਃ] ਆਠਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯਰੂਪ, [ਨਵਾਰ੍ਥਃ] ਨੌ–ਅਰ੍ਥਰੂਪ ਔਰ [ਦਸ਼ਸ੍ਥਾਨਗਃ] ਦਸ਼ਸ੍ਥਾਨਗਤ [ਭਣਿਤਃ] ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ. -------------------------------------------------------------------------- ਅਪਕ੍ਰਮ=[ਸਂਸਾਰੀ ਜੀਵਕੋ ਅਨ੍ਯ ਭਵਮੇਂ ਜਾਤੇ ਹੁਏ] ਅਨੁਸ਼੍ਰੇਣੀ ਗਮਨ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਿਦਿਸ਼ਾਓਂਕੋ ਛੋੜਕਰ ਗਮਨ.

Page 117 of 264
PDF/HTML Page 146 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਸ ਖਲੁ ਜੀਵੋ ਮਹਾਤ੍ਮਾ ਨਿਤ੍ਯਚੈਤਨ੍ਯੋਪਯੁਕ੍ਤਤ੍ਵਾਦੇਕ ਏਵ, ਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਭੇਦਾਦ੍ਵਿਵਿਕਲ੍ਪਃ, ਕਰ੍ਮਫਲਕਾਰ੍ਯਜ੍ਞਾਨਚੇਤਨਾਭੇਦੇਨ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਮਾਣਤ੍ਵਾਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਃ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯੋਤ੍ਪਾਦਵਿਨਾਸ਼ਭੇਦੇਨ ਵਾ, ਚਤਸ੍ਰੁਸ਼ੁ ਗਤਿਸ਼ੁ ਚਂਕ੍ਰਮਣਤ੍ਵਾਚ੍ਚਤੁਸ਼੍ਚਂਕ੍ਰਮਣਃ, ਪਞ੍ਚਭਿਃ ਪਾਰਿਣਾਮਿਕੌਦਯਿਕਾਦਿਭਿਰਗ੍ਰਗੁਣੈਃ ਪ੍ਰਧਾਨਤ੍ਵਾਤ੍ਪਞ੍ਚਾਗ੍ਰਗੁਣਪ੍ਰਧਾਨਃ, ਚਤਸ੍ਰੁਸ਼ੁ ਦਿਕ੍ਸ਼ੂਰ੍ਧ੍ਵਮਧਸ਼੍ਚੇਤਿ ਭਵਾਂਤਰਸਂਕ੍ਰਮਣਸ਼ਟ੍ਕੇਨਾਪਕ੍ਰਮੇਣ ਯੁਕ੍ਤਤ੍ਵਾਤ੍ਸ਼ਟ੍ਕਾਪਕ੍ਰਮਯੁਕ੍ਤਃ, ਅਸਿਤ– ਨਾਸ੍ਤ੍ਯਾਦਿਭਿਃ ਸਪ੍ਤਭਙ੍ਗੈਃ ਸਦ੍ਭਾਵੋ ਯਸ੍ਯੇਤਿ ਸਪ੍ਤਭਙ੍ਗਸਦ੍ਭਾਵਃ ਅਸ਼੍ਟਾਨਾਂ ਕਰ੍ਮਣਾਂ ਗੁਣਾਨਾਂ ਵਾ ਆਸ਼੍ਰਯਤ੍ਵਾਦਸ਼੍ਟਾਸ਼੍ਰਯਃ, ਨਵਪਦਾਰ੍ਥਰੂਪੇਣ ਵਰ੍ਤਨਾਨ੍ਨਵਾਰ੍ਥਃ, ਪ੍ਰੁਥਿਵ੍ਯਪ੍ਤੇਜੋਵਾਯੁਵਨਸ੍ਪਤਿਸਾਧਾਰਣਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ–ਦ੍ਵਿਤ੍ਰਿਚਤੁਃ ਪਞ੍ਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਰੂਪੇਸ਼ੁ ਦਸ਼ਸੁ ਸ੍ਥਾਨੇਸ਼ੁ ਗਤਤ੍ਵਾਦ੍ਰਸ਼ਸ੍ਥਾਨਗ ਇਤਿ.. ੭੧–੭੨..

-----------------------------------------------------------------------------

ਟੀਕਾਃ– ਵਹ ਜੀਵ ਮਹਾਤ੍ਮਾ [੧] ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਨਿਤ੍ਯਚੈਤਨ੍ਯ–ਉਪਯੋਗੀ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਏਕ ’ ਹੀ ਹੈ; [੨] ਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਐਸੇ ਭੇਦੋਂਕੇ ਕਾਰਣ ‘ਦੋ ਭੇਦਵਾਲਾ’ ਹੈ; [੩] ਕਰ੍ਮਫਲਚੇਤਨਾ, ਕਾਰ੍ਯਚੇਤਨਾ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਚੇਤਨਾ ਐਸੇ ਭੇਦੋਂਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਥਵਾ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ, ਉਤ੍ਪਾਦ ਔਰ ਵਿਨਾਸ਼ ਐਸੇ ਭੇਦੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਲਕ੍ਸ਼ਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣ [ਤੀਨ ਲਕ੍ਸ਼ਣਵਾਲਾ]’ ਹੈ; [੪] ਚਾਰ ਗਤਿਯੋਂਮੇਂ ਭ੍ਰਮਣ ਕਰਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ‘ਚਤੁਰ੍ਵਿਧ ਭ੍ਰਮਣਵਾਲਾ’ ਹੈ; [੫] ਪਾਰਿਣਾਮਿਕ ਔਦਯਿਕ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਪਾਁਚ ਮੁਖ੍ਯ ਗੁਣੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਪਾਁਚ ਮੁਖ੍ਯ ਗੁਣੋਂਸੇ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾਵਾਲਾ’ ਹੈ; [੬] ਚਾਰ ਦਿਸ਼ਾਓਂਮੇਂ, ਊਪਰ ਔਰ ਨੀਚੇ ਇਸ ਪ੍ਰ੍ਰਕਾਰ ਸ਼ਡ੍ਵਿਧ ਭਵਾਨ੍ਤਰਗਮਨਰੂਪ ਅਪਕ੍ਰਮਸੇ ਯੁਕ੍ਤ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਨ੍ਯ ਭਵਮੇਂ ਜਾਤੇ ਹੁਏ ਉਪਰੋਕ੍ਤ ਛਹ ਦਿਸ਼ਾਓਂਮੇਂ ਗਮਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ] ‘ਛਹ ਅਪਕ੍ਰਮ ਸਹਿਤ’ ਹੈ; [੭] ਅਸ੍ਤਿ, ਨਾਸ੍ਤਿ ਆਦਿ ਸਾਤ ਭਂਗੋ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਿਸਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੈ ਐਸਾ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਸਾਤ ਭਂਗਪੂਰ੍ਵਕ ਸਦ੍ਭਾਵਵਾਨ’ ਹੈ; [੮] [ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣੀਯਾਦਿ] ਆਠ ਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ਅਥਵਾ [ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਾਦਿ] ਆਠ ਗੁਣੋਂਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯਭੂਤ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਆਠਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯਰੂਪ’ ਹੈ; [੯] ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥਰੂਪਸੇ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ‘ਨਵ–ਅਰ੍ਥਰੂਪ’ ਹੈ; [੧੦] ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀ, ਜਲ, ਅਗ੍ਨਿ, ਵਾਯੁ, ਸਾਧਾਰਣ ਵਨਸ੍ਪਤਿ, ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਵਨਸ੍ਪਤਿ, ਦ੍ਵੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ, ਤ੍ਰੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਚਤੁਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਔਰ ਪਂਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਰੂਪ ਦਸ਼ ਸ੍ਥਾਨੋਮੇਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਦਸ਼ਸ੍ਥਾਨਗਤ’ ਹੈ.. ੭੧– ੭੨.. --------------------------------------------------------------------------

Page 118 of 264
PDF/HTML Page 147 of 293
single page version

੧੧੮

ਅਥ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਮ੍.

-----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿਸ੍ਥਿਤ੍ਯਨੁਭਾਗਪ੍ਰਦੇਸ਼ਬਂਧੈਃ] ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿਬਨ੍ਧ, ਸ੍ਥਿਤਿਬਨ੍ਧ, ਅਨੁਭਾਗਬਨ੍ਧ ਔਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਬਨ੍ਧਸੇ [ਸਰ੍ਵਤਃ ਮੁਕ੍ਤਃ] ਸਰ੍ਵਤਃ ਮੁਕ੍ਤ ਜੀਵ [ਊਧ੍ਵਂ ਗਚ੍ਛਤਿ] ਊਰ੍ਧ੍ਵਗਮਨ ਕਰਤਾ ਹੈ; [ਸ਼ੇਸ਼ਾਃ] ਸ਼ੇਸ਼ ਜੀਵ [ਭਵਾਨ੍ਤਰਮੇਂ ਜਾਤੇ ਹੁਏ] [ਵਿਦਿਗ੍ਵਰ੍ਜਾ ਗਤਿਂ ਯਾਂਤਿ] ਵਿਦਿਸ਼ਾਏਁ ਛੋੜ ਕਰ ਗਮਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ.

ਟੀਕਾਃ– ਬਦ੍ਧ ਜੀਵਕੋ ਕਰ੍ਮਨਿਮਿਤ੍ਤਕ ਸ਼ਡ੍ਵਿਧ ਗਮਨ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕਰ੍ਮ ਜਿਸਮੇਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਹੈਂ ਐਸਾ ਛਹ ਦਿਸ਼ਾਓਂਂਮੇਂ ਗਮਨ] ਹੋਤਾ ਹੈ; ਮੁਕ੍ਤ ਜੀਵਕੋ ਭੀ ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਐਸਾ ਏਕ ਊਰ੍ਧ੍ਵਗਮਨ ਹੋਤਾ ਹੈ. – ਐਸਾ ਯਹਾਁ ਕਹਾ ਹੈ.

ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ– ਸਮਸ੍ਤ ਰਾਗਾਦਿਵਿਭਾਵ ਰਹਿਤ ਐਸਾ ਜੋ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨੁਭੂਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣ ਧ੍ਯਾਨ ਉਸਕੇ ਬਲ ਦ੍ਵਾਰਾ ਚਤੁਰ੍ਵਿਧ ਬਨ੍ਧਸੇ ਸਰ੍ਵਥਾ ਮੁਕ੍ਤ ਹੁਆ ਜੀਵ ਭੀ, ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਅਨਨ੍ਤ ਜ੍ਞਾਨਾਦਿ ਗੁਣੋਂਸੇ ਯੁਕ੍ਤ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ, ਏਕਸਮਯਵਰ੍ਤੀ ਅਵਿਗ੍ਰਹਗਤਿ ਦ੍ਵਾਰਾ [ਲੋਕਾਗ੍ਰਪਰ੍ਯਂਤ] ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਊਰ੍ਧ੍ਵਗਮਨ ਕਰਤਾ ਹੈ. ਸ਼ੇਸ਼ ਸਂਸਾਰੀ ਜੀਵ ਮਰਣਾਨ੍ਤਮੇਂ ਵਿਦਿਸ਼ਾਏਁ ਛੋੜਕਰ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਸ਼ਟ੍–ਅਪਕ੍ਰਮਸ੍ਵਰੂਪ [ਕਰ੍ਮਨਿਮਿਤ੍ਤਕ] ਅਨੁਸ਼੍ਰੇਣੀਗਮਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ.. ੭੩..

ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਸਮਾਪ੍ਤ ਹੁਆ.

ਅਬ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਸ੍ਤਿਕਾਯਕਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਹੈ. --------------------------------------------------------------------------

Page 119 of 264
PDF/HTML Page 148 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਕਲ੍ਪਾਦੇਸ਼ੋਯਮ੍.

ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਿ ਹਿ ਕਦਾਚਿਤ੍ਸ੍ਕਂਧਪਰ੍ਯਾਯੇਣ, ਕਦਾਚਿਤ੍ਸ੍ਕਂਧਦੇਸ਼ਪਰ੍ਯਾਯੇਣ, ਕਦਾਚਿਤ੍ਸ੍ਕਂਧਪ੍ਰਦੇਸ਼ਪਰ੍ਯਾਯੇਣ, ਕਦਾਚਿਤ੍ਪਰਮਾਣੁਤ੍ਵੇਨਾਤ੍ਰ ਤਿਸ਼੍ਟਨ੍ਤਿ. ਨਾਨ੍ਯਾ ਗਤਿਰਸ੍ਤਿ. ਇਤਿ ਤੇਸ਼ਾਂ ਚਤੁਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਤ੍ਵਮਿਤਿ.. ੭੪..

-----------------------------------------------------------------------------

[ਸ੍ਕਂਧਾਃ ਚ] ਸ੍ਕਂਧ, [ਸ੍ਕਂਧਦੇਸ਼ਾਃ] ਸ੍ਕਂਧਦੇਸ਼ [ਸ੍ਕਂਧਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਃ] ਸ੍ਕਂਧਪ੍ਰਦੇਸ਼ [ਚ] ਔਰ [ਪਰਮਾਣਵਃ ਭਵਨ੍ਤਿ ਇਤਿ] ਪਰਮਾਣੁੁ.

ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯ ਕਦਾਚਿਤ੍ ਸ੍ਕਂਧਪਰ੍ਯਾਯਸੇ, ਕਦਾਚਿਤ੍ ਸ੍ਕਂਧਦੇਸ਼ਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯਸੇ, ਕਦਾਚਿਤ੍ ਸ੍ਕਂਧਪ੍ਰਦੇਸ਼ਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯਸੇ ਔਰ ਕਦਾਚਿਤ੍ ਪਰਮਾਣੁਰੂਪਸੇ ਯਹਾਁ [ਲੋਕਮੇਂ] ਹੋਤੇ ਹੈਂ; ਅਨ੍ਯ ਕੋਈ ਗਤਿ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਉਨਕੇ ਚਾਰ ਭੇਦ ਹੈਂ.. ੭੪..

ਸ੍ਕਂਧ ਹੈ. [ਤਸ੍ਯ ਅਰ੍ਧਂ ਤੁ] ਉਸਕੇ ਅਰ੍ਧਕੋ [ਦੇਸ਼ਃ ਇਤਿ ਭਣਨ੍ਤਿ] ਦੇਸ਼ ਕਹਤੇ ਹੈਂ, [ਅਰ੍ਧਾਧਂ ਚ] ਅਰ੍ਧਕਾ ਅਰ੍ਧ ਵਹ [ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਃ] ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੈ [ਚ] ਔਰ [ਅਵਿਭਾਗੀ] ਅਵਿਭਾਗੀ ਵਹ [ਪਰਮਾਣੁਃ ਏਵ] ਸਚਮੁਚ ਪਰਮਾਣੁ ਹੈ. ------------------------------------------------------------------------

Page 120 of 264
PDF/HTML Page 149 of 293
single page version

੧੨੦

ਸ੍ਕਂਧਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋ ਨਾਮ ਪਰ੍ਯਾਯਃ. ਏਵਂ ਭੇਦਵਸ਼ਾਤ੍ ਦ੍ਵਯਣੁਕਸ੍ਕਂਧਾਦਨਂਤਾਃ ਸ੍ਕਂਧਪ੍ਰਦੇਸ਼ਪਰ੍ਯਾਯਾਃ ਨਿਰ੍ਵਿਭਾਗੈਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ਃ ਸ੍ਕਂਧਸ੍ਯਾਂਤ੍ਯੋ ਭੇਦਃ ਪਰਮਾਣੁਰੇਕਃ. ਪੁਨਰਪਿ ਦ੍ਵਯੋਃ ਪਰਮਾਣ੍ਵੋਃ ਸਂਧਾਤਾਦੇਕੋ ਦ੍ਵਯਣੁਕਸ੍ਕਂਧਪਰ੍ਯਾਯਃ. ਏਵਂ ਸਂਧਾਤਵਸ਼ਾਦਨਂਤਾਃ ਸ੍ਕਂਧਪਰ੍ਯਾਯਾਃ. ਏਵਂ ਭੇਦਸਂਧਾਤਾਭ੍ਯਾਮਪ੍ਯਨਂਤਾ ਭਵਂਤੀਤਿ.. ੭੫.. -----------------------------------------------------------------------------

ਟੀਕਾਃ– ਯਹ, ਪੁਦ੍ਗਲ ਭੇਦੋਂਕਾ ਵਰ੍ਣਨ ਹੈ ਅਨਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤ ਪਰਮਾਣੁਓਂਸੇ ਨਿਰ੍ਮਿਤ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਜੋ ਏਕ ਹੋ ਵਹ ਸ੍ਕਂਧ ਨਾਮਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯ ਹੈ; ਉਸਕੀ ਆਧੀ ਸ੍ਕਂਧਦੇਸ਼ ਨਾਮਕ ਪਰ੍ਯਾਯ ਹੈ; ਆਧੀਕੀ ਆਧੀ ਸ੍ਕਂਧਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨਾਮਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯ ਹੈ. ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭੇਦਕੇ ਕਾਰਣ [ਪ੍ਰੁਥਕ ਹੋਨਕੇ ਕਾਰਣ] ਦ੍ਵਿ–ਅਣੁਕ ਸ੍ਕਂਧਪਰ੍ਯਂਤ ਅਨਨ੍ਤ ਸ੍ਕਂਧਪ੍ਰਦੇਸ਼ਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਹੋਤੀ ਹੈਂ. ਨਿਰ੍ਵਿਭਾਗ–ਏਕ–ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਵਾਲਾ, ਸ੍ਕਂਧਕਾ ਅਨ੍ਤਿਮ ਅਂਸ਼ ਵਹ ਏਕ ਪਰਮਾਣੁ ਹੈ. [ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭੇਦਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਪੁਦ੍ਗਲਵਿਕਲ੍ਪੋਂਕਾ ਵਰ੍ਣਨ ਹੁਆ.]

ਪੁਨਸ਼੍ਚ, ਦੋ ਪਰਮਾਣੁਓਂਕੇ ਸਂਘਾਤਸੇ [ਮਿਲਨੇਸੇ] ਏਕ ਦ੍ਵਿਅਣੁਕ–ਸ੍ਕਂਧਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯ ਹੋਤੀ ਹੈ. ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਂਘਾਤਕੇ ਕਾਰਣ [ਦ੍ਵਿਅਣੁਕਸ੍ਕਂਧਕੀ ਭਾਁਤਿ ਤ੍ਰਿਅਣੁਕ–ਸ੍ਕਂਧ, ਚਤੁਰਣੁਕ–ਸ੍ਕਂਧ ਇਤ੍ਯਾਦਿ] ਅਨਨ੍ਤ ਸ੍ਕਂਧਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਹੋਤੀ ਹੈ. [ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਂਘਾਤਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਪੁਦ੍ਗਲਵਿਕਲ੍ਪਕਾ ਵਰ੍ਣਨ ਹੁਆ. ]

ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭੇਦ–ਸਂਘਾਤ ਦੋਨੋਂਸੇ ਭੀ [ਏਕ ਸਾਥ ਭੇਦ ਔਰ ਸਂਘਾਤ ਦੋਨੋ ਹੋਨੇਸੇ ਭੀ] ਅਨਨ੍ਤ [ਸ੍ਕਂਧਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ] ਹੋਤੀ ਹੈਂ. [ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭੇਦ–ਸਂਘਾਤਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਪੁਦ੍ਗਲਵਿਕਲ੍ਪਕਾ ਵਰ੍ਣਨ ਹੁਆ..] ੭੫.. -------------------------------------------------------------------------- ਭੇਦਸੇ ਹੋਨੇਭਾਲੇ ਪੁਦ੍ਗਲਵਿਕਲ੍ਪੋਂਕਾ [ਪੁਦ੍ਗਲਭੇਦੋਂਕਾ] ਟੀਕਾਕਾਰ ਸ਼੍ਰੀ ਜਯਸੇਨਾਚਾਰ੍ਯਨੇੇ ਜੋ ਵਰ੍ਣਨ ਕਿਯਾ ਹੈ ਉਸਕਾ

Page 121 of 264
PDF/HTML Page 150 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਸ੍ਕਂਧਾਨਾਂ ਪੁਦ੍ਗਲਵ੍ਯਵਹਾਰਸਮਰ੍ਥਨਮੇਤਤ੍.

ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਰਸਗਂਧਵਰ੍ਣਗੁਣਵਿਸ਼ੇਸ਼ੈਃ ਸ਼ਟ੍ਸ੍ਥਾਨਪਤਿਤਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਹਾਨਿਭਿਃ ਪੂਰਣਗਲਨਧਰ੍ਮਤ੍ਵਾਤ੍ ਸ੍ਕਂਧ– ਵ੍ਯਕ੍ਤ੍ਯਾਵਿਰ੍ਭਾਵਤਿਰੋਭਾਵਾਭ੍ਯਾਮਪਿ ਚ ਪੂਰਣਗਲਨੋਪਪਤ੍ਤੇਃ ਪਰਮਾਣਵਃ ਪੁਦ੍ਗਲਾ ਇਤਿ ਨਿਸ਼੍ਚੀਯਂਤੇ. ਸ੍ਕਂਧਾਸ੍ਤ੍ਵਨੇਕਪੁਦ੍ਗਲਮਯੈਕਪਰ੍ਯਾਯਤ੍ਵੇਨ ਪੁਦ੍ਗਲੇਭ੍ਯੋਨਨ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ਪੁਦ੍ਗਲਾ ਇਤਿ -----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਬਾਦਰਸੌਕ੍ਸ਼੍ਮ੍ਯਗਤਾਨਾਂ] ਬਾਦਰ ਔਰ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਤ [ਸ੍ਕਂਧਾਨਾਂ] ਸ੍ਕਂਧੋਂਕੋ [ਪੁਦ੍ਗਲਃ] ‘ਪੁਦ੍ਗਲ’ [ਇਤਿ] ਐਸਾ [ਵ੍ਯਵਹਾਰਃ] ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਹੈ. [ਤੇ] ਵੇ [ਸ਼ਟ੍ਪ੍ਰਕਾਰਾਃ ਭਵਨ੍ਤਿ] ਛਹ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਹੈਂ, [ਯੈਃ] ਜਿਨਸੇ [ਤ੍ਰੈਲੋਕ੍ਯਂ] ਤੀਨ ਲੋਕ [ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨਮ੍] ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨ ਹੈ.

ਟੀਕਾਃ– ਸ੍ਕਂਧੋਂਮੇਂ ‘ਪੁਦ੍ਗਲ’ ਐਸਾ ਜੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਹੈ ਉਸਕਾ ਯਹ ਸਮਰ੍ਥਨ ਹੈ.

[੧] ਜਿਨਮੇਂ ਸ਼ਟ੍ਸ੍ਥਾਨਪਤਿਤ [ਛਹ ਸ੍ਥਾਨੋਂਮੇਂ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਪਾਨੇਵਾਲੀ] ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਹਾਨਿ ਹੋਤੀ ਹੈ ਐਸੇ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼– ਰਸ–ਗਂਧ–ਵਰ੍ਣਰੂਪ ਗੁਣਵਿਸ਼ੇਸ਼ੋਂਕੇ ਕਾਰਣ [ਪਰਮਾਣੁ] ‘ਪੂਰਣਗਲਨ’ ਧਰ੍ਮਵਾਲੇ ਹੋਨੇਸੇ ਤਥਾ [੨] ਸ੍ਕਂਧਵ੍ਯਕ੍ਤਿਕੇ [–ਸ੍ਕਂਧਪਰ੍ਯਾਯਕੇ] ਆਵਿਰ੍ਭਾਵ ਔਰ ਤਿਰੋਭਾਵਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਭੀ [ਪਰਮਾਣੁਓਂਮੇਂ] --------------------------------------------------------------------------

Page 122 of 264
PDF/HTML Page 151 of 293
single page version

੧੨੨

ਵ੍ਯਵਹ੍ਰਿਯਂਤੇ, ਤਥੈਵ ਚ ਬਾਦਰਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤ੍ਵਪਰਿਣਾਮਵਿਕਲ੍ਪੈਃ ਸ਼ਟ੍ਪ੍ਰਕਾਰਤਾਮਾਪਦ੍ਯ ਤ੍ਰੈਲੋਕ੍ਯਰੂਪੇਣ ਨਿਸ਼੍ਪਦ੍ਯ ਸ੍ਥਿਤਵਂਤ ਇਤਿ. ਤਥਾ ਹਿ–ਬਾਦਰਬਾਦਰਾਃ, ਬਾਦਰਾਃ, ਬਾਦਰਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾਃ, ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਬਾਦਰਾਃ, ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾਃ, ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ–ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾ ਇਤਿ. ਤਤ੍ਰ ਛਿਨ੍ਨਾਃ ਸ੍ਵਯਂ ਸਂਧਾਨਾਸਮਰ੍ਥਾਃ ਕਾਸ਼੍ਠਪਾਸ਼ਾਣਦਯੋ ਬਾਦਰਬਾਦਰਾਃ. ਛਿਨ੍ਨਾਃ ਸ੍ਵਯਂ ਸਂਧਾਨਸਮਰ੍ਥਾਃ ਕ੍ਸ਼ੀਰਧ੍ਰੁਤਤੈਲਤੋਯਰਸਪ੍ਰਭ੍ਰੁਤਯੋ ਬਾਦਰਾਃ. ਸ੍ਥੂਲੋਪਲਂਭਾ ਅਪਿ ਛੇਤ੍ਤੁਂ ਭੇਤ੍ਤੁਮਾਦਾਤੁਮਸ਼ਕ੍ਯਾਃ ਛਾਯਾਤਪਤਮੋਜ੍ਯੋਤ੍ਸ੍ਤ੍ਰਾਦਯੋ ਬਾਦਰਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾਃ. ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤ੍ਵੇਪਿ ਸ੍ਥੂਲੋਪਲਂਭਾਃ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਰਸਗਂਧਸ਼ਬ੍ਦਾਃ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ–ਬਾਦਰਾਃ. ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤ੍ਵੇਪਿ ਹਿ ਕਰਣਾਨੁਪਲਭ੍ਯਾਃ ਕਰ੍ਮਵਰ੍ਗਣਾਦਯਃ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾਃ. ਅਤ੍ਯਂਤਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾਃ ਕਰ੍ਮਵਰ੍ਗਣਾ–ਭ੍ਯੋਧੋ ਦ੍ਵਯਣੁਕ ਸ੍ਕਂਧਪਰ੍ਯਨ੍ਤਾਃ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾ ਇਤਿ.. ੭੬.. ----------------------------------------------------------------------------- ‘ਪੂਰਣ – ਗਲਨ’ ਘਟਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਪਰਮਾਣੁ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ‘੧ਪੁਦ੍ਗਲ’ ਹੈਂ. ਸ੍ਕਂਧ ਤੋ ੨ਅਨੇਕਪੁਦ੍ਗਲਮਯ ਏਕਪਰ੍ਯਾਯਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਸੇ ਅਨਨ੍ਯ ਹੋਨੇਸੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ‘ਪੁਦ੍ਗਲ’ ਹੈ; ਤਥਾ [ਵੇ] ਬਾਦਰਤ੍ਵ ਔਰ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤ੍ਵਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮੋਂਕੇ ਭੇਦੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਛਹ ਪ੍ਰਕਾਰੋਂਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ ਤੀਨ ਲੋਕਰੂਪ ਹੋਕਰ ਰਹੇ ਹੈਂ. ਵੇ ਛਹ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਸ੍ਕਂਧ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈਂਃ– [੧] ਬਾਦਰਬਾਦਰ; [੨] ਬਾਦਰ; [੩] ਬਾਦਰਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ; [੪] ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਬਾਦਰ; [੫] ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ; [੬] ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ. ਵਹਾਁ, [੧] ਕਾਸ਼੍ਠਪਾਸ਼ਾਣਾਦਿਕ [ਸ੍ਕਂਧ] ਜੋ ਕਿ ਛੇਦਨ ਹੋਨੇਪਰ ਸ੍ਵਯਂ ਨਹੀਂ ਜੁੜ ਸਕਤੇ ਵੇ [ਘਨ ਪਦਾਰ੍ਥ] ‘ਬਾਦਰਬਾਦਰ’ ਹੈਂ; [੨] ਦੂਧ, ਘੀ, ਤੇਲ, ਜਲ, ਰਸ ਆਦਿ [ਸ੍ਕਂਧ] ਜੋ ਕਿ ਛੇਦਨ ਹੋਨੇਪਰ ਸ੍ਵਯਂ ਜੁੜ ਜਾਤੇ ਹੈਂ ਵੇ [ਪ੍ਰਵਾਹੀ ਪਦਾਰ੍ਥ] ‘ਬਾਦਰ’ ਹੈ; [੩] ਛਾਯਾ, ਧੂਪ, ਅਂਧਕਾਰ, ਚਾਂਦਨੀ ਆਦਿ [ਸ੍ਕਂਧ] ਜੋ ਕਿ ਸ੍ਥੂਲ ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਨੇਪਰ ਭੀ ਜਿਨਕਾ ਛੇਦਨ, ਭੇਦਨ ਅਥਵਾ [ਹਸ੍ਤਾਦਿ ਦ੍ਵਾਰਾ] ਗ੍ਰਹਣ ਨਹੀਂ ਕਿਯਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਵੇ ‘ਬਾਦਰਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ’ ਹੈਂ; [੪] ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼–ਰਸ–ਗਂਧ–ਸ਼ਬ੍ਦ ਜੋ ਕਿ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਸ੍ਥੂਲ ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਚਕ੍ਸ਼ਕੋੁ ਛੋੜਕਰ ਚਾਰ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਂਕੇ ਵਿਸ਼ਯਭੂਤ ਸ੍ਕਂਧ ਜੋ ਕਿ ਆਁਖਸੇ ਦਿਖਾਈ ਨ ਦੇਨੇ ਪਰ ਭੀ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਕਿਯਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈੇ] ਜੀਭ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਿਨਕਾ ਸ੍ਵਾਦ ਲਿਯਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈੇ, ਨਾਕਸੇ ਸੂਂਂਧਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈੇ ਅਥਵਾ ਕਾਨਸੇ ਸੁਨਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈੇ ਵੇ ‘ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਬਾਦਰ’ ਹੈਂ; [੫] ਕਰ੍ਮਵਰ੍ਗਣਾਦਿ [ਸ੍ਕਂਧ] ਕਿ ਜਿਨ੍ਹੇਂ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਪਨਾ ਹੈ ਤਥਾ ਜੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਸੇ ਜ੍ਞਾਤ ਨ ਹੋਂ ਐਸੇ ਹੈਂ ਵੇ ‘ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ’ ਹੈਂ; [੬] ਕਰ੍ਮਵਰ੍ਗਣਾਸੇ ਨੀਚੇਕੇ [ਕਰ੍ਮਵਰ੍ਗਣਾਤੀਤ ਦ੍ਵਿਅਣੁਕ–ਸ੍ਕਂਧ ਤਕਕੇ [ਸ੍ਕਂਧ] ਜੋ ਕਿ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ ਹੈਂ ਵੇ ‘ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ’ ਹੈਂ.. ੭੬.. -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਜਿਸਮੇਂ [ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼–ਰਸ–ਗਂਧ–ਵਰ੍ਣਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਤਥਾ ਸ੍ਕਂਧਪਰ੍ਯਾਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ] ਪੂਰਣ ਔਰ ਗਲਨ ਹੋ ਵਹ ਪੁਦ੍ਗਲ ਹੈ.

੨. ਸ੍ਕਂਧ ਅਨੇਕਪਰਮਾਣੁਮਯ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ ਪਰਮਾਣੁਓਂਸੇ ਅਨਨ੍ਯ ਹੈ; ਔਰ ਪਰਮਾਣੁ ਤੋ ਪੁਦ੍ਗਲ ਹੈਂ; ਇਸਲਿਯੇ ਸ੍ਕਂਧ ਭੀ

Page 123 of 264
PDF/HTML Page 152 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਪਰਮਾਣੁਵ੍ਯਾਖ੍ਯੇਯਮ੍.

ਉਕ੍ਤਾਨਾਂ ਸ੍ਕਂਧਰੂਪਪਰ੍ਯਾਯਾਣਾਂ ਯੋਨ੍ਤ੍ਯੋ ਭੇਦਃ ਸ ਪਰਮਾਣੁਃ. ਸ ਤੁ ਪੁਨਰ੍ਵਿਭਾਗਾਭਾਵਾਦ–ਵਿਭਾਗੀ, ਨਿਰ੍ਵਿਭਾਗੈਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਾਦੇਕਃ, ਮੂਰ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਸਦਾਪ੍ਯਵਿਨਸ਼੍ਵਰਤ੍ਵਾਨ੍ਨਿਤ੍ਯਃ, ਅਨਾਦਿਨਿਧਨਰੂਪਾਦਿਪਰਿਣਾਮੋਤ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਵਾਨ੍ਮੂਰ੍ਤਿਭਵਃ, ਰੂਪਾਦਿਪਰਿਣਾਮੋਤ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਵੇਪਿ ਸ਼ਬ੍ਦਸ੍ਯ ਪਰਮਾਣੁਗੁਣਤ੍ਵਾਭਾਵਾਤ੍ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਂਧਪਰ੍ਯਾਯਤ੍ਵੇਨ ਵਕ੍ਸ਼੍ਯਮਾਣਤ੍ਵਾਚ੍ਚਾਸ਼ਬ੍ਦੋ ਨਿਸ਼੍ਚੀਯਤ ਇਤਿ.. ੭੭.. -----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਸਰ੍ਵਸ਼ਾਂ ਸ੍ਕਂਧਾਨਾਂ] ਸਰ੍ਵ ਸ੍ਕਂਧੋਂਕਾ [ਯਃ ਅਨ੍ਤ੍ਯਃ] ਜੋ ਅਨ੍ਤਿਮ ਭਾਗ [ਤਂ] ਉਸੇ [ਪਰਮਾਣੁਮ੍ ਵਿਜਾਨੀਹਿ] ਪਰਮਾਣੁ ਜਾਨੋ. [ਸਃ] ਵਹ [ਅਵਿਭਾਗੀ] ਅਵਿਭਾਗੀ, [ਏਕਃ] ਏਕ, [ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤਃ], ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤ [ਮੂਰ੍ਤਿਭਵਃ] ਮੂਰ੍ਤਿਪ੍ਰਭਵ [ਮੂਰ੍ਤਰੂਪਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲਾ] ਔਰ [ਅਸ਼ਬ੍ਦਃ] ਅਸ਼ਬ੍ਦ ਹੈ.

ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਸ੍ਕਂਧਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕਾ ਜੋ ਅਨ੍ਤਿਮ ਭੇਦ [ਛੋਟੇ–ਸੇ–ਛੋਟਾ ਅਂਸ਼] ਵਹ ਪਰਮਾਣੁ ਹੈ. ਔਰ ਵਹ ਤੋ, ਵਿਭਾਗਕੇ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਅਵਿਭਾਗੀ ਹੈ; ਨਿਰ੍ਵਿਭਾਗ–ਏਕ–ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ ਹੋਨੇਸੇ ਏਕ ਹੈ; ਮੂਰ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪਸੇ ਸਦੈਵ ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਹੋਨੇਸੇ ਨਿਤ੍ਯ ਹੈ; ਅਨਾਦਿ–ਅਨਨ੍ਤ ਰੂਪਾਦਿਕੇ ਪਰਿਣਾਮਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਮੂਰ੍ਤਿਪ੍ਰਭਵ ਹੈ; ਔਰ ਰੂਪਾਦਿਕੇ ਪਰਿਣਾਮਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਅਸ਼ਬ੍ਦ ਹੈ ਐਸਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸ਼ਬ੍ਦ ਪਰਮਾਣੁਕਾ ਗੁਣ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਥਾ ਉਸਕਾ[ਸ਼ਬ੍ਦਕਾ] ਅਬ [੭੯ ਵੀਂ ਗਾਥਾਮੇਂ] ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਂਧਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਸੇ ਕਥਨ ਹੈ.. ੭੭.. -------------------------------------------------------------------------- ਮੂਰ੍ਤਿਪ੍ਰਭਵ = ਮੂਰ੍ਤਪਨੇਰੂਪਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਰੂਪ–ਗਨ੍ਧ–ਰਸ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਕੇ ਪਰਿਣਾਮਰੂਪਸੇ ਜਿਸਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸਾ.[ਮੂਰ੍ਤਿ = ਮੂਰ੍ਤਪਨਾ]

Page 124 of 264
PDF/HTML Page 153 of 293
single page version

੧੨੪

ਪਰਮਾਣੂਨਾਂ ਜਾਤ੍ਯਂਤਰਤ੍ਵਨਿਰਾਸੋਯਮ੍.

ਪਰਮਣੋਰ੍ਹਿ ਮੂਰ੍ਤਤ੍ਵਨਿਬਂਧਨਭੂਤਾਃ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਰਸਂਗਧਵਰ੍ਣਾ ਆਦੇਸ਼ਮਾਤ੍ਰੇਣੈਵ ਭਿਦ੍ਯਂਤੇ; ਵਸ੍ਤੁਵਸ੍ਤੁ ਯਥਾ ਤਸ੍ਯ ਸ ਏਵ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਆਦਿਃ ਸ ਏਵ ਮਧ੍ਯਂ, ਸ ਏਵਾਂਤਃ ਇਤਿ, ਏਵਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਯੋਰਵਿਭਕ੍ਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਾਤ੍ ਯ ਏਵ ਪਰਮਾਣੋਃ -----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਯਃ ਤੁ] ਜੋ [ਆਦੇਸ਼ਮਾਤ੍ਰਮੂਰ੍ਤਃ] ਆਦੇਸ਼ਮਾਤ੍ਰਸੇ ਮੂਰ੍ਤ ਹੈ. [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਮਾਤ੍ਰ ਭੇਦਵਿਵਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਮੂਰ੍ਤਤ੍ਵਵਾਲਾ ਕਹਲਾਤਾ ਹੈ] ਔਰ [ਧਾਤੁਚਤੁਸ਼੍ਕਸ੍ਯ ਕਾਰਣਂ] ਜੋ [ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀ ਆਦਿ] ਚਾਰ ਧਾਤੁਓਂਕਾ ਕਾਰਣ ਹੈ [ਸਃ] ਵਹ [ਪਰਮਾਣੁਃ ਜ੍ਞੇਯਃ] ਪਰਮਾਣੁ ਜਾਨਨਾ – [ਪਰਿਣਾਮਗੁਣਃ] ਜੋ ਕਿ ਪਰਿਣਾਮਗੁਣਵਾਲਾ ਹੈ ਔਰ [ਸ੍ਵਯਮ੍ ਅਸ਼ਬ੍ਦਃ] ਸ੍ਵਯਂ ਅਸ਼ਬ੍ਦ ਹੈ.

ਟੀਕਾਃ– ਪਰਮਾਣੁ ਭਿਨ੍ਨ ਭਿਨ੍ਨ ਜਾਤਿਕੇ ਹੋਨੇਕਾ ਯਹ ਖਣ੍ਡਨ ਹੈ.

ਮੂਰ੍ਤਤ੍ਵਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼–ਰਸ–ਗਂਧ–ਵਰ੍ਣਕਾ, ਪਰਮਾਣੁਸੇ ਆਦੇਸ਼ਮਾਤ੍ਰ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੀ ਭੇਦ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈੇ; ਵਸ੍ਤੁਤਃ ਤੋ ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪਰਮਾਣੁਕਾ ਵਹੀ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਆਦਿ ਹੈ, ਵਹੀ ਮਧ੍ਯ ਹੈ ਔਰ ਵਹੀ ਅਨ੍ਤ ਹੈ; ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣਕੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੋਨੇਸੇ, ਜੋ ਪਰਮਾਣੁਕਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੈ, ਵਹੀ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਕਾ ਹੈ, ਵਹੀ ਰਸਕਾ ਹੈ, ਵਹੀ ਗਂਧਕਾ ਹੈ, ਵਹੀ ਰੂਪਕਾ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ ਕਿਸੀ ਪਰਮਾਣੁਮੇਂ ਗਂਧਗੁਣ ਕਮ ਹੋ, ਕਿਸੀ ਪਰਮਾਣੁਮੇਂ ਗਂਧਗੁਣ ਔਰ ਰਸਗੁਣ ਕਮ ਹੋ, ਕਿਸੀ ਪਰਮਾਣੁਮੇਂ ਗਂਧਗੁਣ, ਰਸਗੁਣ ਔਰ ਰੂਪਗੁਣ ਕਮ ਹੋ, -------------------------------------------------------------------------- ਆਦੇਸ਼=ਕਥਨ [ਮਾਤ੍ਰ ਭੇਦਕਥਨ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੀ ਪਰਮਾਣੁਸੇ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼–ਰਸ–ਗਂਧ–ਵਰ੍ਣਕਾ ਭੇਦ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਪਰਮਾਰ੍ਥਤਃ ਤੋ

Page 125 of 264
PDF/HTML Page 154 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਃ, ਸ ਏਵ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਸ੍ਯ, ਸ ਏਵ ਰਸਸ੍ਯ, ਸ ਏਵ ਗਂਧਸ੍ਯ, ਸ ਏਵ ਰੂਪਸ੍ਯੇਤਿ. ਤਤਃ ਕ੍ਵਚਿਤ੍ਪਰਮਾਣੌ ਗਂਧਗੁਣੇ, ਕ੍ਵਚਿਤ੍ ਗਂਧਰਸਗੁਣਯੋਃ, ਕ੍ਵਚਿਤ੍ ਗਂਧਰਸਰੂਪਗੁਣੇਸ਼ੁ ਅਪਕ੍ਰੁਸ਼੍ਯਮਾਣੇਸ਼ੁ ਤਦਵਿਭਕ੍ਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਃ ਪਰਮਾਣੁਰੇਵ ਵਿਨਸ਼੍ਯਤੀਤਿ. ਨ ਤਦਪਕਰ੍ਸ਼ੋ ਯੁਕ੍ਤਃ. ਤਤਃ ਪ੍ਰੁਥਿਵ੍ਯਪ੍ਤੇਜੋਵਾਯੁਰੂਪਸ੍ਯ ਧਾਤੁਚਤੁਸ਼੍ਕਸ੍ਯੈਕ ਏਵ ਪਰਮਾਣੁਃ ਕਾਰਣਂ ਪਰਿਣਾਮਵਸ਼ਾਤ੍ ਵਿਚਿਤ੍ਰੋ ਹਿ ਪਰਮਾਣੋਃ ਪਰਿਣਾਮਗੁਣਃ ਕ੍ਵਚਿਤ੍ਕਸ੍ਯਚਿਦ੍ਗੁਣਸ੍ਯ ਵ੍ਯਕ੍ਤਾਵ੍ਯਕ੍ਤਤ੍ਵੇਨ ਵਿਚਿਤ੍ਰਾਂ ਪਰਿਣਤਿਮਾਦਧਾਤਿ. ਯਥਾ ਚ ਤਸ੍ਯ ਪਰਿਣਾਮਵਸ਼ਾਦਵ੍ਯਕ੍ਤੋ ਗਂਧਾਦਿਗੁਣੋਸ੍ਤੀਤਿ ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾਯਤੇ ਨ ਤਥਾ ਸ਼ਬ੍ਦੋਪ੍ਯਵ੍ਯਕ੍ਤੋਸ੍ਤੀਤਿ ਜ੍ਞਾਤੁਂ ਸ਼ਕ੍ਯਤੇ ਸ਼ਕ੍ਯਤੇ ਤਸ੍ਯੈਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ਸ੍ਯਾਨੇਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਤ੍ਮਕੇਨ ਸ਼ਬ੍ਦੇਨ ਸਹੈਕਤ੍ਵਵਿਰੋਧਾਦਿਤਿ.. ੭੮.. ----------------------------------------------------------------------------- ਤੋ ਉਸ ਗੁਣਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ ਪਰਮਾਣੁ ਹੀ ਵਿਨਸ਼੍ਟ ਹੋ ਜਾਯੇਗਾ. ਇਸਲਿਯੇ ਉਸ ਗੁਣਕੀ ਨ੍ਯੂਨਤਾ ਯੁਕ੍ਤ [ਉਚਿਤ] ਨਹੀਂ ਹੈ. [ਕਿਸੀ ਭੀ ਪਰਮਾਣੁਮੇਂ ਏਕ ਭੀ ਗੁਣ ਕਮ ਹੋ ਤੋ ਉਸ ਗੁਣਕੇ ਸਾਥ ਅਭਿਨ੍ਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ ਪਰਮਾਣੁ ਹੀ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋ ਜਾਯੇਗਾ; ਇਸਲਿਯੇ ਸਮਸ੍ਤ ਪਰਮਾਣੁ ਸਮਾਨ ਗੁਣਵਾਲੇ ਹੀ ਹੈ, ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵੇ ਭਿਨ੍ਨ ਭਿਨ੍ਨ ਜਾਤਿਕੇ ਨਹੀਂ ਹੈਂ.] ਇਸਲਿਯੇ ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀ, ਜਲ, ਅਗ੍ਨਿ ਔਰ ਵਾਯੁਰੂਪ ਚਾਰ ਧਾਤੁਓਂਕਾ, ਪਰਿਣਾਮਕੇ ਕਾਰਣ, ਏਕ ਹੀ ਪਰਮਾਣੁ ਕਾਰਣ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰਮਾਣੁ ਏਕ ਹੀ ਜਾਤਿਕੇ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਵੇ ਪਰਿਣਾਮਕੇ ਕਾਰਣ ਚਾਰ ਧਾਤੁਓਂਕੇ ਕਾਰਣ ਬਨਤੇ ਹੈਂ]; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਿਚਿਤ੍ਰ ਐਸਾ ਪਰਮਾਣੁਕਾ ਪਰਿਣਾਮਗੁਣ ਕਹੀਂ ਕਿਸੀ ਗੁਣਕੀ ੧ਵ੍ਯਕ੍ਤਾਵ੍ਯਕ੍ਤਤਾ ਦ੍ਵਾਰਾ ਵਿਚਿਤ੍ਰ ਪਰਿਣਤਿਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰਤਾ ਹੈ.

ਪ੍ਰਕਾਰ ਸ਼ਬ੍ਦ ਭੀ ਅਵ੍ਯਕ੍ਤ ਹੈ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਜਾਨਾ ਜਾ ਸਕਤਾ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਏਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ ਪਰਮਾਣੁਕੋ ਅਨੇਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਤ੍ਮਕ ਸ਼ਬ੍ਦਕੇ ਸਾਥ ਏਕਤ੍ਵ ਹੋਨੇਮੇਂ ਵਿਰੋਧ ਹੈ.. ੭੮.. -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਵ੍ਯਕ੍ਤਾਵ੍ਯਕ੍ਤਤਾ=ਵ੍ਯਕ੍ਤਤਾ ਅਥਵਾ ਅਵ੍ਯਕ੍ਤਤਾ; ਪ੍ਰਗਟਤਾ ਅਥਵਾ ਅਪ੍ਰਗਟਤਾ. [ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀਮੇਂ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼, ਰਸ, ਗਂਧ ਔਰ ਵਰ੍ਣ ਯਹ

੨. ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪਰਮਾਣੁਮੇਂ ਗਂਧਾਦਿਗੁਣ ਭਲੇ ਹੀ ਅਵ੍ਯਕ੍ਤਰੂਪਸੇ ਭੀ ਹੋਤੇ ਤੋ ਅਵਸ਼੍ਯ ਹੈਂ; ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪਰਮਾਣੁਮੇਂ ਸ਼ਬ੍ਦ ਭੀ

Page 126 of 264
PDF/HTML Page 155 of 293
single page version

੧੨੬

ਸ਼ਬ੍ਦਸ੍ਯ ਪਦ੍ਗਲਸ੍ਕਂਧਪਰ੍ਯਾਯਤ੍ਵਖ੍ਯਾਪਨਮੇਤਤ੍.

ਇਹ ਹਿ ਬਾਹ੍ਯਸ਼੍ਰਵਣੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਵਲਮ੍ਬਿਤੋ ਭਾਵੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰਿਚ੍ਛੇਦ੍ਯੋ ਧ੍ਵਨਿਃ ਸ਼ਬ੍ਦਃ. ਸ ਖਲੁ ਸ੍ਵ– ਰੂਪੇਣਾਨਂਤਪਰਮਾਣੂਨਾਮੇਕਸ੍ਕਂਧੋ ਨਾਮ ਪਰ੍ਯਾਯਃ. ਬਹਿਰਙ੍ਗਸਾਧਨੀਭੂਤਮਹਾਸ੍ਕਂਧੇਭ੍ਯਃ ਤਥਾਵਿਧਪਰਿਣਾਮੇਨ ਸਮੁਤ੍ਪਦ੍ਯਮਾਨਤ੍ਵਾਤ੍ ਸ੍ਕਂਧਪ੍ਰਭਵਃ, ਯਤੋ ਹਿ ਪਰਸ੍ਪਰਾਭਿਹਤੇਸ਼ੁ ਮਹਾਸ੍ਕਂਧੇਸ਼ੁ ਸ਼ਬ੍ਦਃ ਸਮੁਪਜਾਯਤੇ. -----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਸ਼ਬ੍ਦਃ ਸ੍ਕਂਧਪ੍ਰਭਵਃ] ਸ਼ਬ੍ਦ ਸ੍ਕਂਧਜਨ੍ਯ ਹੈ. [ਸ੍ਕਂਧਃ ਪਰਮਾਣੁਸਙ੍ਗਸਙ੍ਗਾਤਃ] ਸ੍ਕਂਧ ਪਰਮਾਣੁਦਲਕਾ ਸਂਘਾਤ ਹੈ, [ਤੇਸ਼ੁ ਸ੍ਪ੍ਰੁਸ਼੍ਟੇਸ਼ੁ] ਔਰ ਵੇ ਸ੍ਕਂਧ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਿਤ ਹੋਨੇਸੇ– ਟਕਰਾਨੇਸੇ [ਸ਼ਬ੍ਦਃ ਜਾਯਤੇ] ਸ਼ਬ੍ਦ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ; [ਨਿਯਤਃ ਉਤ੍ਪਾਦਿਕਃ] ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਹ [ਸ਼ਬ੍ਦ] ਨਿਯਤਰੂਪਸੇ ਉਤ੍ਪਾਦ੍ਯ ਹੈਂ.

ਟੀਕਾਃ– ਸ਼ਬ੍ਦ ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਂਧਪਰ੍ਯਾਯ ਹੈ ਐਸਾ ਯਹਾਁ ਦਰ੍ਸ਼ਾਯਾ ਹੈ.

ਇਸ ਲੋਕਮੇਂ, ਬਾਹ੍ਯ ਸ਼੍ਰਵਣੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਦ੍ਵਾਰਾ ੧ਅਵਲਮ੍ਬਿਤ ਭਾਵੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਾਨਨੇ–ਯੋਗ੍ਯ ਐਸੀ ਜੋ ਧ੍ਵਨਿ ਵਹ ਸ਼ਬ੍ਦ ਹੈ. ਵਹ [ਸ਼ਬ੍ਦ] ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਅਨਨ੍ਤ ਪਰਮਾਣੁਓਂਕੇ ਏਕਸ੍ਕਂਧਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯ ਹੈ. ਬਹਿਰਂਗ ਸਾਧਨਭੂਤ [–ਬਾਹ੍ਯ ਕਾਰਣਭੂਤ] ਮਹਾਸ੍ਕਨ੍ਧੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਤਥਾਵਿਧ ਪਰਿਣਾਮਰੂਪ [ਸ਼ਬ੍ਦਪਰਿਣਾਮਰੂਪ] ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਸ਼ਬ੍ਦ ਸ਼੍ਰਵਣੇਂਦ੍ਰਿਯਕਾ ਵਿਸ਼ਯ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ ਮੂਰ੍ਤ ਹੈ. ਕੁਛ ਲੋਗ ਮਾਨਤੇ ਹੈਂ ਤਦਨੁਸਾਰ ਸ਼ਬ੍ਦ ਆਕਾਸ਼ਕਾ ਗੁਣ ਨਹੀਂ ਹੈ,

Page 127 of 264
PDF/HTML Page 156 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਕਿਂ ਚ ਸ੍ਵਭਾਵਨਿਰ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾਭਿਰੇਵਾਨਂਤਪਰਮਾਣੁਮਯੀਭਿਃ ਸ਼ਬ੍ਦਯੋਗ੍ਯਵਰ੍ਗਣਾਭਿਰਨ੍ਯੋਨ੍ਯਮਨੁਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਯ ਸਮਂਤਤੋਭਿਵ੍ਯਾਪ੍ਯ ਪੂਰਿਤੇਪਿ ਸਕਲੇ ਲੋਕੇ. ਯਤ੍ਰ ਯਤ੍ਰ ਬਹਿਰਙ੍ਗਕਾਰਣਸਾਮਗ੍ਰੀ ਸਮਦੇਤਿ ਤਤ੍ਰ ਤਤ੍ਰ ਤਾਃ ਸ਼ਬ੍ਦਤ੍ਵੇਨਸ੍ਵਯਂ ਵ੍ਯਪਰਿਣਮਂਤ ਇਤਿ ਸ਼ਬ੍ਦਸ੍ਯ ਨਿਯਤਮੁਤ੍ਪਾਦ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ ਸ੍ਕਂਧਪ੍ਰਭਵਤ੍ਵਮਿਤਿ.. ੭੯.. ----------------------------------------------------------------------------- ਹੋਨੇਸੇ ਵਹ ਸ੍ਕਨ੍ਧਜਨ੍ਯ ਹੈਂ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਮਹਾਸ੍ਕਨ੍ਧ ਪਰਸ੍ਪਰ ਟਕਰਾਨੇਸੇ ਸ਼ਬ੍ਦ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਪੁਨਸ਼੍ਚ ਯਹ ਬਾਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮਝਾਈ ਜਾਤੀ ਹੈਃ– ਏਕਦੂਸਰੇਮੇਂ ਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟ ਹੋਕਰ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਕਰ ਸ੍ਥਿਤ ਐਸੀ ਜੋ ਸ੍ਵਭਾਵਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨ ਹੀ [–ਅਪਨੇ ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਹੀ ਨਿਰ੍ਮਿਤ੍ਤ], ਅਨਨ੍ਤਪਰਮਾਣੁਮਯੀ ਸ਼ਬ੍ਦਯੋਗ੍ਯ–ਵਰ੍ਗਣਾਓਂਸੇ ਸਮਸ੍ਤ ਲੋਕ ਭਰਪੂਰ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਜਹਾਁ–ਜਹਾਁ ਬਹਿਰਂਗਕਾਰਣ ਸਾਮਗ੍ਰੀ ਉਦਿਤ ਹੋਤੀ ਹੈ ਵਹਾਁ–ਵਹਾਁ ਵੇ ਵਰ੍ਗਣਾਏਁ ੧ਸ਼ਬ੍ਦਰੂਪਸੇ ਸ੍ਵਯਂ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤੀ ਹੈਂ; ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸ਼ਬ੍ਦ ਨਿਤ੍ਯਤਰੂਪਸੇ [ਅਵਸ਼੍ਯ] ੨ਉਤ੍ਪਾਦ੍ਯ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ ੩ਸ੍ਕਨ੍ਧਜਨ੍ਯ ਹੈ.. ੭੯.. -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਸ਼ਬ੍ਦਕੇ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈਂਃ [੧] ਪ੍ਰਾਯੋਗਿਕ ਔਰ [੨] ਵੈਸ਼੍ਰਸਿਕ. ਪੁਰੁਸ਼ਾਦਿਕੇ ਪ੍ਰਯੋਗਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਸ਼ਬ੍ਦ ਵਹ

੨. ਉਤ੍ਪਾਦ੍ਯ=ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਾਨੇ ਯੋਗ੍ਯ; ਜਿਸਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿਮੇਂ ਅਨ੍ਯ ਕੋਈ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸਾ. ੩. ਸ੍ਕਨ੍ਧਜਨ੍ਯ=ਸ੍ਕਨ੍ਧੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋ ਐਸਾਃ ਜਿਸਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿਮੇਂ ਸ੍ਕਨ੍ਧ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਐਸਾ. [ਸਮਸ੍ਤ ਲੋਕਮੇਂ

Page 128 of 264
PDF/HTML Page 157 of 293
single page version

੧੨੮

ਪਰਮਾਣੋਰੇਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਖ੍ਯਾਪਨਮੇਤਤ੍.

ਪਰਮਾਣੁਂਃ ਸ ਖਲ੍ਵੇਕੇਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਨ ਰੂਪਾਦਿਗੁਣਸਾਮਾਨ੍ਯਭਾਜਾ ਸਰ੍ਵਦੈਵਾਵਿਨਸ਼੍ਵਰਤ੍ਵਾਨ੍ਨਿਤ੍ਯਃ. ਏਕੇਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਨ ਪਦਵਿਭਕ੍ਤਵ੍ਰੁਤ੍ਤੀਨਾਂ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਦਿਗੁਣਾਨਾਮਵਕਾਸ਼ਦਾਨਾਨ੍ਨਾਨਵਕਾਸ਼ਃ. -----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤਃ] ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ [ਨਿਤ੍ਯਃ] ਪਰਮਾਣੁ ਨਿਤ੍ਯ ਹੈ, [ਨ ਅਨਵਕਾਸ਼ਃ] ਅਨਵਕਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਨ ਸਾਵਕਾਸ਼ਃ] ਸਾਵਕਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਸ੍ਕਂਧਾਨਾਮ੍ ਭੇਤ੍ਤਾ] ਸ੍ਕਨ੍ਧੋਂਕਾ ਭੇਦਨ ਕਰਨੇਵਾਲਾ [ਅਪਿ ਚ ਕਰ੍ਤਾ] ਤਥਾ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਹੈ ਔਰ [ਕਾਲਸਂਖ੍ਯਾਯਾਃ ਪ੍ਰਵਿਭਕ੍ਤਾ] ਕਾਲ ਤਥਾ ਸਂਖ੍ਯਾਕੋ ਵਿਭਾਜਿਤ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕਾਲਕਾ ਵਿਭਾਜਨ ਕਰਤਾ ਹੈ ਔਰ ਸਂਖ੍ਯਾਕਾ ਮਾਪ ਕਰਤਾ ਹੈ].

ਟੀਕਾਃ– ਯਹ, ਪਰਮਾਣੁਕੇ ਏਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀਪਨੇਕਾ ਕਥਨ ਹੈ.

ਜੋ ਪਰਮਾਣੁ ਹੈ, ਵਹ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਏਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ – ਜੋ ਕਿ ਰੂਪਾਦਿਗੁਣਸਾਮਾਨ੍ਯਵਾਲਾ ਹੈ ਉਸਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ – ਸਦੈਵ ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਹੋਨੇਸੇ ਨਿਤ੍ਯ ਹੈ; ਵਹ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਏਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਸਸੇ [–ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਸੇ] ਅਭਿਨ੍ਨ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਵਾਲੇ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਦਿਗੁਣੋਂਕੋ ਅਵਕਾਸ਼ ਦੇਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਅਨਵਕਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਵਹ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਏਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ [ਉਸਮੇਂ] ਦ੍ਵਿ–ਆਦਿ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ, ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਆਦਿ, ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਮਧ੍ਯ ਔਰ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਅਂਤ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਨਿਰਂਸ਼ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ], ਸਾਵਕਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਵਹ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਏਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ੍ਕਂਧੋਂਕੇ ਭੇਦਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਕਂਧਕੇ ਬਿਖਰਨੇ – ਟੂਟਨੇਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ] ਸ੍ਕਂਧੋਂਕਾ ਭੇਦਨ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਹੈ; ਵਹ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਏਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ੍ਕਂਧਕੇ ਸਂਘਾਤਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਕਨ੍ਧਕੇ ਮਿਲਨੇਕਾ –ਰਚਨਾਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ] ਸ੍ਕਂਧੋਂਕਾ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ; ਵਹ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਏਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ – ਜੋ ਕਿ ਏਕ --------------------------------------------------------------------------

Page 129 of 264
PDF/HTML Page 158 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਏਕੇਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਨ ਦ੍ਵਯਾਦਿਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਭਾਵਾਦਾਤ੍ਮਾਦਿਨਾਤ੍ਮਮਧ੍ਯੇਨਾਤ੍ਮਾਂਤੇਨ ਨ ਸਾਵਕਾਸ਼ਃ. ਏਕੇਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਨ ਸ੍ਕਂਧਾਨਾਂ ਭੇਦਨਿਮਿਤ੍ਤਤ੍ਵਾਤ੍ ਸ੍ਕਂਧਾਨਾਂ ਭੇਤ੍ਤਾ. ਐਕਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਨ ਸ੍ਕਂਧਸਂਘਾਤਨਿਮਿਤ੍ਤਤ੍ਵਾਤ੍ਸ੍ਕਂਧਾਨਾਂ ਕਰ੍ਤਾ ਏਕੇਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਨੈਕਾਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਤਿਵਰ੍ਤਿਤਦ੍ਨਤਿਪਰਿਣਾਮਾਪਨ੍ਨੇਨ ਸਮਯਲਕ੍ਸ਼ਣਕਾਲਵਿਭਾਗਕਰਣਾਤ੍ ਕਾਲਸ੍ਯ ਪ੍ਰਵਿਭਕ੍ਤਾ. ਏਕੇਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਨ ਤਤ੍ਸੂਤ੍ਰਤ੍ਰਿਤਦ੍ਵਯਾਦਿਭੇਦਪੂਰ੍ਵਿਕਾਯਾਃ ਸ੍ਕਂਧੇਸ਼ੁ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸਂਖ੍ਯਾਯਾਃ ਏਕੇਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਨ ਤਦਵਚ੍ਛਿਨ੍ਨੈਕਾਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼– ----------------------------------------------------------------------------- ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਕਾ ਅਤਿਕ੍ਰਮਣ ਕਰਨੇਵਾਲੇ [–ਲਾਁਘਨੇਵਾਲੇ] ਅਪਨੇ ਗਤਿਪਰਿਣਾਮਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਉਸਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ –‘ਸਮਯ’ ਨਾਮਕ ਕਾਲਕਾ ਵਿਭਾਗ ਕਰਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਕਾਲਕਾ ਵਿਭਾਜਕ ਹੈ; ਵਹ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਏਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸਂਖ੍ਯਾਕਾ ਭੀ ੧ਵਿਭਾਜਕ ਹੈ ਕ੍ਯੋਂਕਿ [੧] ਵਹ ਏਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਸਕੇ ਰਚੇ ਜਾਨੇਵਾਲੇ ਦੋ ਆਦਿ ਭੇਦੋਂਸੇ ਲੇਕਰ [ਤੀਨ ਅਣੁ, ਚਾਰ ਅਣੁ, ਅਸਂਖ੍ਯ ਅਣੁ ਇਤ੍ਯਾਦਿ] ਦ੍ਰਵ੍ਯਸਂਖ੍ਯਾਕੇ ਵਿਭਾਗ ਸ੍ਕਂਧੋਂਮੇਂ ਕਰਤਾ ਹੈ, [੨] ਵਹ ਏਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਸਕੀ ਜਿਤਨੀ ਮਰ੍ਯਾਦਾਵਾਲੇ ਏਕ ‘੨ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼’ ਸੇ ਲੇਕਰ [ਦੋ ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਤੀਨ ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਅਸਂਖ੍ਯ ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਇਤ੍ਯਾਦਿ] ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਸਂਖ੍ਯਾਕੇ ਵਿਭਾਗ ਕਰਤਾ ਹੈ, [੩] ਵਹ ਏਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ, ਏਕ ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਕਾ ਅਤਿਕ੍ਰਮ ਕਰਨੇਵਾਲੇ ਉਸਕੇ ਗਤਿਪਰਿਣਾਮ ਜਿਤਨੀ ਮਰ੍ਯਾਦਾਵਾਲੇ ‘੩ਸਮਯ’ ਸੇ ਲੇਕਰ [ਦੋਸਮਯ, ਤੀਨ ਸਮਯ, ਅਸਂਖ੍ਯ ਸਮਯ ਇਤ੍ਯਾਦਿ] ਕਾਲਸਂਖ੍ਯਾਕੇ ਵਿਭਾਗ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਔਰ [੪] ਵਹ ਏਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਸਮੇਂ ਵਿਵਰ੍ਤਨ ਪਾਨੇਵਾਲੇ [–ਪਰਿਵਰ੍ਤਿਤ, ਪਰਿਣਮਿਤ] ਜਘਨ੍ਯ ਵਰ੍ਣਾਦਿਭਾਵਕੋ ਜਾਨਨੇਵਾਲੇ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਲੇਕਰ ਭਾਵਸਂਖ੍ਯਾਕੇ ਵਿਭਾਗ ਕਰਤਾ ਹੈ.. ੮੦.. -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਵਿਭਾਜਕ = ਵਿਭਾਗ ਕਰਨੇਵਾਲਾ; ਮਾਪਨੇਵਾਲਾ. [ਸ੍ਕਂਧੋਂਮੇਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸਂਖ੍ਯਾਕਾ ਮਾਪ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵੇ ਕਿਤਨੇ ਅਣੁਓਂ–

੨. ਏਕ ਪਰਮਾਣੁਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਜਿਤਨੇ ਆਕਾਸ਼ਕੇ ਭਾਗਕੋ [ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕੋ] ‘ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼’ ਕਹਾ ਜਾਤ ਹੈ. ਵਹ ‘ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼’

੩. ਪਰਮਾਣੁਕੋ ਏਕ ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਸੇ ਦੂਸਰੇ ਅਨਨ੍ਤਰ ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਮੇਂ [ਮਂਦਗਤਿਸੇ] ਜਾਤੇ ਹੁਏ ਜੋ ਕਾਲ ਲਗਤਾ ਹੈ ਉਸੇ

Page 130 of 264
PDF/HTML Page 159 of 293
single page version

੧੩੦

ਪੂਰ੍ਵਿਕਾਯਾਃ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਸਂਖ੍ਯਾਯਾਃ ਏਕੇਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਨੈਕਾਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਤਿਵਰ੍ਤਿਤਦ੍ਗਤਿਪਰਿਣਾਮਾਵਚ੍ਛਿਨ੍ਨਸਮਯਪੂਰ੍ਵਿਕਾਯਾ ਕਾਲਸਂਖ੍ਯਾਯਾਃ ਐਕਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਨ ਪਦ੍ਵਿਵਰ੍ਤਿਜਘਨ੍ਯਵਰ੍ਣਾਦਿਭਾਵਾਵਬੋਧਪੂਰ੍ਵਿਕਾਯਾ ਭਾਵਸਂਖ੍ਯਾਯਾਃ ਪ੍ਰਵਿਭਾਗ– ਕਰਣਾਤ੍ ਪ੍ਰਵਿਭਕ੍ਤਾ ਸਂਖ੍ਯਾਯਾ ਅਪੀਤਿ.. ੮੦..

ਪਰਮਾਣੁਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਪ੍ਰਰੂਪਣਮੇਤਤ੍.

ਸਰ੍ਵਤ੍ਰਾਪਿ ਪਰਮਾਣੌ ਰਸਵਰ੍ਣਗਂਧਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਃ ਸਹਭੁਵੋ ਗੁਣਾਃ. ਤੇ ਚ ਕ੍ਰਮਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤੈਸ੍ਤਤ੍ਰ ਸ੍ਵਪਰ੍ਯਾਯੈਰ੍ਵਰ੍ਤਨ੍ਤੇ. ਤਥਾ ਹਿ– ਪਞ੍ਚਾਨਾਂ ਰਸਪਰ੍ਯਾਯਾਣਾਮਨ੍ਯਤਮੇਨੈਕੇਨੈਕਦਾ ਰਸੋ ਵਰ੍ਤਤੇ. -----------------------------------------------------------------------------

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਤਂ ਪਰਮਾਣੁਂ] ਵਹ ਪਰਮਾਣੁ [ਏਕਰਸਵਰ੍ਣਗਂਧ] ਏਕ ਰਸਵਾਲਾ, ਏਕ ਵਰ੍ਣਵਾਲਾ, ਏਕ ਗਂਧਵਾਲਾ ਤਥਾ [ਦ੍ਵਿਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ੇ] ਦੋ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਵਾਲਾ ਹੈ, [ਸ਼ਬ੍ਦਕਾਰਣਮ੍] ਸ਼ਬ੍ਦਕਾ ਕਾਰਣ ਹੈ, [ਅਸ਼ਬ੍ਦਮ੍] ਅਸ਼ਬ੍ਦ ਹੈ ਔਰ [ਸ੍ਕਂਧਾਂਤਰਿਤਂ] ਸ੍ਕਨ੍ਧਕੇ ਭੀਤਰ ਹੋ ਤਥਾਪਿ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ] [ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰ] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ ਐਸਾ [ਵਿਜਾਨੀਹਿ] ਜਾਨੋ.

ਟੀਕਾਃ– ਯਹ, ਪਰਮਾਣੁਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਗੁਣ–ਪਰ੍ਯਾਯ ਵਰ੍ਤਨੇਕਾ [ਗੁਣ ਔਰ ਪਰ੍ਯਾਯ ਹੋਨੇਕਾ] ਕਥਨ ਹੈ.

ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਪਰਮਾਣੁਮੇਂ ਰਸ–ਵਰ੍ਣ–ਗਂਧ–ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਸਹਭਾਵੀ ਗੁਣ ਹੋਤੇ ਹੈ; ਔਰ ਵੇ ਗੁਣ ਉਸਮੇਂ ਕ੍ਰਮਵਰ੍ਤੀ ਨਿਜ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂ ਸਹਿਤ ਵਰ੍ਤਤੇ ਹੈਂ. ਵਹ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰਃ– ਪਾਁਚ ਰਸਪਰ੍ਯਾਯੋਮੇਂਸੇ ਏਕ ਸਮਯ ਕੋਈ ਏਕ [ਰਸਪਰ੍ਯਾਯ] ਸਹਿਤ ਰਸ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ; ਪਾਁਚ ਵਰ੍ਣਪਰ੍ਯਾਯੋਂਮੇਂਸੇ ਏਕ ਸਮਯ ਕਿਸੀ ਏਕ [ਵਰ੍ਣਪਰ੍ਯਾਯ] ਸਹਿਤ ਵਰ੍ਣ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ ; --------------------------------------------------------------------------

Page 131 of 264
PDF/HTML Page 160 of 293
single page version

ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ

ਪਞ੍ਚਾਨਾਂ ਵਰ੍ਣਪਰ੍ਯਾਯਾਣਾਮਨ੍ਯਤਮੇਨੈਕੇਨੈਕਦਾ ਵਰ੍ਣੋ ਵਰ੍ਤਤੇ. ਉਭਯੋਰ੍ਗਂਧਪਰ੍ਯਾਯਯੋਰਨ੍ਯਤਰੇਣੈਕੇਨੈਕਦਾ ਗਂਧੋ ਵਰ੍ਤਤੇ. ਚਤੁਰ੍ਣਾਂ ਸ਼ੀਤਸ੍ਨਿਗ੍ਧਸ਼ੀਤਰੂਕ੍ਸ਼ੋਸ਼੍ਣਸ੍ਨਿਗ੍ਧੋਸ਼੍ਣਰੂਕ੍ਸ਼ਰੂਪਾਣਾਂ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਪਰ੍ਯਾਯਦ੍ਵਂਦ੍ਵਾਨਾਮਨ੍ਯਤਮੇਨੈਕੇਨੈਕਦਾ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ੋ ਵਰ੍ਤਤੇ. ਏਵਮਯਮੁਕ੍ਤਗੁਣਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਃ ਪਰਮਾਣੁਃ ਸ਼ਬ੍ਦਸ੍ਕਂਧਪਰਿਣਤਿਸ਼ਕ੍ਤਿਸ੍ਵਭਾਵਾਤ੍ ਸ਼ਬ੍ਦਕਾਰਣਮ੍. ਏਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵੇਨ ਸ਼ਬ੍ਦਪਰ੍ਯਾਯਪਰਿਣਤਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਭਾਵਾਦਸ਼ਬ੍ਦਃ. ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਪ੍ਰਤ੍ਯਯਬਂਧਵਸ਼ਾਦਨੇਕਪਰਮਾਣ੍ਵੇਕ– ਤ੍ਵਪਰਿਣਤਿਰੂਪਸ੍ਕਂਧਾਂਤਰਿਤੋਪਿ ਸ੍ਵਭਾਵਮਪਰਿਤ੍ਯਜਨ੍ਨੁਪਾਤ੍ਤਸਂਖ੍ਯਤ੍ਵਾਦੇਕ ਏਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਿਤਿ.. ੮੧..

----------------------------------------------------------------------------- ਦੋ ਗਂਧਪਰ੍ਯਾਯੋਂਮੇਂਸੇ ਏਕ ਸਮਯ ਕਿਸੀ ਏਕ [ਗਂਧਪਰ੍ਯਾਯ] ਸਹਿਤ ਗਂਧ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ; ਸ਼ੀਤ–ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ, ਸ਼ੀਤ–ਰੂਕ੍ਸ਼, ਉਸ਼੍ਣ–ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ ਔਰ ਉਸ਼੍ਣ–ਰੂਕ੍ਸ਼ ਇਨ ਚਾਰ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ ਯੁਗਲਮੇਂਸੇ ਏਕ ਸਮਯ ਕਿਸੀ ਏਕ ਯੁਗਕ ਸਹਿਤ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ. ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜਿਸਮੇਂ ਗੁਣੋਂਕਾ ਵਰ੍ਤਨ [–ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ] ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ਐਸਾ ਯਹ ਪਰਮਾਣੁ ਸ਼ਬ੍ਦਸ੍ਕਂਧਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇ ਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਰੂਪ ਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ ਸ਼ਬ੍ਦਕਾ ਕਾਰਣ ਹੈ; ਏਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਸ਼ਬ੍ਦਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਪਰਿਣਤਿ ਨਹੀ ਵਰ੍ਤਤੀ ਹੋਨੇਸੇ ਅਸ਼ਬ੍ਦ ਹੈ; ਔਰ ੧ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ–ਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਕੇ ਕਾਰਣ ਬਨ੍ਧ ਹੋਨੇਸੇ ਅਨੇਕ ਪਰਮਾਣੁਓਂਕੀ ਏਕਤ੍ਵਪਰਿਣਤਿਰੂਪ ਸ੍ਕਨ੍ਧਕੇ ਭੀਤਰ ਰਹਾ ਹੋ ਤਥਾਪਿ ਸ੍ਵਭਾਵਕੋ ਨਹੀਂ ਛੋੜਤਾ ਹੁਆ, ਸਂਖ੍ਯਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਏਕਕੇ ਰੂਪਮੇਂ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਗਿਨਤੀਮੇਂ ਆਨੇਸੇ] ੨ਅਕੇਲਾ ਹੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ.. ੮੧..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੈਃ ਉਪਭੋਗ੍ਯਮ੍ ਚ] ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਪਭੋਗ੍ਯ ਵਿਸ਼ਯ, [ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਕਾਯਾਃ] ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਁ, ਸ਼ਰੀਰ, [ਮਨਃ] ਮਨ, [ਕਰ੍ਮਾਣਿ] ਕਰ੍ਮ [ਚ] ਔਰ [ਅਨ੍ਯਤ੍ ਯਤ੍] ਅਨ੍ਯ ਜੋ ਕੁਛ [ਮੂਰ੍ਤ੍ਤਂ ਭਵਤਿ] ਮੂਰ੍ਤ ਹੋ [ਤਤ੍ ਸਰ੍ਵਂ] ਵਹ ਸਬ [ਪੁਦ੍ਗਲਂ ਜਾਨੀਯਾਤ੍] ਪੁਦ੍ਗਲ ਜਾਨੋ. -------------------------------------------------------------------------- ੧. ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ–ਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵ=ਚਿਕਨਾਈ ਔਰ ਰੂਕ੍ਸ਼ਤਾ. ੨. ਯਹਾਁ ਐਸਾ ਬਤਲਾਯਾ ਹੈ ਕਿ ਸ੍ਕਂਧਮੇਂ ਭੀ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਪਰਮਾਣੁ ਸ੍ਵਯਂ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਹੈ, ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰ ਹੈ, ਪਰਕੀ ਸਹਾਯਤਾਸੇ ਰਹਿਤ ,