Page 112 of 264
PDF/HTML Page 141 of 293
single page version
ਸੁਖਦੁਃਖਰੂਪਂ ਫਲਂ ਪ੍ਰਯਚ੍ਛਨ੍ਤਿ. ਜੀਵਾਸ਼੍ਚ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ
ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰਭੁਤਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਨਿਰ੍ਵਰ੍ਤਿਤਸੁਖਦੁਃਖਰੂਪਾਤ੍ਮਪਰਿਣਾਮਾਨਾਂ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ
ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰ ਹੋਨੇਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ
ਉਦਯਸੇ ਸਮ੍ਪਾਦਿਤ ਈਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੇ ਭੋਕ੍ਤਾ ਹੋਨੇਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ, ਉਸਪ੍ਰਕਾਰਕਾ [ਸੁਖਦੁਃਖਰੂਪ]
ਫਲ ਭੋਗਤੇ ਹੈਂ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਸੁਖਦੁਃਖਪਰਿਣਾਮਰੂਪ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਈਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟਾ ਵਿਸ਼ਯਰੂਪ ਫਲ ਭੋਗਤੇ
ਹੈਂ].
ਵਿਸ਼ਯਰੂਪ ਫਲ ‘ਦੇਨੇਵਾਲਾ’ ’’ [ਉਪਚਾਰਸੇ] ਕਹਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈ. ਅਬ, [੧] ਸੁਖਦੁਃਖਪਰਿਣਾਮ ਤੋ ਜੀਵਕੀ
ਅਪਨੀ ਹੀ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਹੋਨੇਸੇ ਜੀਵ ਸੁਖਦੁਃਖਪਰਿਣਾਮਕੋ ਤੋ ‘ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ’ ਭੋਗਤਾ ਹੈਂ, ਔਰ ਇਸਲਿਯੇ
ਸੁਖਦੁਃਖਪਰਿਣਾਮਮੇਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਵਰ੍ਤਤੇ ਹੁਏ ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭ ਕਰ੍ਮੋਂਮੇਂ ਭੀ [–ਜਿਨ੍ਹੇਂਂ ‘‘ਸੁਖਦੁਃਖਪਰਿਣਾਮਰੂਪ ਫਲ
ਦੇਨੇਵਾਲਾ’’ ਕਹਾ ਥਾ ਉਨਮੇਂ ਭੀ] ਉਸ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਐਸਾ ਕਹਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈੇ ਕਿ ‘‘ਵੇ ਜੀਵਕੋ ‘ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ’
ਸੁਖਦੁਃਖਪਰਿਣਾਮਰੂਪ ਫਲ ਦੇਤੇ ਹੈਂ;’’ ਤਥਾ [੨] ਈਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟ ਵਿਸ਼ਯ ਤੋ ਜੀਵਸੇ ਬਿਲਕੁਲ ਭਿਨ੍ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਜੀਵ ਈਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟ
ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੋ ਤੋ ‘ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ’ ਭੋਗਤਾ ਹੈਂ, ਔਰ ਇਸਲਿਯੇ ਈਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟ ਵਿਸ਼ਯੋਂਮੇਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਵਰ੍ਤਤੇ ਹੁਏ ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭ ਕਰ੍ਮੋਂਮੇਂ
ਭੀ [–ਜਿਨ੍ਹੇਂਂ ‘‘ਈਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟ ਵਿਸ਼ਯਰੂਪ ਫਲ ਦੇਨੇਵਾਲਾ ’’ ਕਹਾ ਥਾ ਉਨਮੇਂ ਭੀ ] ਉਸ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਐਸਾ ਕਹਾ ਜਾ
ਸਕਤਾ ਹੈੇ ਕਿ ‘‘ਵੇ ਜੀਵਕੋ ‘ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ’ ਈਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟ ਵਿਸ਼ਯਰੂਪ ਫਲ ਦੇਤੇ ਹੈਂ.’’
ਜੀਵਸੇ ਬਿਲ੍ਕੁਲ ਭਿਨ੍ਨ ਹੈਂ.’ ਪਰਨ੍ਤੁ ਯਹਾਁ ਕਹੇ ਹੁਏ ਨਿਸ਼੍ਚਯਰੂਪਸੇ ਭਂਗਸੇ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ਕਿ ‘ਪੌਦ੍ਗਲਿਕ
ਕਰ੍ਮ ਜੀਵਕੋ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਫਲ ਦੇਤਾ ਹੈ ਔਰ ਜੀਵ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਕਰ੍ਮਕੇ ਦਿਯੇ ਹੁਏ ਫਲਕੋ ਭੋਗਤਾ ਹੈ.’
ਭੋਗੇ ਤੋ ਦੋਨੋਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਏਕ ਹੋ ਜਾਯੇਂ. ਯਹਾਁ ਯਹ ਧ੍ਯਾਨ ਰਖਨਾ ਖਾਸ ਆਵਸ਼੍ਯਕ ਹੈ ਕਿ ਟੀਕਾਕੇ ਪਹਲੇ ਪੈਰੇਮੇਂ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ
ਗਾਥਾਕੇ ਕਥਨਕਾ ਸਾਰ ਕਹਤੇ ਹੁਏ ਸ਼੍ਰੀ ਟੀਕਾਕਾਰ ਆਚਾਰ੍ਯਦੇਵ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਜੀਵਕੋ ਕਰ੍ਮ ਦ੍ਵਾਰਾ ਦਿਯੇ ਗਯੇ ਫਲਕਾ
ਉਪਭੋਗ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਹੀ ਕਹਾ ਹੈ, ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਨਹੀਂ.
ਐਸਾ ਅਰ੍ਥ ਸਮਝਨਾ ਚਹਿਯੇ.
Page 113 of 264
PDF/HTML Page 142 of 293
single page version
ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਗੁਣੋਪਿ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਤਃ.. ੬੭..
ਭੇਤ੍ਤਾ ਹੁ ਹਵਦਿ ਜੀਵੋ
ਭੇਕ੍ਤਾ ਤੁ ਭਵਤਿ ਜੀਵਸ਼੍ਚੇਤਕਭਾਵੇਨ ਕਰ੍ਮਫਲਮ੍.. ੬੮..
ਪਰਨ੍ਤੁ ਵਹ ਭੋਕ੍ਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ]. [ਭੋਕ੍ਤਾ ਤੁ] ਭੋਕ੍ਤਾ ਤੋ [ਜੀਵਃ ਭਵਤਿ] [ਮਾਤ੍ਰ] ਜੀਵ ਹੈ [ਚੇਤਕਭਾਵੇਨ]
ਚੇਤਕਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ [ਕਰ੍ਮਫਲਮ੍] ਕਰ੍ਮਫਲਕਾ.
ਤੇਥੀ ਕਰਮ, ਜੀਵਭਾਵਸੇ ਸਂਯੁਕ੍ਤ ਕਰ੍ਤਾ ਜਾਣਵੁਂ;
ਭੋਕ੍ਤਾਪਣੁਂ ਤੋ ਜੀਵਨੇ ਚੇਤਕਪਣੇ ਤਤ੍ਫਲ ਤਣੁਂ ੬੮.
Page 114 of 264
PDF/HTML Page 143 of 293
single page version
ਕਥਂਚਿਦਾਤ੍ਮਨਃ ਸੁਖਦੁਃਖਪਰਿਣਾਮਾਨਾਂ ਕਥਂਚਿਦਿਸ਼੍ਟਾ–ਨਿਸ਼੍ਟਵਿਸ਼ਯਾਣਾਂ ਭੋਕ੍ਤਾ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਇਤਿ.. ੬੮..
ਹਿਡਦਿ ਪਾਰਮਪਾਰਂ ਸਂਸਾਰਂ
ਹਿਂਡਤੇ ਪਾਰਮਪਾਰਂ ਸਂਸਾਰਂ ਮੋਹਸਂਛਨ੍ਨਃ.. ੬੯..
ਵਚ੍ਛਨ੍ਨਤ੍ਵਾਦੁਪਜਾਤਵਿਪਰੀਤਾਭਿਨਿਵੇਸ਼ਃ ਪ੍ਰਤ੍ਯਸ੍ਤਮਿਤਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨਜ੍ਯੋਤਿਃ ਸਾਂਤਮਨਂਤਂ ਵਾ ਸਂਸਾਰਂ
ਪਰਿਭ੍ਰਮਤੀਤਿ.. ੬੯..
– ਭੋਕ੍ਤਾ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਹੈ.. ੬੮..
ਸਾਨ੍ਤ ਅਥਵਾ ਅਨਨ੍ਤ ਸਂਸਾਰਮੇਂ [ਹਿਂਡਤੇ] ਪਰਿਭ੍ਰਮਣ ਕਰਤਾ ਹੈ.
ਅਨਾਦਿ ਮੋਹਾਚ੍ਛਾਦਿਤਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਵਿਪਰੀਤ
[ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵਕੇ ਕਰ੍ਮਸਹਿਤਪਨੇਕੀ ਮੁਖ੍ਯਤਾਪੂਰ੍ਵਕ ਪ੍ਰਭੁਤ੍ਵਗੁਣਕਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਕਿਯਾ ਗਯਾ..] ੬੯..
ਕਰ੍ਤਾ ਅਨੇ ਭੋਕ੍ਤਾ ਥਤੋ ਏ ਰੀਤ ਨਿਜ ਕਰ੍ਮੋ ਵਡੇ
ਜੀਵ ਮੋਹਥੀ ਆਚ੍ਛਨ੍ਨ ਸਾਨ੍ਤ ਅਨਨ੍ਤ ਸਂਸਾਰੇ ਭਮੇ. ੬੯.
Page 115 of 264
PDF/HTML Page 144 of 293
single page version
ਣਾਣਾਣੁਮਗ੍ਗਚਾਰੀ ਣਿਵ੍ਵਾਣਪੁਰਂ ਵਜਦਿ
ਜ੍ਞਾਨਾਨੁਮਾਰ੍ਗਚਾਰੀ ਨਿਰ੍ਵਾਣਪੁਰਂ ਵ੍ਰਜਤਿ ਧੀਰਃ.. ੭੦..
ਅਯਮੇਵਾਤ੍ਮਾ ਯਦਿ ਜਿਨਾਜ੍ਞਯਾ ਮਾਰ੍ਗਮੁਪਗਮ੍ਯੋਪਸ਼ਾਂਤਕ੍ਸ਼ੀਣਮੋਹਤ੍ਵਾਤ੍ਪ੍ਰਹੀਣਵਿਪਰੀਤਾਭਿਨਿਵੇਸ਼ਃ
ਸਮੁਦ੍ਭਿਨ੍ਨਸਮ੍ਗ੍ਜ੍ਞਾਨਜ੍ਯੋਤਿਃ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਾਧਿਕਾਰਂ ਪਰਿਸਮਾਪ੍ਯ ਸਮ੍ਯਕ੍ਪ੍ਰਕਟਿਤਪ੍ਰਭੁਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿਰ੍ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਯੈ–
ਵਾਨੁਮਾਰ੍ਗੇਣ ਚਰਤਿ, ਤਦਾ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵੋਪਲਂਭਰੂਪਮਪਵਰ੍ਗਨਗਰਂ ਵਿਗਾਹਤ ਇਤਿ.. ੭੦..
ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮ ਹੁਆ ਹੈ ਐਸਾ ਹੋਤਾ ਹੁਆ] [ਜ੍ਞਾਨਾਨੁਮਾਰ੍ਗਚਾਰੀ] ਜ੍ਞਾਨਾਨੁਮਾਰ੍ਗਮੇਂ ਵਿਚਰਤਾ ਹੈ [–ਜ੍ਞਾਨਕਾ
ਅਨੁਸਰਣ ਕਰਨੇਵਾਲੇ ਮਾਰ੍ਗੇ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ], [ਧੀਰਃ] ਵਹ ਧੀਰ ਪੁਰੁਸ਼ [ਨਿਰ੍ਵਾਣਪੁਰਂ ਵ੍ਰਜਤਿ] ਨਿਰ੍ਵਾਣਪੁਰਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ
ਹੋਤਾ ਹੈ.
ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨਜ੍ਯੋਤਿ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁਈ ਹੈ ਐਸਾ ਹੋਤਾ ਹੁਆ, ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਔਰ ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਕੇ ਅਧਿਕਾਰਕੋ ਸਮਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ
ਸਮ੍ਯਕ੍ਰੂਪਸੇ ਪ੍ਰਗਟ ਪ੍ਰਭੁਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿਵਾਨ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਹੀ ਅਨੁਸਰਣ ਕਰਨੇਵਾਲੇ ਮਾਰ੍ਗਮੇਂ ਵਿਚਰਤਾ ਹੈ
ਜ੍ਞਾਨਾਨੁਮਾਰ੍ਗ ਵਿਸ਼ੇ ਚਰੇ, ਤੇ ਧੀਰ ਸ਼ਿਵਪੁਰਨੇ ਵਰੇ. ੭੦.
Page 116 of 264
PDF/HTML Page 145 of 293
single page version
ਚਦੁਚਂਕਮਣੋ ਭਣਿਦੋ ਪਂਚਗ੍ਗਗੁਣਪ੍ਪਧਾਣੋ ਯ.. ੭੧..
ਛਕ੍ਕਾਪਕ੍ਕਮਜੁਤੋ ਉਵਉਤ੍ਤੋ
ਚਤੁਸ਼੍ਚਂਕ੍ਰਮਣੋ ਭਣਿਤਃ ਪਞ੍ਚਾਗ੍ਰਗੁਣਪ੍ਰਧਾਨਸ਼੍ਚ.. ੭੧..
ਸ਼ਟ੍ਕਾਪਕ੍ਰਮਯੁਕ੍ਤਃ ਉਪਯੁਕ੍ਤਃ ਸਪ੍ਤਭਙ੍ਗਸਦ੍ਭਾਵਃ.
ਅਸ਼੍ਟਾਸ਼੍ਰਯੋ ਨਵਾਰ੍ਥੋ ਜੀਵੋ ਦਸ਼ਸ੍ਥਾਨਗੋ ਭਣਿਤਃ.. ੭੨..
[–ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ, ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਆਚਰਣ ਕਰਤਾ ਹੈ], ਤਬ ਵਹ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿਰੂਪ
ਅਪਵਰ੍ਗਨਗਰਕੋ [ਮੋਕ੍ਸ਼ਪੁਰਕੋ] ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੈ.
[ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੀਵਕੇ ਕਰ੍ਮਰਹਿਤਪਨੇਕੀ ਮੁਖ੍ਯਤਾਪੂਰ੍ਵਕ ਪ੍ਰਭੁਤ੍ਵਗੁਣਕਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ..] ੭੦..
[ਪਞ੍ਚਾਗ੍ਰਗੁਣਪ੍ਰਧਾਨਃ] ਪਾਁਚ ਮੁਖ੍ਯ ਗੁਣੋਸੇ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾਵਾਲਾ [ਭਣਿਤਃ] ਕਹਾ ਹੈ. [ਉਪਯੁਕ੍ਤਃ ਜੀਵਃ] ਉਪਯੋਗੀ
ਐਸਾ ਵਹ ਜੀਵ [ਸ਼ਟ੍ਕਾਪਕ੍ਰਮਯੁਕ੍ਤਃ] ਛਹ
ਦਸ਼ਸ੍ਥਾਨਗਤ [ਭਣਿਤਃ] ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ.
ਚਉਭ੍ਰਮਣਯੁਤ, ਪਂਚਾਗ੍ਰਗੁਣਪਰਧਾਨ ਜੀਵ ਕਹੇਲ ਛੇ; ੭੧.
ਉਪਯੋਗੀ ਸ਼ਟ–ਅਪਕ੍ਰਮਸਹਿਤ ਛੇ, ਸਪ੍ਤਭਂਗੀਸਤ੍ਤ੍ਵ ਛੇ,
ਜੀਵ ਅਸ਼੍ਟ–ਆਸ਼੍ਰਯ, ਨਵ–ਅਰਥ, ਦਸ਼ਸ੍ਥਾਨਗਤ ਭਾਖੇਲ ਛੇ. ੭੨.
Page 117 of 264
PDF/HTML Page 146 of 293
single page version
ਚਂਕ੍ਰਮਣਤ੍ਵਾਚ੍ਚਤੁਸ਼੍ਚਂਕ੍ਰਮਣਃ, ਪਞ੍ਚਭਿਃ ਪਾਰਿਣਾਮਿਕੌਦਯਿਕਾਦਿਭਿਰਗ੍ਰਗੁਣੈਃ ਪ੍ਰਧਾਨਤ੍ਵਾਤ੍ਪਞ੍ਚਾਗ੍ਰਗੁਣਪ੍ਰਧਾਨਃ,
ਚਤਸ੍ਰੁਸ਼ੁ ਦਿਕ੍ਸ਼ੂਰ੍ਧ੍ਵਮਧਸ਼੍ਚੇਤਿ ਭਵਾਂਤਰਸਂਕ੍ਰਮਣਸ਼ਟ੍ਕੇਨਾਪਕ੍ਰਮੇਣ ਯੁਕ੍ਤਤ੍ਵਾਤ੍ਸ਼ਟ੍ਕਾਪਕ੍ਰਮਯੁਕ੍ਤਃ, ਅਸਿਤ–
ਨਾਸ੍ਤ੍ਯਾਦਿਭਿਃ ਸਪ੍ਤਭਙ੍ਗੈਃ ਸਦ੍ਭਾਵੋ ਯਸ੍ਯੇਤਿ ਸਪ੍ਤਭਙ੍ਗਸਦ੍ਭਾਵਃ ਅਸ਼੍ਟਾਨਾਂ ਕਰ੍ਮਣਾਂ ਗੁਣਾਨਾਂ ਵਾ ਆਸ਼੍ਰਯਤ੍ਵਾਦਸ਼੍ਟਾਸ਼੍ਰਯਃ,
ਨਵਪਦਾਰ੍ਥਰੂਪੇਣ ਵਰ੍ਤਨਾਨ੍ਨਵਾਰ੍ਥਃ, ਪ੍ਰੁਥਿਵ੍ਯਪ੍ਤੇਜੋਵਾਯੁਵਨਸ੍ਪਤਿਸਾਧਾਰਣਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ–ਦ੍ਵਿਤ੍ਰਿਚਤੁਃ ਪਞ੍ਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਰੂਪੇਸ਼ੁ
ਦਸ਼ਸੁ ਸ੍ਥਾਨੇਸ਼ੁ ਗਤਤ੍ਵਾਦ੍ਰਸ਼ਸ੍ਥਾਨਗ ਇਤਿ.. ੭੧–੭੨..
ਉਡ੍ਢਂ ਗਚ੍ਛਦਿ ਸੇਸਾ ਵਿਦਿਸਾਵਜ੍ਜਂ ਗਦਿਂ
ਜ੍ਞਾਨਚੇਤਨਾ ਐਸੇ ਭੇਦੋਂਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਥਵਾ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ, ਉਤ੍ਪਾਦ ਔਰ ਵਿਨਾਸ਼ ਐਸੇ ਭੇਦੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਲਕ੍ਸ਼ਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣ
[ਤੀਨ ਲਕ੍ਸ਼ਣਵਾਲਾ]’ ਹੈ; [੪] ਚਾਰ ਗਤਿਯੋਂਮੇਂ ਭ੍ਰਮਣ ਕਰਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ‘ਚਤੁਰ੍ਵਿਧ ਭ੍ਰਮਣਵਾਲਾ’ ਹੈ; [੫]
ਪਾਰਿਣਾਮਿਕ ਔਦਯਿਕ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਪਾਁਚ ਮੁਖ੍ਯ ਗੁਣੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਪਾਁਚ ਮੁਖ੍ਯ ਗੁਣੋਂਸੇ
ਪ੍ਰਧਾਨਤਾਵਾਲਾ’ ਹੈ; [੬] ਚਾਰ ਦਿਸ਼ਾਓਂਮੇਂ, ਊਪਰ ਔਰ ਨੀਚੇ ਇਸ ਪ੍ਰ੍ਰਕਾਰ ਸ਼ਡ੍ਵਿਧ ਭਵਾਨ੍ਤਰਗਮਨਰੂਪ
ਅਪਕ੍ਰਮਸੇ ਯੁਕ੍ਤ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਨ੍ਯ ਭਵਮੇਂ ਜਾਤੇ ਹੁਏ ਉਪਰੋਕ੍ਤ ਛਹ ਦਿਸ਼ਾਓਂਮੇਂ ਗਮਨ ਹੋਤਾ ਹੈ
ਇਸਲਿਯੇ] ‘ਛਹ ਅਪਕ੍ਰਮ ਸਹਿਤ’ ਹੈ; [੭] ਅਸ੍ਤਿ, ਨਾਸ੍ਤਿ ਆਦਿ ਸਾਤ ਭਂਗੋ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਿਸਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੈ
ਐਸਾ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਸਾਤ ਭਂਗਪੂਰ੍ਵਕ ਸਦ੍ਭਾਵਵਾਨ’ ਹੈ; [੮] [ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣੀਯਾਦਿ] ਆਠ ਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ਅਥਵਾ
[ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਾਦਿ] ਆਠ ਗੁਣੋਂਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯਭੂਤ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਆਠਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯਰੂਪ’ ਹੈ; [੯] ਨਵ ਪਦਾਰ੍ਥਰੂਪਸੇ ਵਰ੍ਤਤਾ
ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ‘ਨਵ–ਅਰ੍ਥਰੂਪ’ ਹੈ; [੧੦] ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀ, ਜਲ, ਅਗ੍ਨਿ, ਵਾਯੁ, ਸਾਧਾਰਣ ਵਨਸ੍ਪਤਿ, ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਵਨਸ੍ਪਤਿ,
ਦ੍ਵੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ, ਤ੍ਰੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਚਤੁਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਔਰ ਪਂਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਰੂਪ ਦਸ਼ ਸ੍ਥਾਨੋਮੇਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਦਸ਼ਸ੍ਥਾਨਗਤ’ ਹੈ.. ੭੧–
੭੨..
ਗਤਿ ਹੋਯ ਊਂਚੇ; ਸ਼ੇਸ਼ਨੇ ਵਿਦਿਸ਼ਾ ਤਜੀ ਗਤਿ ਹੋਯ ਛੇ. ੭੩.
Page 118 of 264
PDF/HTML Page 147 of 293
single page version
ਊਰ੍ਧ੍ਵ ਗਚ੍ਛਤਿ ਸ਼ੇਸ਼ਾ ਵਿਦਿਗ੍ਵਰ੍ਜਾਂ ਗਤਿਂ ਯਾਂਤਿ.. ੭੩..
ਇਦਿ ਤੇ ਚਦੁਵ੍ਵਿਯਪ੍ਪਾ ਪੁਗ੍ਗਲਕਾਯਾ
ਇਤਿ ਤੇ ਚਤੁਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਾਃ ਪੁਦ੍ਗਲਕਾਯਾ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਾਃ.. ੭੪..
ਜੀਵ [ਭਵਾਨ੍ਤਰਮੇਂ ਜਾਤੇ ਹੁਏ] [ਵਿਦਿਗ੍ਵਰ੍ਜਾ ਗਤਿਂ ਯਾਂਤਿ] ਵਿਦਿਸ਼ਾਏਁ ਛੋੜ ਕਰ ਗਮਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ.
ਕਹਾ ਹੈ.
ਏਕਸਮਯਵਰ੍ਤੀ ਅਵਿਗ੍ਰਹਗਤਿ ਦ੍ਵਾਰਾ [ਲੋਕਾਗ੍ਰਪਰ੍ਯਂਤ] ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ ਊਰ੍ਧ੍ਵਗਮਨ ਕਰਤਾ ਹੈ. ਸ਼ੇਸ਼ ਸਂਸਾਰੀ ਜੀਵ
ਮਰਣਾਨ੍ਤਮੇਂ ਵਿਦਿਸ਼ਾਏਁ ਛੋੜਕਰ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਸ਼ਟ੍–ਅਪਕ੍ਰਮਸ੍ਵਰੂਪ [ਕਰ੍ਮਨਿਮਿਤ੍ਤਕ] ਅਨੁਸ਼੍ਰੇਣੀਗਮਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ..
੭੩..
ਤੇ ਸ੍ਕਂਧ ਤੇਨੋ ਦੇਸ਼, ਸ੍ਂਕਧਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਪਰਮਾਣੁ ਕਹ੍ਯਾ. ੭੪.
Page 119 of 264
PDF/HTML Page 148 of 293
single page version
ਚਤੁਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਤ੍ਵਮਿਤਿ.. ੭੪..
ਅਦ੍ਧਦ੍ਧਂ ਚ ਪਦੇਸੋ ਪਰਮਾਣੂ ਚੇਵ ਅਵਿਭਾਗੀ.. ੭੫..
ਅਰ੍ਧਾਰ੍ਧ ਚ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਃ ਪਰਮਾਣੁਸ਼੍ਚੈਵਾਵਿਭਾਗੀ.. ੭੫..
ਭਵਨ੍ਤਿ ਇਤਿ] ਪਰਮਾਣੁੁ.
ਉਨਕੇ ਚਾਰ ਭੇਦ ਹੈਂ.. ੭੪..
ਅਰ੍ਧ ਵਹ [ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਃ] ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੈ [ਚ] ਔਰ [ਅਵਿਭਾਗੀ] ਅਵਿਭਾਗੀ ਵਹ [ਪਰਮਾਣੁਃ ਏਵ] ਸਚਮੁਚ ਪਰਮਾਣੁ
ਹੈ.
ਅਰ੍ਧਾਰ੍ਧ ਤੇਨੁਂ ‘ਪ੍ਰਦੇਸ਼’ ਨੇ ਅਵਿਭਾਗ ਤੇ ‘ਪਰਮਾਣੁ’ ਛੇ. ੭੫.
Page 120 of 264
PDF/HTML Page 149 of 293
single page version
ਸ੍ਕਂਧਸ੍ਯਾਂਤ੍ਯੋ ਭੇਦਃ ਪਰਮਾਣੁਰੇਕਃ. ਪੁਨਰਪਿ ਦ੍ਵਯੋਃ ਪਰਮਾਣ੍ਵੋਃ ਸਂਧਾਤਾਦੇਕੋ ਦ੍ਵਯਣੁਕਸ੍ਕਂਧਪਰ੍ਯਾਯਃ. ਏਵਂ
ਸਂਧਾਤਵਸ਼ਾਦਨਂਤਾਃ ਸ੍ਕਂਧਪਰ੍ਯਾਯਾਃ. ਏਵਂ ਭੇਦਸਂਧਾਤਾਭ੍ਯਾਮਪ੍ਯਨਂਤਾ ਭਵਂਤੀਤਿ.. ੭੫..
ਅਨਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤ ਪਰਮਾਣੁਓਂਸੇ ਨਿਰ੍ਮਿਤ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਜੋ ਏਕ ਹੋ ਵਹ ਸ੍ਕਂਧ ਨਾਮਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯ ਹੈ; ਉਸਕੀ
ਕਾਰਣ [ਪ੍ਰੁਥਕ ਹੋਨਕੇ ਕਾਰਣ] ਦ੍ਵਿ–ਅਣੁਕ ਸ੍ਕਂਧਪਰ੍ਯਂਤ ਅਨਨ੍ਤ ਸ੍ਕਂਧਪ੍ਰਦੇਸ਼ਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਹੋਤੀ ਹੈਂ.
ਨਿਰ੍ਵਿਭਾਗ–ਏਕ–ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਵਾਲਾ, ਸ੍ਕਂਧਕਾ ਅਨ੍ਤਿਮ ਅਂਸ਼ ਵਹ ਏਕ ਪਰਮਾਣੁ ਹੈ. [ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ
ਸ੍ਕਂਧਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਹੋਤੀ ਹੈ. [ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਂਘਾਤਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਪੁਦ੍ਗਲਵਿਕਲ੍ਪਕਾ ਵਰ੍ਣਨ ਹੁਆ. ]
੭੫..
ਹੈੇ. ਭੇਦ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਸਕੇ ਜੋ ਪੁਦ੍ਗਲਵਿਕਲ੍ਪ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਵੇ ਨਿਮ੍ਨੋਕ੍ਤ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤਾਨੁਸਾਰ ਸਮਝਨਾ. ਮਾਨਲੋ ਕਿ ੧੬
ਪਰਮਾਣੁਓਂਸੇ ਨਿਰ੍ਮਿਤ ਏਕ ਪੁਦ੍ਗਲਪਿਣ੍ਡ ਹੈ ਔਰ ਵਹ ਟੂਟਕਰ ਉਸਕੇ ਟੁਕੜੇ਼ ਹੋਤੇ ਹੈ. ਵਹਾਁ ੧੬ ਪਰਮਾਣੁਾੋਂਕੇ ਪੂਰ੍ਣ
ਪੁਦ੍ਗਲਪਿਣ੍ਡਕੋ ‘ਸ੍ਕਂਧ’ ਮਾਨੇ ਤੋ ੮ ਪਰਮਾਣੁਓਂਵਾਲਾ ਉਸਕਾ ਅਰ੍ਧਭਾਗਰੂਪ ਟੁਕੜਾ ਵਹ ‘ਦੇਸ਼’ ਹੈ, ੪
ਪਰਮਾਣੁਓਂਵਾਲਾ ਉਸਕਾ ਚਤੁਰ੍ਥਭਾਗਰੂਪ ਟੁਕੜਾ ਵਹ ‘ਪ੍ਰਦੇਸ਼’ ਹੈ ਔਰ ਅਵਿਭਾਗੀ ਛੋਟੇ–ਸੇ–ਛੋਟਾ ਟੁਕੜਾ ਵਹ
‘ਪਰਮਾਣੁ’ ਹੈ. ਪੁਨਸ਼੍ਚ, ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ੧੬ ਪਰਮਾਣੁਵਾਲੇ ਪੂਰ੍ਣ ਪਿਣ੍ਡਕੋ ‘ਸ੍ਕਂਧ’ ਸਂਜ੍ਞਾ ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ੧੫ ਸੇ ਲੇਕਰ
੯ ਪਰਮਾਣੁਓਂ ਤਕਕੇ ਕਿਸੀ ਭੀ ਟੁਕੜੇ਼਼਼ਕੋ ਭੀ ‘ਸ੍ਕਂਧ’ ਸਂਜ੍ਞਾ ਹੈੇ; ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ੮ ਪਰਮਾਣੁਓਂਵਾਲੇ ਉਸਕੇ
ਅਰ੍ਧਭਾਗਰੂਪ ਟੁਕੜੇ਼਼਼ਕੋ ‘ਦੇਸ਼’ ਸਂਜ੍ਞਾ ਹੈੇ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ੭ ਸੇ ਲੇਕਰ ੫ ਪਰਮਾਣਓੁਂ ਤਕਕੇ ਉਸਕੇ ਕਿਸੀ ਭੀ
ਟੁਕੜੇ਼਼਼਼ਕੋ ਭੀ ‘ਦੇਸ਼’ ਸਂਜ੍ਞਾ ਹੈ; ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ੪ ਪਰਮਾਣੁਵਾਲੇ ਉਸਕੇ ਚਤੁਰ੍ਥਭਾਗਰੂਪ ਟੁਕੜੇ਼਼਼਼਼ਕੋ ‘ਪ੍ਰਦੇਸ਼’ ਸਂਜ੍ਞਾ ਹੈ,
ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ੩ ਸੇ ਲੇਕਰ ੨ ਪਰਮਾਣੁ ਤਕਕੇ ਉਸਕੇ ਕਿਸੀ ਭੀ ਟੁਕੜੇ਼਼਼਼ਕੋ ਭੀ ‘ਪ੍ਰਦੇਸ਼’ ਸਂਜ੍ਞਾ ਹੈ. – ਇਸ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤਕੇ
ਅਨੁਸਾਰ, ਭੇਦ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਪੁਦ੍ਗਲਵਿਕਲ੍ਪ ਸਮਝਨਾ.
Page 121 of 264
PDF/HTML Page 150 of 293
single page version
ਤੇ ਹੋਂਤਿ ਛਪ੍ਪਯਾਰਾ ਤੇਲੋਕ੍ਕਂ ਜੇਹਿਂ ਣਿਪ੍ਪਣ੍ਣਂ.. ੭੬..
ਤੇ ਭਵਨ੍ਤਿ ਸ਼ਟ੍ਪ੍ਰਕਾਰਾਸ੍ਤ੍ਰੈਲੋਕ੍ਯਂ ਯੈਃ ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨਮ੍.. ੭੬..
ਸ੍ਕਂਧਾਸ੍ਤ੍ਵਨੇਕਪੁਦ੍ਗਲਮਯੈਕਪਰ੍ਯਾਯਤ੍ਵੇਨ ਪੁਦ੍ਗਲੇਭ੍ਯੋਨਨ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ਪੁਦ੍ਗਲਾ ਇਤਿ
ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਹੈਂ, [ਯੈਃ] ਜਿਨਸੇ [ਤ੍ਰੈਲੋਕ੍ਯਂ] ਤੀਨ ਲੋਕ [ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨਮ੍] ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨ ਹੈ.
ਸ੍ਕਂਧਵ੍ਯਕ੍ਤਿਕੇ [–ਸ੍ਕਂਧਪਰ੍ਯਾਯਕੇ] ਆਵਿਰ੍ਭਾਵ ਔਰ ਤਿਰੋਭਾਵਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਭੀ [ਪਰਮਾਣੁਓਂਮੇਂ]
ਛ ਵਿਕਲ੍ਪ ਛੇ ਸ੍ਕਂਧੋ ਤਣਾ, ਜੇਥੀ ਤ੍ਰਿਜਗ ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨ ਛੇ. ੭੬.
Page 122 of 264
PDF/HTML Page 151 of 293
single page version
ਸ੍ਥਿਤਵਂਤ ਇਤਿ. ਤਥਾ ਹਿ–ਬਾਦਰਬਾਦਰਾਃ, ਬਾਦਰਾਃ, ਬਾਦਰਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾਃ, ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਬਾਦਰਾਃ, ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾਃ, ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ–ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾ
ਇਤਿ. ਤਤ੍ਰ ਛਿਨ੍ਨਾਃ ਸ੍ਵਯਂ ਸਂਧਾਨਾਸਮਰ੍ਥਾਃ ਕਾਸ਼੍ਠਪਾਸ਼ਾਣਦਯੋ ਬਾਦਰਬਾਦਰਾਃ. ਛਿਨ੍ਨਾਃ ਸ੍ਵਯਂ ਸਂਧਾਨਸਮਰ੍ਥਾਃ
ਕ੍ਸ਼ੀਰਧ੍ਰੁਤਤੈਲਤੋਯਰਸਪ੍ਰਭ੍ਰੁਤਯੋ ਬਾਦਰਾਃ. ਸ੍ਥੂਲੋਪਲਂਭਾ ਅਪਿ ਛੇਤ੍ਤੁਂ
ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤ੍ਵੇਪਿ ਹਿ ਕਰਣਾਨੁਪਲਭ੍ਯਾਃ ਕਰ੍ਮਵਰ੍ਗਣਾਦਯਃ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾਃ. ਅਤ੍ਯਂਤਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾਃ ਕਰ੍ਮਵਰ੍ਗਣਾ–ਭ੍ਯੋਧੋ ਦ੍ਵਯਣੁਕ
ਸ੍ਕਂਧਪਰ੍ਯਨ੍ਤਾਃ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾ ਇਤਿ.. ੭੬..
‘ਪੂਰਣ – ਗਲਨ’ ਘਟਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਪਰਮਾਣੁ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ‘
ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤ੍ਵਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮੋਂਕੇ ਭੇਦੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਛਹ ਪ੍ਰਕਾਰੋਂਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ ਤੀਨ ਲੋਕਰੂਪ ਹੋਕਰ ਰਹੇ ਹੈਂ. ਵੇ ਛਹ
ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਸ੍ਕਂਧ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈਂਃ– [੧] ਬਾਦਰਬਾਦਰ; [੨] ਬਾਦਰ; [੩] ਬਾਦਰਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ; [੪] ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਬਾਦਰ; [੫]
ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ; [੬] ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ. ਵਹਾਁ, [੧] ਕਾਸ਼੍ਠਪਾਸ਼ਾਣਾਦਿਕ [ਸ੍ਕਂਧ] ਜੋ ਕਿ ਛੇਦਨ ਹੋਨੇਪਰ ਸ੍ਵਯਂ ਨਹੀਂ ਜੁੜ
ਸਕਤੇ ਵੇ [ਘਨ ਪਦਾਰ੍ਥ] ‘ਬਾਦਰਬਾਦਰ’ ਹੈਂ; [੨] ਦੂਧ, ਘੀ, ਤੇਲ, ਜਲ, ਰਸ ਆਦਿ [ਸ੍ਕਂਧ] ਜੋ ਕਿ
ਛੇਦਨ ਹੋਨੇਪਰ ਸ੍ਵਯਂ ਜੁੜ ਜਾਤੇ ਹੈਂ ਵੇ [ਪ੍ਰਵਾਹੀ ਪਦਾਰ੍ਥ] ‘ਬਾਦਰ’ ਹੈ; [੩] ਛਾਯਾ, ਧੂਪ, ਅਂਧਕਾਰ, ਚਾਂਦਨੀ
ਆਦਿ [ਸ੍ਕਂਧ] ਜੋ ਕਿ ਸ੍ਥੂਲ ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਨੇਪਰ ਭੀ ਜਿਨਕਾ ਛੇਦਨ, ਭੇਦਨ ਅਥਵਾ [ਹਸ੍ਤਾਦਿ ਦ੍ਵਾਰਾ] ਗ੍ਰਹਣ
ਨਹੀਂ ਕਿਯਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਵੇ ‘ਬਾਦਰਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ’ ਹੈਂ; [੪] ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼–ਰਸ–ਗਂਧ–ਸ਼ਬ੍ਦ ਜੋ ਕਿ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ
ਸ੍ਥੂਲ ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਚਕ੍ਸ਼ਕੋੁ ਛੋੜਕਰ ਚਾਰ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਂਕੇ ਵਿਸ਼ਯਭੂਤ ਸ੍ਕਂਧ ਜੋ ਕਿ ਆਁਖਸੇ ਦਿਖਾਈ
ਨ ਦੇਨੇ ਪਰ ਭੀ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਕਿਯਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈੇ] ਜੀਭ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਿਨਕਾ ਸ੍ਵਾਦ ਲਿਯਾ ਜਾ
ਸਕਤਾ ਹੈੇ, ਨਾਕਸੇ ਸੂਂਂਧਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈੇ ਅਥਵਾ ਕਾਨਸੇ ਸੁਨਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈੇ ਵੇ ‘ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਬਾਦਰ’ ਹੈਂ; [੫]
ਕਰ੍ਮਵਰ੍ਗਣਾਦਿ [ਸ੍ਕਂਧ] ਕਿ ਜਿਨ੍ਹੇਂ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਪਨਾ ਹੈ ਤਥਾ ਜੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਸੇ ਜ੍ਞਾਤ ਨ ਹੋਂ ਐਸੇ ਹੈਂ ਵੇ ‘ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ’ ਹੈਂ;
[੬] ਕਰ੍ਮਵਰ੍ਗਣਾਸੇ ਨੀਚੇਕੇ [ਕਰ੍ਮਵਰ੍ਗਣਾਤੀਤ ਦ੍ਵਿਅਣੁਕ–ਸ੍ਕਂਧ ਤਕਕੇ [ਸ੍ਕਂਧ] ਜੋ ਕਿ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ ਹੈਂ ਵੇ
‘ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ’ ਹੈਂ.. ੭੬..
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੁਣ ਜੋ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼–ਰਸ–ਗਂਧ–ਵਰ੍ਣ ਹੈਂ ਉਨਮੇਂ ਹੋਨੇਵਾਲੀ ਸ਼ਟ੍ਸ੍ਥਾਨਪਤਿਤ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿ ਵਹ ਪੂਰਣ ਹੈ ਔਰ ਸ਼ਟ੍ਸ੍ਥਾਨਪਤਿਤ
ਹਾਨਿ ਵਹ ਗਲਨ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪਰਮਾਣੁ ਪੂਰਣ–ਗਲਨਧਰ੍ਮਵਾਲੇ ਹੈਂ. [੨] ਪਰਮਾਣੁਓਂਮੇਂ ਸ੍ਕਂਧਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯਕਾ
ਆਵਿਰ੍ਭਾਵ ਹੋਨਾ ਸੋ ਪੂਰਣ ਹੈ ਔਰ ਤਿਰੋਭਾਵ ਹੋਨਾ ਵਹ ਗਲਨ ਹੈੇ; ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭੀ ਪਰਮਾਣੁਓਂਮੇਂ ਪੂਰਣਗਲਨ ਘਟਿਤ
ਹੋਤਾ ਹੈ.]
Page 123 of 264
PDF/HTML Page 152 of 293
single page version
ਸੋ ਸਸ੍ਸਦੋ ਅਸਦ੍ਦੋ ਏਕ੍ਕੋ ਅਵਿਭਾਗੀ ਮੁਤ੍ਤਿਭਵੋ.. ੭੭..
ਸ ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤੋਸ਼ਬ੍ਦਃ ਏਕੋਵਿਭਾਗੀ ਭੂਰ੍ਤਿਭਵਃ.. ੭੭..
ਅਨਾਦਿਨਿਧਨਰੂਪਾਦਿਪਰਿਣਾਮੋਤ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਵਾਨ੍ਮੂਰ੍ਤਿਭਵਃ, ਰੂਪਾਦਿਪਰਿਣਾਮੋਤ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਵੇਪਿ ਸ਼ਬ੍ਦਸ੍ਯ
ਪਰਮਾਣੁਗੁਣਤ੍ਵਾਭਾਵਾਤ੍ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਂਧਪਰ੍ਯਾਯਤ੍ਵੇਨ ਵਕ੍ਸ਼੍ਯਮਾਣਤ੍ਵਾਚ੍ਚਾਸ਼ਬ੍ਦੋ ਨਿਸ਼੍ਚੀਯਤ ਇਤਿ.. ੭੭..
ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤ [ਮੂਰ੍ਤਿਭਵਃ] ਮੂਰ੍ਤਿਪ੍ਰਭਵ [ਮੂਰ੍ਤਰੂਪਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲਾ] ਔਰ [ਅਸ਼ਬ੍ਦਃ] ਅਸ਼ਬ੍ਦ ਹੈ.
ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਹੋਨੇਸੇ ਨਿਤ੍ਯ ਹੈ; ਅਨਾਦਿ–ਅਨਨ੍ਤ ਰੂਪਾਦਿਕੇ ਪਰਿਣਾਮਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ
ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਥਾ ਉਸਕਾ[ਸ਼ਬ੍ਦਕਾ] ਅਬ [੭੯ ਵੀਂ ਗਾਥਾਮੇਂ] ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਂਧਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਸੇ ਕਥਨ ਹੈ.. ੭੭..
ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸਾ.[ਮੂਰ੍ਤਿ = ਮੂਰ੍ਤਪਨਾ]
ਤੇ ਏਕਨੇ ਅਵਿਭਾਗ, ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤ, ਮੂਰ੍ਤਿਪ੍ਰਭਵ, ਅਸ਼ਬ੍ਦ ਛੇ. ੭੭.
Page 124 of 264
PDF/HTML Page 153 of 293
single page version
ਸੋ ਣੇਓ ਪਰਮਾਣੂ ਪਰਿਣਾਮਗੁਣੋ ਸਯਮਸਦ੍ਰੇ.. ੭੮..
ਆਦੇਸ਼ਮਾਤ੍ਰਮੂਰ੍ਤ੍ਤਃ ਧਾਤੁਚਤੁਸ਼੍ਕਸ੍ਯ ਕਾਰਣਂ ਯਸ੍ਤੁ.
ਸ ਜ੍ਞੇਯਃ ਪਰਮਾਣੁਃ. ਪਰਿਣਾਮਗੁਣਃ ਸ੍ਵਯਮਸ਼ਬ੍ਦਃ.. ੭੮..
[ਸਃ] ਵਹ [ਪਰਮਾਣੁਃ ਜ੍ਞੇਯਃ] ਪਰਮਾਣੁ ਜਾਨਨਾ – [ਪਰਿਣਾਮਗੁਣਃ] ਜੋ ਕਿ ਪਰਿਣਾਮਗੁਣਵਾਲਾ ਹੈ ਔਰ
[ਸ੍ਵਯਮ੍ ਅਸ਼ਬ੍ਦਃ] ਸ੍ਵਯਂ ਅਸ਼ਬ੍ਦ ਹੈ.
ਪ੍ਰਕਾਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਔਰ ਗੁਣਕੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੋਨੇਸੇ, ਜੋ ਪਰਮਾਣੁਕਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੈ, ਵਹੀ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਕਾ ਹੈ, ਵਹੀ ਰਸਕਾ
ਹੈ, ਵਹੀ ਗਂਧਕਾ ਹੈ, ਵਹੀ ਰੂਪਕਾ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ ਕਿਸੀ ਪਰਮਾਣੁਮੇਂ ਗਂਧਗੁਣ ਕਮ ਹੋ, ਕਿਸੀ ਪਰਮਾਣੁਮੇਂ
ਗਂਧਗੁਣ ਔਰ ਰਸਗੁਣ ਕਮ ਹੋ, ਕਿਸੀ ਪਰਮਾਣੁਮੇਂ ਗਂਧਗੁਣ, ਰਸਗੁਣ ਔਰ ਰੂਪਗੁਣ ਕਮ ਹੋ,
ਤੇ ਜਾਣਵੋ ਪਰਮਾਣੁ– ਜੇ ਪਰਿਣਾਮੀ, ਆਪ ਅਸ਼ਬ੍ਦ ਛੇ. ੭੮.
Page 125 of 264
PDF/HTML Page 154 of 293
single page version
ਗਂਧਗੁਣੇ, ਕ੍ਵਚਿਤ੍ ਗਂਧਰਸਗੁਣਯੋਃ, ਕ੍ਵਚਿਤ੍ ਗਂਧਰਸਰੂਪਗੁਣੇਸ਼ੁ ਅਪਕ੍ਰੁਸ਼੍ਯਮਾਣੇਸ਼ੁ ਤਦਵਿਭਕ੍ਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਃ ਪਰਮਾਣੁਰੇਵ
ਵਿਨਸ਼੍ਯਤੀਤਿ. ਨ ਤਦਪਕਰ੍ਸ਼ੋ ਯੁਕ੍ਤਃ. ਤਤਃ ਪ੍ਰੁਥਿਵ੍ਯਪ੍ਤੇਜੋਵਾਯੁਰੂਪਸ੍ਯ ਧਾਤੁਚਤੁਸ਼੍ਕਸ੍ਯੈਕ ਏਵ ਪਰਮਾਣੁਃ ਕਾਰਣਂ
ਪਰਿਣਾਮਵਸ਼ਾਤ੍ ਵਿਚਿਤ੍ਰੋ ਹਿ ਪਰਮਾਣੋਃ ਪਰਿਣਾਮਗੁਣਃ ਕ੍ਵਚਿਤ੍ਕਸ੍ਯਚਿਦ੍ਗੁਣਸ੍ਯ ਵ੍ਯਕ੍ਤਾਵ੍ਯਕ੍ਤਤ੍ਵੇਨ ਵਿਚਿਤ੍ਰਾਂ
ਪਰਿਣਤਿਮਾਦਧਾਤਿ. ਯਥਾ ਚ ਤਸ੍ਯ ਪਰਿਣਾਮਵਸ਼ਾਦਵ੍ਯਕ੍ਤੋ ਗਂਧਾਦਿਗੁਣੋਸ੍ਤੀਤਿ ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾਯਤੇ ਨ ਤਥਾ
ਸ਼ਬ੍ਦੋਪ੍ਯਵ੍ਯਕ੍ਤੋਸ੍ਤੀਤਿ ਜ੍ਞਾਤੁਂ ਸ਼ਕ੍ਯਤੇ ਸ਼ਕ੍ਯਤੇ ਤਸ੍ਯੈਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ਸ੍ਯਾਨੇਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਤ੍ਮਕੇਨ ਸ਼ਬ੍ਦੇਨ
ਸਹੈਕਤ੍ਵਵਿਰੋਧਾਦਿਤਿ.. ੭੮..
ਤੋ ਉਸ ਗੁਣਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ ਪਰਮਾਣੁ ਹੀ ਵਿਨਸ਼੍ਟ ਹੋ ਜਾਯੇਗਾ. ਇਸਲਿਯੇ ਉਸ ਗੁਣਕੀ ਨ੍ਯੂਨਤਾ ਯੁਕ੍ਤ
[ਉਚਿਤ] ਨਹੀਂ ਹੈ. [ਕਿਸੀ ਭੀ ਪਰਮਾਣੁਮੇਂ ਏਕ ਭੀ ਗੁਣ ਕਮ ਹੋ ਤੋ ਉਸ ਗੁਣਕੇ ਸਾਥ ਅਭਿਨ੍ਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ
ਪਰਮਾਣੁ ਹੀ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋ ਜਾਯੇਗਾ; ਇਸਲਿਯੇ ਸਮਸ੍ਤ ਪਰਮਾਣੁ ਸਮਾਨ ਗੁਣਵਾਲੇ ਹੀ ਹੈ, ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵੇ ਭਿਨ੍ਨ ਭਿਨ੍ਨ
ਜਾਤਿਕੇ ਨਹੀਂ ਹੈਂ.] ਇਸਲਿਯੇ ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀ, ਜਲ, ਅਗ੍ਨਿ ਔਰ ਵਾਯੁਰੂਪ ਚਾਰ ਧਾਤੁਓਂਕਾ, ਪਰਿਣਾਮਕੇ ਕਾਰਣ, ਏਕ
ਹੀ ਪਰਮਾਣੁ ਕਾਰਣ ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰਮਾਣੁ ਏਕ ਹੀ ਜਾਤਿਕੇ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਵੇ ਪਰਿਣਾਮਕੇ ਕਾਰਣ ਚਾਰ
ਧਾਤੁਓਂਕੇ ਕਾਰਣ ਬਨਤੇ ਹੈਂ]; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਿਚਿਤ੍ਰ ਐਸਾ ਪਰਮਾਣੁਕਾ ਪਰਿਣਾਮਗੁਣ ਕਹੀਂ ਕਿਸੀ ਗੁਣਕੀ
ਸ਼ਬ੍ਦਕੇ ਸਾਥ ਏਕਤ੍ਵ ਹੋਨੇਮੇਂ ਵਿਰੋਧ ਹੈ.. ੭੮..
ਅਵ੍ਯਕ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ; ਅਗ੍ਨਿਮੇਂ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਔਰ ਵਰ੍ਣ ਵ੍ਯਕ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਸ਼ੇਸ਼ ਦੋ ਅਵ੍ਯਕ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ; ਵਾਯੁਮੇਂ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਵ੍ਯਕ੍ਤ
ਹੋਤਾ ਹੈ ਔਰ ਸ਼ੇਸ਼ ਤੀਨ ਅਵ੍ਯਕ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ.]
੨. ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪਰਮਾਣੁਮੇਂ ਗਂਧਾਦਿਗੁਣ ਭਲੇ ਹੀ ਅਵ੍ਯਕ੍ਤਰੂਪਸੇ ਭੀ ਹੋਤੇ ਤੋ ਅਵਸ਼੍ਯ ਹੈਂ; ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪਰਮਾਣੁਮੇਂ ਸ਼ਬ੍ਦ ਭੀ
ਹੈ.
Page 126 of 264
PDF/HTML Page 155 of 293
single page version
ਸ੍ਪ੍ਰੁਸ਼੍ਟੇਸ਼ੁ ਤੇਸ਼ੁ ਜਾਯਤੇ ਸ਼ਬ੍ਦ ਉਤ੍ਪਾਦਿਕੋ ਨਿਯਤਃ.. ੭੯..
ਸਮੁਤ੍ਪਦ੍ਯਮਾਨਤ੍ਵਾਤ੍ ਸ੍ਕਂਧਪ੍ਰਭਵਃ, ਯਤੋ ਹਿ ਪਰਸ੍ਪਰਾਭਿਹਤੇਸ਼ੁ ਮਹਾਸ੍ਕਂਧੇਸ਼ੁ ਸ਼ਬ੍ਦਃ ਸਮੁਪਜਾਯਤੇ.
ਸ਼ਬ੍ਦ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ; [ਨਿਯਤਃ ਉਤ੍ਪਾਦਿਕਃ] ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਹ [ਸ਼ਬ੍ਦ] ਨਿਯਤਰੂਪਸੇ ਉਤ੍ਪਾਦ੍ਯ ਹੈਂ.
ਸਾਧਨਭੂਤ [–ਬਾਹ੍ਯ ਕਾਰਣਭੂਤ] ਮਹਾਸ੍ਕਨ੍ਧੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਤਥਾਵਿਧ ਪਰਿਣਾਮਰੂਪ [ਸ਼ਬ੍ਦਪਰਿਣਾਮਰੂਪ] ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ
ਸ੍ਕਂਧਾਭਿਧਾਤੇ ਸ਼ਬ੍ਦ ਊਪਜੇ, ਨਿਯਮਥੀ ਉਤ੍ਪਾਦ੍ਯ ਛੇ. ੭੯.
Page 127 of 264
PDF/HTML Page 156 of 293
single page version
ਸ਼ਬ੍ਦਤ੍ਵੇਨਸ੍ਵਯਂ ਵ੍ਯਪਰਿਣਮਂਤ ਇਤਿ ਸ਼ਬ੍ਦਸ੍ਯ ਨਿਯਤਮੁਤ੍ਪਾਦ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ ਸ੍ਕਂਧਪ੍ਰਭਵਤ੍ਵਮਿਤਿ.. ੭੯..
ਬਾਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮਝਾਈ ਜਾਤੀ ਹੈਃ– ਏਕਦੂਸਰੇਮੇਂ ਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟ ਹੋਕਰ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਕਰ ਸ੍ਥਿਤ ਐਸੀ ਜੋ
ਸ੍ਵਭਾਵਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨ ਹੀ [–ਅਪਨੇ ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਹੀ ਨਿਰ੍ਮਿਤ੍ਤ], ਅਨਨ੍ਤਪਰਮਾਣੁਮਯੀ ਸ਼ਬ੍ਦਯੋਗ੍ਯ–ਵਰ੍ਗਣਾਓਂਸੇ ਸਮਸ੍ਤ
ਲੋਕ ਭਰਪੂਰ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਜਹਾਁ–ਜਹਾਁ ਬਹਿਰਂਗਕਾਰਣ ਸਾਮਗ੍ਰੀ ਉਦਿਤ ਹੋਤੀ ਹੈ ਵਹਾਁ–ਵਹਾਁ ਵੇ ਵਰ੍ਗਣਾਏਁ
ਦ੍ਵੀਂਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿਕ ਜੀਵੋਂਕੇ ਸ਼ਬ੍ਦਰੂਪ ਤਥਾ [ਕੇਵਲੀਭਗਵਾਨਕੀ] ਦਿਵ੍ਯ ਧ੍ਵਨਿਰੂਪਸੇ ਵਹ ਅਨਕ੍ਸ਼ਰਾਤ੍ਮਕ ਹੈਂ. ਅਭਾਸ਼ਾਤ੍ਮਕ
ਸ਼ਬ੍ਦ ਭੀ ਦ੍ਵਿਵਿਧ ਹੈਂ – ਪ੍ਰਾਯੋਗਿਕ ਔਰ ਵੈਸ਼੍ਰਿਸਿਕ. ਵੀਣਾ, ਢੋਲ, ਝਾਂਝ, ਬਂਸਰੀ ਆਦਿਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੁਆ
ਪ੍ਰਾਯੋਗਿਕ ਹੈ ਔਰ ਮੇਘਾਦਿਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਵੈਸ਼੍ਰਸਿਕ ਹੈ.
੨. ਉਤ੍ਪਾਦ੍ਯ=ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਾਨੇ ਯੋਗ੍ਯ; ਜਿਸਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿਮੇਂ ਅਨ੍ਯ ਕੋਈ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸਾ.
੩. ਸ੍ਕਨ੍ਧਜਨ੍ਯ=ਸ੍ਕਨ੍ਧੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋ ਐਸਾਃ ਜਿਸਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿਮੇਂ ਸ੍ਕਨ੍ਧ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਐਸਾ. [ਸਮਸ੍ਤ ਲੋਕਮੇਂ
ਜਿਵ੍ਹਾ–ਓਸ਼੍ਠ, ਦ੍ਯਂਟਾ–ਮੋਗਰੀ ਆਦਿ ਮਹਾਸ੍ਕਨ੍ਧੋਂਕਾ ਟਕਰਾਨਾ ਵਹ ਬਹਿਰਂਗਕਾਰਣਸਾਮਗ੍ਰੀ ਹੈ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ਼ਬ੍ਦਰੂਪ
ਪਰਿਣਮਨਮੇਂ ਵੇ ਮਹਾਸ੍ਕਨ੍ਧ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ [ਨਿਮਿਤ੍ਤ–ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ] ਸ਼ਬ੍ਦਕੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ
ਸ੍ਕਨ੍ਧਜਨ੍ਯ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ.]
Page 128 of 264
PDF/HTML Page 157 of 293
single page version
ਖਂਧਾਣਂ ਪਿ ਯ ਕਤ੍ਤਾ
ਸ੍ਕਂਧਾਨਾਮਪਿ ਚ ਕਰ੍ਤਾ ਪ੍ਰਵਿਭਕ੍ਤਾ ਕਾਲਸਂਖ੍ਯਾਯਾਃ.. ੮੦..
ਕਰ੍ਤਾ] ਤਥਾ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਹੈ ਔਰ [ਕਾਲਸਂਖ੍ਯਾਯਾਃ ਪ੍ਰਵਿਭਕ੍ਤਾ] ਕਾਲ ਤਥਾ ਸਂਖ੍ਯਾਕੋ ਵਿਭਾਜਿਤ ਕਰਨੇਵਾਲਾ
ਹੈ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕਾਲਕਾ ਵਿਭਾਜਨ ਕਰਤਾ ਹੈ ਔਰ ਸਂਖ੍ਯਾਕਾ ਮਾਪ ਕਰਤਾ ਹੈ].
ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਵਾਲੇ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਦਿਗੁਣੋਂਕੋ ਅਵਕਾਸ਼ ਦੇਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ
ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਨਿਰਂਸ਼ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ], ਸਾਵਕਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਵਹ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਏਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ
ਸ੍ਕਂਧੋਂਕੇ ਭੇਦਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਕਂਧਕੇ ਬਿਖਰਨੇ – ਟੂਟਨੇਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ] ਸ੍ਕਂਧੋਂਕਾ ਭੇਦਨ
ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਹੈ; ਵਹ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਏਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ੍ਕਂਧਕੇ ਸਂਘਾਤਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਕਨ੍ਧਕੇ
ਮਿਲਨੇਕਾ –ਰਚਨਾਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ] ਸ੍ਕਂਧੋਂਕਾ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ; ਵਹ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਏਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ – ਜੋ ਕਿ
ਏਕ
ਭੇਤ੍ਤਾ ਰਚਯਿਤਾ ਸ੍ਕਂਧਨੋ, ਪ੍ਰਵਿਭਾਗੀ ਸਂਖ੍ਯਾ–ਕਾਲ਼ਨੋ. ੮੦.
Page 129 of 264
PDF/HTML Page 158 of 293
single page version
ਭੇਦਨਿਮਿਤ੍ਤਤ੍ਵਾਤ੍ ਸ੍ਕਂਧਾਨਾਂ ਭੇਤ੍ਤਾ. ਐਕਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਨ ਸ੍ਕਂਧਸਂਘਾਤਨਿਮਿਤ੍ਤਤ੍ਵਾਤ੍ਸ੍ਕਂਧਾਨਾਂ ਕਰ੍ਤਾ ਏਕੇਨ
ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਨੈਕਾਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਤਿਵਰ੍ਤਿਤਦ੍ਨਤਿਪਰਿਣਾਮਾਪਨ੍ਨੇਨ ਸਮਯਲਕ੍ਸ਼ਣਕਾਲਵਿਭਾਗਕਰਣਾਤ੍ ਕਾਲਸ੍ਯ ਪ੍ਰਵਿਭਕ੍ਤਾ.
ਏਕੇਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਨ ਤਤ੍ਸੂਤ੍ਰਤ੍ਰਿਤਦ੍ਵਯਾਦਿਭੇਦਪੂਰ੍ਵਿਕਾਯਾਃ ਸ੍ਕਂਧੇਸ਼ੁ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸਂਖ੍ਯਾਯਾਃ ਏਕੇਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਨ
ਤਦਵਚ੍ਛਿਨ੍ਨੈਕਾਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼–
ਦ੍ਵਾਰਾ –‘ਸਮਯ’ ਨਾਮਕ ਕਾਲਕਾ ਵਿਭਾਗ ਕਰਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਕਾਲਕਾ ਵਿਭਾਜਕ ਹੈ; ਵਹ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਏਕ
ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸਂਖ੍ਯਾਕਾ ਭੀ
ਕਰਤਾ ਹੈ, [੨] ਵਹ ਏਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਸਕੀ ਜਿਤਨੀ ਮਰ੍ਯਾਦਾਵਾਲੇ ਏਕ ‘
ਵਹ ਏਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦ੍ਵਾਰਾ, ਏਕ ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਕਾ ਅਤਿਕ੍ਰਮ ਕਰਨੇਵਾਲੇ ਉਸਕੇ ਗਤਿਪਰਿਣਾਮ ਜਿਤਨੀ ਮਰ੍ਯਾਦਾਵਾਲੇ
‘
ਵਰ੍ਣਾਦਿਭਾਵਕੋ ਜਾਨਨੇਵਾਲੇ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਲੇਕਰ ਭਾਵਸਂਖ੍ਯਾਕੇ ਵਿਭਾਗ ਕਰਤਾ ਹੈ.. ੮੦..
ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾ ਮਾਪਕਾ ਏਕਕ ‘ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼’ ਹੈ ਔਰ ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਕੀ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਮੇਂ ਪਰਮਾਣੁਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਆਤੀ
ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਕ੍ਸ਼ੇਲ਼ਕਾ ਮਾਪ ਭੀ ਪਰਮਾਣੁ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਕਾਲਕੇ ਮਾਪ ਏਕਕ ‘ਸਮਯ’ ਹੈ ਔਰ ਸਮਯਕੀ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਮੇਂ
ਪਰਮਾਣੁਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਆਤੀ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਕਾਲਕਾ ਮਾਪ ਭੀ ਪਰਮਾਣੁ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਜ੍ਞਾਨਭਾਵਕੇ [ਜ੍ਞਾਨਪਰ੍ਯਾਯਕੇ]
ਮਾਪਕਾ ਏਕਕ ‘ਪਰਮਾਣੁਮੇਂਂ ਪਰਿਣਮਿਤ ਜਘਨ੍ਯ ਵਰ੍ਣਾਦਿਭਾਵਕੋ ਜਾਨੇ ਉਤਨਾ ਜ੍ਞਾਨ’ ਹੈ ਔਰ ਉਸਮੇਂ ਪਰਮਾਣੁਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ
ਆਤੀ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਭਾਵਕਾ [ਜ੍ਞਾਨਭਾਵਕਾ] ਮਾਪ ਭੀ ਪਰਮਾਣੁ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪਰਮਾਣੁ ਦ੍ਰਵ੍ਯ, ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ, ਕਾਲ
ਔਰ ਭਾਵ ਮਾਪ ਕਰਨੇਕੇ ਲਿਯੇ ਗਜ ਸਮਾਨ ਹੈ]
੨. ਏਕ ਪਰਮਾਣੁਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਜਿਤਨੇ ਆਕਾਸ਼ਕੇ ਭਾਗਕੋ [ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕੋ] ‘ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼’ ਕਹਾ ਜਾਤ ਹੈ. ਵਹ ‘ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼’
ਪਰਿਮਾਣਕੋ ਉਸ ਵਸ੍ਤੁਕਾ ‘ਏਕਕ’ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ.]
੩. ਪਰਮਾਣੁਕੋ ਏਕ ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਸੇ ਦੂਸਰੇ ਅਨਨ੍ਤਰ ਆਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਮੇਂ [ਮਂਦਗਤਿਸੇ] ਜਾਤੇ ਹੁਏ ਜੋ ਕਾਲ ਲਗਤਾ ਹੈ ਉਸੇ
Page 130 of 264
PDF/HTML Page 159 of 293
single page version
ਕਾਲਸਂਖ੍ਯਾਯਾਃ ਐਕਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਨ ਪਦ੍ਵਿਵਰ੍ਤਿਜਘਨ੍ਯਵਰ੍ਣਾਦਿਭਾਵਾਵਬੋਧਪੂਰ੍ਵਿਕਾਯਾ ਭਾਵਸਂਖ੍ਯਾਯਾਃ ਪ੍ਰਵਿਭਾਗ–
ਕਰਣਾਤ੍ ਪ੍ਰਵਿਭਕ੍ਤਾ ਸਂਖ੍ਯਾਯਾ ਅਪੀਤਿ.. ੮੦..
ਖਂਧਂਤਰਿਦਂ ਦਵ੍ਵਂ ਪਰਮਾਣੁ
ਸ੍ਕਂਧਾਂਤਰਿਤਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਪਰਮਾਣੁਂ ਤਂ ਵਿਜਾਨਿਹਿ.. ੮੧..
ਹੈ ਔਰ [ਸ੍ਕਂਧਾਂਤਰਿਤਂ] ਸ੍ਕਨ੍ਧਕੇ ਭੀਤਰ ਹੋ ਤਥਾਪਿ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ] [ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰ] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ ਐਸਾ
[ਵਿਜਾਨੀਹਿ] ਜਾਨੋ.
ਸਹਿਤ ਰਸ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ; ਪਾਁਚ ਵਰ੍ਣਪਰ੍ਯਾਯੋਂਮੇਂਸੇ ਏਕ ਸਮਯ ਕਿਸੀ ਏਕ [ਵਰ੍ਣਪਰ੍ਯਾਯ] ਸਹਿਤ ਵਰ੍ਣ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ ;
ਤੇ ਸ਼ਬ੍ਦਹੇਤੁ, ਅਸ਼ਬ੍ਦ ਛੇ, ਨੇ ਸ੍ਕਂਧਮਾਂ ਪਣ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਛੇ. ੮੧.
Page 131 of 264
PDF/HTML Page 160 of 293
single page version
ਚਤੁਰ੍ਣਾਂ ਸ਼ੀਤਸ੍ਨਿਗ੍ਧਸ਼ੀਤਰੂਕ੍ਸ਼ੋਸ਼੍ਣਸ੍ਨਿਗ੍ਧੋਸ਼੍ਣਰੂਕ੍ਸ਼ਰੂਪਾਣਾਂ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਪਰ੍ਯਾਯਦ੍ਵਂਦ੍ਵਾਨਾਮਨ੍ਯਤਮੇਨੈਕੇਨੈਕਦਾ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ੋ ਵਰ੍ਤਤੇ.
ਏਵਮਯਮੁਕ੍ਤਗੁਣਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਃ ਪਰਮਾਣੁਃ ਸ਼ਬ੍ਦਸ੍ਕਂਧਪਰਿਣਤਿਸ਼ਕ੍ਤਿਸ੍ਵਭਾਵਾਤ੍ ਸ਼ਬ੍ਦਕਾਰਣਮ੍. ਏਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵੇਨ
ਸ਼ਬ੍ਦਪਰ੍ਯਾਯਪਰਿਣਤਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਭਾਵਾਦਸ਼ਬ੍ਦਃ. ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਪ੍ਰਤ੍ਯਯਬਂਧਵਸ਼ਾਦਨੇਕਪਰਮਾਣ੍ਵੇਕ–
ਤ੍ਵਪਰਿਣਤਿਰੂਪਸ੍ਕਂਧਾਂਤਰਿਤੋਪਿ ਸ੍ਵਭਾਵਮਪਰਿਤ੍ਯਜਨ੍ਨੁਪਾਤ੍ਤਸਂਖ੍ਯਤ੍ਵਾਦੇਕ ਏਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਿਤਿ.. ੮੧..
ਜਂ ਹਵਦਿ ਮੁਤ੍ਤਮਣ੍ਣਂ ਤਂ ਸਵ੍ਵਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਜਾਣੇ.. ੮੨..
ਯਦ੍ਭਵਤਿ ਮੂਰ੍ਤਮਨ੍ਯਤ੍ ਤਤ੍ਸਰ੍ਵਂ ਪੁਦ੍ਗਲਂ ਜਾਨੀਯਾਤ੍.. ੮੨..
ਉਸ਼੍ਣ–ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ ਔਰ ਉਸ਼੍ਣ–ਰੂਕ੍ਸ਼ ਇਨ ਚਾਰ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ ਯੁਗਲਮੇਂਸੇ ਏਕ ਸਮਯ ਕਿਸੀ ਏਕ ਯੁਗਕ ਸਹਿਤ
ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ. ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜਿਸਮੇਂ ਗੁਣੋਂਕਾ ਵਰ੍ਤਨ [–ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ] ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ਐਸਾ ਯਹ ਪਰਮਾਣੁ
ਸ਼ਬ੍ਦਸ੍ਕਂਧਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇ ਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਰੂਪ ਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ ਸ਼ਬ੍ਦਕਾ ਕਾਰਣ ਹੈ; ਏਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ ਹੋਨੇਕੇ
ਕਾਰਣ ਸ਼ਬ੍ਦਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਪਰਿਣਤਿ ਨਹੀ ਵਰ੍ਤਤੀ ਹੋਨੇਸੇ ਅਸ਼ਬ੍ਦ ਹੈ; ਔਰ
ਛੋੜਤਾ ਹੁਆ, ਸਂਖ੍ਯਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਏਕਕੇ ਰੂਪਮੇਂ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਗਿਨਤੀਮੇਂ ਆਨੇਸੇ]
ਸਰ੍ਵਂ] ਵਹ ਸਬ [ਪੁਦ੍ਗਲਂ ਜਾਨੀਯਾਤ੍] ਪੁਦ੍ਗਲ ਜਾਨੋ.
੨. ਯਹਾਁ ਐਸਾ ਬਤਲਾਯਾ ਹੈ ਕਿ ਸ੍ਕਂਧਮੇਂ ਭੀ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਪਰਮਾਣੁ ਸ੍ਵਯਂ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਹੈ, ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰ ਹੈ, ਪਰਕੀ ਸਹਾਯਤਾਸੇ ਰਹਿਤ ,
ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਵਡੇ ਉਪਭੋਗ੍ਯ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ, ਕਾਯ, ਮਨ ਨੇ ਕਰ੍ਮ ਜੇ,
ਵਲ਼ੀ ਅਨ੍ਯ ਜੇ ਕਂਈ ਮੂਰ੍ਤ ਤੇ ਸਘਲ਼ੁਂਯ ਪੁਦ੍ਗਲ ਜਾਣਜੇ. ੮੨.