Page 132 of 264
PDF/HTML Page 161 of 293
single page version
௧௩௨
ஸகலபுத்கலவிகல்போபஸஂஹாரோயம்.
இந்த்ரியவிஷயாஃ ஸ்பர்ஶரஸகஂதவர்ணஶப்தாஶ்ச, த்ரவ்யேந்த்ரியாணி ஸ்பர்ஶநரஸநக்ராணசக்ஷுஃ–ஶ்ரோத்ராணி, காயாஃ ஔதாரிகவைக்ரியகாஹாரகதைஜஸகார்மணாநி, த்ரவ்யமநஃ, த்ரவ்யகர்மாணி, நோகர்மாணி, விசித்ர– பர்யாயோத்பத்திஹேதவோநஂதா அநஂதாணுவர்கணாஃ, அநஂதா அஸஂக்யேயாணுவர்கணாஃ, அநஂதா ஸஂக்யேயாணுவர்கணாஃ த்வய ணுகஸ்கஂதபர்யஂதாஃ, பரமாணவஶ்ச, யதந்யதபி மூர்தஂ தத்ஸர்வஂ புத்கலவிகல்பத்வேநோபஸஂஹர்தவ்ய–மிதி..௮௨..
-----------------------------------------------------------------------------
டீகாஃ– யஹ, ஸர்வ புத்கலபேதோஂகா உபஸஂஹார ஹை.
ஸ்பர்ஶ, ரஸ, கஂத, வர்ண ஔர ஶப்தரூப [பாச] இந்த்ரியவிஷய, ஸ்பர்ஶந, ரஸந, த்ராண, சக்ஷு ஔர ஶ்ரோத்ரரூப [பாச] த்ரவ்யேந்த்ரியா, ஔதாரிக, வைக்ரியிக, ஆஹாரக, தைஜஸ ஔர கார்மணரூப [பாச] காயா, த்ரவ்யமந, த்ரவ்யகர்ம, நோகர்ம, விசித்ர பர்யாயோஂஂகீ உத்பத்திகே ஹேதுபூத [அர்தாத் அநேக ப்ரகாரகீ பர்யாயேஂ உத்பந்ந ஹோநேகே காரணபூத] அநந்த அநந்தாணுக வர்கணாஏ, அநந்த அஸஂக்யாதாணுக வர்கணாஏ ஔர த்வி–அணுக ஸ்கந்த தககீ அநந்த ஸஂக்யாதாணுக வர்கணாஏ ததா பரமாணு, ததா அந்ய பீ ஜோ குச மூர்த ஹோ வஹ ஸப புத்கலகே பேத ரூபஸே ஸமேடநா.
பாவார்தஃ– வீதராக அதீந்த்ரிய ஸுககே ஸ்வாதஸே ரஹித ஜீவோஂகோ உபபோக்ய பஂசேந்த்ரியவிஷய, அதீந்த்ரிய ஆத்மஸ்வரூபஸே விபரீத பாச இந்த்ரியா, அஶரீர ஆத்மபதார்தஸே ப்ரதிபக்ஷபூத பாச ஶரீர, மநோகத– விகல்பஜாலரஹித ஶுத்தஜீவாஸ்திகாயஸே விபரீத மந, கர்மரஹித ஆத்மத்ரவ்யஸே ப்ரதிகூல ஆட கர்ம ஔர அமூர்த ஆத்மஸ்வபாவஸே ப்ரதிபக்ஷபூத அந்ய பீ ஜோ குச மூர்த ஹோ வஹ ஸப புத்கல ஜாநோ.. ௮௨..
இஸ ப்ரகார புத்கலத்ரவ்யாஸ்திகாயகா வ்யாக்யாந ஸமாப்த ஹுஆ.
-------------------------------------------------------------------------- லோகமேஂ அநந்த பரமாணுஓஂகீ பநீ ஹுஈ வர்கணாஏ அநந்த ஹைஂ, அஸஂக்யாத பரமாணுஓஂகீ பநீ ஹுஈ வர்கணாஏ பீ அநந்த
[அவிபாகீ பரமாணு பீ அநந்த ஹைஂ.]
Page 133 of 264
PDF/HTML Page 162 of 293
single page version
கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந
அத தர்மாதர்மத்ரவ்யாஸ்திகாயவ்யாக்யாநம்.
லேகாகாடஂ புட்டஂ பிஹுலமஸஂகாதியபதேஸஂ.. ௮௩..
லேகாவகாடஃ ஸ்ப்ருஷ்டஃ ப்ருதுலோஸஂக்யாதப்ரதேஶஃ.. ௮௩..
தர்மஸ்வரூபாக்யாநமேதத்.
தர்மோ ஹி ஸ்பர்ஶரஸகஂதவர்ணாநாமத்யஂதாபாவாதமூர்தஸ்வபாவஃ. த்த ஏவ சாஶப்தஃ. ஸ்கல– லோகாகாஶாபிவ்யாப்யாவஸ்திதத்வால்லோகாவகாடஃ. அயுதஸித்தப்ரதேஶத்வாத் ஸ்பஷ்டஃ. ஸ்வபாவாதேவ ஸர்வதோ விஸ்த்ருதத்வாத்ப்ருதுலஃ. நிஶ்சயநயேநைகப்ரதேஶோபி வ்யவஹாரநயேநாஸஂக்யாதப்ரதேஶ இதி.. ௮௩.. -----------------------------------------------------------------------------
அப தர்மத்ரவ்யாஸ்திகாய ஔர அதர்மத்ரவ்யாஸ்திகாயகா வ்யாக்யாந ஹை.
அந்வயார்தஃ– [தர்மாஸ்திகாயஃ] தர்மாஸ்திகாய [அஸ்பர்ஶஃ] அஸ்பர்ஶ, [அரஸஃ] அரஸ, [அவர்ணகஂதஃ] அகந்த, அவர்ண ஔர [அஶப்தஃ] அஶப்த ஹை; [லோகாவகாடஃ] லோகவ்யாபக ஹைஃ [ஸ்ப்ருஷ்டஃ] அகண்ட, [ப்ருதுலஃ] விஶால ஔர [அஸஂக்யாதப்ரதேஶஃ] அஸஂக்யாதப்ரதேஶீ ஹை.
டீகாஃ– யஹ, தர்மகே [தர்மாஸ்திகாயகே] ஸ்வரூபகா கதந ஹை.
ஸ்பர்ஶ, ரஸ, கஂத ஔர வர்ணகா அத்யந்த அபாவ ஹோநேஸே தர்ம [தர்மாஸ்திகாய] வாஸ்தவமேஂ அமூர்தஸ்வபாவவாலா ஹை; ஔர இஸீலியே அஶப்த ஹை; ஸமஸ்த லோகாகாஶமேஂ வ்யாப்த ஹோகர ரஹநேஸே லோகவ்யாபக ஹை; ௧அயுதஸித்த ப்ரதேஶவாலா ஹோநேஸே அகண்ட ஹை; ஸ்வபாவஸே ஹீ ஸர்வதஃ விஸ்த்ருத ஹோநேஸே விஶால ஹை; நிஶ்சயநயஸே ‘ஏகப்ரதேஶீ’ ஹோந பர பீ வ்யவஹாரநயஸே அஸஂக்யாதப்ரதேஶீ ஹை.. ௮௩.. -------------------------------------------------------------------------- ௧. யுதஸித்த=ஜுே ஹுஏ; ஸஂயோகஸித்த. [தர்மாஸ்திகாயமேஂ பிந்ந–பிந்ந ப்ரதேஶோஂகா ஸஂயோக ஹுஆ ஹை ஐஸா நஹீஂ ஹை, இஸலியே உஸமேஂ பீசமேஂ வ்யவதாந–அந்தர–அவகாஶ நஹீஂ ஹை ; இஸலியே தர்மாஸ்திகாய அகண்ட ஹை.] ௨. ஏகப்ரதேஶீ=அவிபாஜ்ய–ஏகக்ஷேத்ரவாலா. [நிஶ்சயநயஸே தர்மாஸ்திகாய அவிபாஜ்ய–ஏகபதார்த ஹோநேஸே அவிபாஜ்ய–
லோகாவகாஹீ, அகஂட சே, விஸ்த்ருத, அஸஂக்யப்ரதேஶ. ௮௩.
Page 134 of 264
PDF/HTML Page 163 of 293
single page version
௧௩௪
கதிகிரியாஜுத்தாணஂ காரணபூதஂ ஸயமகஜ்ஜஂ.. ௮௪..
கதிக்ரியாயுக்தாநாஂ காரணபூதஃ ஸ்வயமகார்யஃ.. ௮௪..
தர்மஸ்யைவாவஶிஷ்டஸ்வரூபாக்யாநமேதத்.
அபி ச தர்மஃ அகுருலகுபிர்குணைரகுருலகுத்வாபிதாநஸ்ய ஸ்வரூபப்ரதிஷ்டத்வநிபஂதநஸ்ய ஸ்வபாவ– ஸ்யாவிபாகபரிச்சேதைஃ ப்ரதிஸமயஸஂபவத்ஷட்ஸ்தாநபதிதவ்ருத்திஹாநிபிரநஂதைஃ ஸதா பரிணதத்வாதுத்பாத– வ்யயவத்த்வேபி ஸ்வரூபாதப்ரச்யவநாந்நித்யஃ. கதிக்ரியாபரிணதாநாமுதா– -----------------------------------------------------------------------------
அந்வயார்தஃ– [அநஂதஃ தைஃ அகுருகலகுகைஃ] வஹ [தர்மாஸ்திகாய] அநந்த ஐஸே ஜோ அகுருலகு [குண, அஂஶ] உந–ரூப [ஸதா பரிணதஃ] ஸதைவ பரிணமித ஹோதா ஹை, [நித்யஃ] நித்ய ஹை, [கதிக்ரியாயுக்தாநாஂ] கதிக்ரியாயுக்தகோ [காரணபூதஃ] காரணபூத [நிமித்தரூப] ஹை ஔர [ஸ்வயம் அகார்யஃ] ஸ்வயஂ அகார்ய ஹை.
டீகாஃ– யஹ, தர்மகே ஹீ ஶேஷ ஸ்வரூபகா கதந ஹை.
புநஶ்ச, தர்ம [தர்மாஸ்திகாய] அகுருலகு ௧குணோஂரூபஸே அர்தாத் அகுருலகுத்வ நாமகா ஜோ ஸ்வரூபப்ரதிஷ்டத்வகே காரணபூத ஸ்வபாவ உஸகே அவிபாக பரிச்சேதோஂரூபஸே – ஜோ கி ப்ரதிஸமய ஹோநேவாலீ ௨ஷட்ஸ்தாநபதித வ்ருத்திஹாநிவாலே அநந்த ஹைஂ உநகே ரூபஸே – ஸதா பரிணமித ஹோநேஸே உத்பாதவ்யயவாலா ஹை, -------------------------------------------------------------------------- ௧. குண=அஂஶ; அவிபாக பரிச்சேத [ஸர்வ த்ரவ்யோஂகீ பாதி தர்மாஸ்திகாயமேஂ அகுருலகுத்வ நாமகா ஸ்வபாவ ஹை. வஹ ஸ்வபாவ
அகுருலகு குண [–அஂஶ] கஹே ஹைஂ.]
௨. ஷட்ஸ்தாநபதித வ்ருத்திஹாநி=சஹ ஸ்தாநமேஂ ஸமாவேஶ பாநேவாலீ வ்ருத்திஹாநி; ஷட்குண வ்ருத்திஹாநி. [அகுருலகுத்வஸ்வபாவகே
ஜே அகுருலதுக அநந்த தே–ரூப ஸர்வதா ஏ பரிணமே,
சே நித்ய, ஆப அகார்ய சே, கதிபரிணமிதநே ஹேது சே. ௮௪.
Page 135 of 264
PDF/HTML Page 164 of 293
single page version
கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந
ஸீநாவிநாபூதஸஹாயமாத்ரத்வாத்காரணபூதஃ. ஸ்வாஸ்தித்வமாத்ரநிர்வ்ருத்தத்வாத் ஸ்வயமகார்ய இதி.. ௮௪..
த்ஹ ஜீவபுக்கலோணஂ தம்மஂ தவ்வஂ வியாணாஹி.. ௮௫..
த்தா ஜீவபுத்கலாநாஂ தர்மத்ரவ்யஂ விஜாநீஹி.. ௮௫..
----------------------------------------------------------------------------- ததாபி ஸ்வரூபஸே ச்யுத நஹீஂ ஹோதா இஸலியே நித்ய ஹை; கதிக்ரியாபரிணதகோ [கதிக்ரியாரூபஸே பரிணமித ஹோநேமேஂ ஜீவ–புத்கலோஂகோ] ௧உதாஸீந ௨அவிநாபாவீ ஸஹாயமாத்ர ஹோநேஸே [கதிக்ரியாபரிணதகோ] காரணபூத ஹை; அபநே அஸ்தித்வமாத்ரஸே நிஷ்பந்ந ஹோநேகே காரண ஸ்வயஂ அகார்ய ஹை [அர்தாத் ஸ்வயஂஸித்த ஹோநேகே காரண கிஸீ அந்யஸே உத்பந்ந நஹீஂ ஹுஆ ஹை இஸலியே கிஸீ அந்ய காரணகே கார்யரூப நஹீஂ ஹை].. ௮௪..
அந்வயார்தஃ– [யதா] ஜிஸ ப்ரகார[லோகே] ஜகதமேஂ [உதகஂ] பாநீ [மத்ஸ்யாநாஂ] மசலியோஂகோ [கமநாநுக்ரஹகரஂ பவதி] கமநமேஂ அநுக்ரஹ கரதா ஹை, [ததா] உஸீ ப்ரகார [தர்மத்ரவ்யஂ] தர்மத்ரவ்ய [ஜீவபுத்கலாநாஂ] ஜீவ–புத்கலோஂகோ கமநமேஂ அநுக்ரஹ கரதா ஹை [–நிமித்தபூத ஹோதா ஹை] ஐஸா [விஜாநீஹி] ஜாநோ. -------------------------------------------------------------------------- ௧. ஜிஸ ப்ரகார ஸித்தபகவாந, உதாஸீந ஹோநே பர பீ, ஸித்தகுணோஂகே அநுராகரூபஸே பரிணமத பவ்ய ஜீவோஂகோ
கதிரூப பரிணமித ஜீவ–புத்கலோஂகோ கதிகா ஸஹகாரீ காரண ஹை.
௨. யதி கோஈ ஏக, கிஸீ தூஸரேகே பிநா ந ஹோ, தோ பஹலேகோ தூஸரேகா அவிநாபாவீ கஹா ஜாதா ஹை. யஹா தர்மத்ரவ்யகோ
ந ஹோ தோ வஹா தர்மத்ரவ்ய உந்ஹேஂ ஸஹாயமாத்ரரூப பீ நஹீஂ ஹை; ஜீவ–புத்கல ஸ்வயஂ கதிக்ரியாரூபஸே பரிணமித ஹோதே ஹோஂ
தபீ தர்மத்ரவ்ய உந்ஹேஂே உதாஸீந ஸஹாயமாத்ரரூப [நிமித்தமாத்ரரூப] ஹை, அந்யதா நஹீஂ.
த்யம தர்ம பண அநுக்ரஹ கரே ஜீவ–புத்கலோநே கமநமாஂ. ௮௫.
Page 136 of 264
PDF/HTML Page 165 of 293
single page version
௧௩௬
தர்மஸ்ய கதிஹேதுத்வே த்ரஷ்டாஂதோயம்.
ய்தோதகஂ ஸ்வயமகச்சதகமயச்ச ஸ்வயமேவ கச்சதாஂ மத்ஸ்யாநாமுதாஸீநாவிநாபூதஸஹாய– காரணமாத்ரத்வேந கமநமநுக்ருஹ்ணாதி, ததா தர்மோபி ஸ்வயமகச்சந் அகமயஂஶ்ச ஸ்வயமேவ கச்சதாஂ ஜீவபுத்கலாநாமுதாஸீநாவிநாபூதஸஹாயகாரணமாத்ரத்வேந கமநமுநக்ருஹ்ணாதி இதி..௮௫..
டிதிகிரியாஜுத்தாணஂ காரணபூதஂ து புடவீவ.. ௮௬..
ஸ்திதிக்ரியாயுக்தாநாஂ காரணபூதஂ து ப்ருதிவீவ.. ௮௬..
-----------------------------------------------------------------------------
டீகாஃ– யஹ, தர்மகே கதிஹேதுத்வகா த்ரஷ்டாந்த ஹை.
ஜிஸ ப்ரகார பாநீ ஸ்வயஂ கமந ந கரதா ஹுஆ ஔர [பரகோ] கமந ந கராதா ஹுஆ, ஸ்வயமேவ கமந கரதீ ஹுஈ மசலியோஂகோ உதாஸீந அவிநாபாவீ ஸஹாயரூப காரணமாத்ரரூபஸே கமநமேஂ அநுக்ரஹ கரதா ஹை, உஸீ ப்ரகார தர்ம [தர்மாஸ்திகாய] பீ ஸ்வயஂ கமந ந கரதா ஹுஆ ஐர [பரகோ] கமந ந கராதா ஹுஆ, ஸ்வயமேவ கமந கரதே ஹுஏ ஜீவ–புத்கலோஂகோ உதாஸீந அவிநாபாவீ ஸஹாயரூப காரணமாத்ரரூபஸே கமநமேஂ அநுக்ரஹ கரதா ஹை.. ௮௫..
அந்வயார்தஃ– [யதா] ஜிஸ ப்ரகார [தர்மத்ரவ்யஂ பவதி] தர்மத்ரவ்ய ஹை [ததா] உஸீ ப்ரகார [அதர்மாக்யம் த்ரவ்யம்] அதர்ம நாமகா த்ரவ்ய பீ [ஜாநீஹி] ஜாநோ; [தத் து] பரந்து வஹ [கதிக்ரியாயுக்தகோ காரணபூத ஹோநேகே பதலே] [ஸ்திதிக்ரியாயுக்தாநாம்] ஸ்திதிக்ரியாயுக்தகோ [ப்ருதிவீ இவ] ப்ருத்வீகீ பாதி [காரணபூதம்] காரணபூத ஹை [அர்தாத் ஸ்திதிக்ரியாபரிணத ஜீவ–புத்கலோஂகோ நிமித்தபூத ஹை].
-------------------------------------------------------------------------- கமநமேஂ அநுக்ரஹ கரநா அர்தாத் கமநமேஂ உதாஸீந அவிநாபாவீ ஸஹாயரூப [நிமித்தரூப] காரணமாத்ர ஹோநா.
பண த்ரவ்ய ஆ சே ப்ருத்வீ மாபக ஹேது திதிபரிணமிதநே. ௮௬.
Page 137 of 264
PDF/HTML Page 166 of 293
single page version
கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந
அதர்மஸ்வரூபாக்யாநமேதத். யதா தர்மஃ ப்ரஜ்ஞாபிதஸ்ததாதர்மோபி ப்ரஜ்ஞாபநீயஃ. அயஂ து விஶேஷஃ. ஸ கதிக்ரியாயுக்தா– நாமுதகவத்காரணபூத; ஏஷஃ புநஃ ஸ்திதிக்ரியாயுக்தாநாஂ ப்ருதிவீவத்காரணபூதஃ. யதா ப்ருதிவீ ஸ்வயஂ பூர்வமேவ திஷ்டஂதீ பரமஸ்தாபயஂதீ ச ஸ்வயேவ திஷ்டதாமஶ்வாதீநா முதாஸீநா–விநாபூதஸஹாயகாரணமாத்ரத்வேந ஸ்திதிமநுக்ருஹ்ணாதி ததாதர்மாபி ஸ்வயஂ பூர்வமேவ திஷ்டந் பரமஸ்தாபயஂஶ்ச ஸ்வயமேவ திஷ்டதாஂ ஜீவபுத்கலாநாமுதாஸீநாவிநாபூதஸஹாயகாரணமாத்ரத்வேந ஸ்திதிமநுக்ருஹ்ணாதீதி..௮௬..
தோ வி ய மயா விபத்தா அவிபத்தா லோயமேத்தா ய.. ௮௭..
த்வாவபி ச மதௌ விபக்தாவவிபக்தௌ லோகமாத்ரௌ ச.. ௮௭..
-----------------------------------------------------------------------------
ஜிஸ ப்ரகார தர்மகா ப்ரஜ்ஞாபந கியா கயா, உஸீ ப்ரகார அதர்மகா பீ ப்ரஜ்ஞாபந கரநே யோக்ய ஹை. பரந்து யஹ [நிம்நோக்தாநுஸார] அந்தர ஹைஃ வஹ [–தர்மாஸ்திகாய] கதிக்ரியாயுக்தகோ பாநீகீ பாதி காரணபூத ஹை ஔர யஹ [அதர்மாஸ்திகாய] ஸ்திதிக்ரியாயுக்தகோ ப்ருத்வீகீ பாதி காரணபூத ஹை. ஜிஸ ப்ரகார ப்ருத்வீ ஸ்வயஂ பஹலேஸே ஹீ ஸ்திதிரூப [–ஸ்திர] வர்ததீ ஹுஈ ததா பரகோ ஸ்திதி [–ஸ்திரதா] நஹீஂ கராதீ ஹுஈ, ஸ்வயமேவ ஸ்திதிரூபஸே பரிணமித ஹோதே ஹுஏ அஶ்வாதிககோ உதாஸீந அவிநாபாவீ ஸஹாயரூப காரணமாத்ரகே ரூபமேஂ ஸ்திதிமேஂ அநுக்ரஹ கரதீ ஹை, உஸீ ப்ரகார அதர்ம [அதர்மாஸ்திகாய] பீ ஸ்வயஂ பஹலேஸே ஹீ ஸ்திதிரூபஸே வர்ததா ஹுஆ ஔர பரகோ ஸ்திதி நஹீஂ கராதா ஹுஆ, ஸ்வயமேவ ஸ்திதிரூப பரிணமித ஹோதே ஹுஏ ஜீவ–புத்கலோஂகோ உதாஸீந அவிநாபாவீ ஸஹாயரூப காரணமாத்ரகே ரூபமேஂ ஸ்திதிமேஂ அநுக்ரஹ கரதா ஹை.. ௮௬..
அந்வயார்தஃ– [கமநஸ்திதீ] [ஜீவ–புத்கலகீ] கதி–ஸ்திதி [ச] ததா [அலோகலோகஂ] அலோக ஔர லோககா விபாக, [யயோஃ ஸத்பாவதஃ] உந தோ த்ரவ்யோஂகே ஸத்பாவஸே [ஜாதம்] ஹோதா ஹை. [ச] ஔர [த்வௌ அபி] வே தோநோஂ [விபக்தௌ] விபக்த, [அவிபக்தௌ] அவிபக்த [ச] ஔர [லோகமாத்ரௌ] லோகப்ரமாண [மதௌ] கஹே கயே ஹைஂ. --------------------------------------------------------------------------
தே உபய பிந்ந–அபிந்ந சே நே ஸகளலோகப்ரமாண சே. ௮௭.
Page 138 of 264
PDF/HTML Page 167 of 293
single page version
௧௩௮
தர்மாதர்மஸத்பாவே ஹேதூபந்யாஸோயம்
தர்மாதர்மௌ வித்யேதே. லோகாலோகவிபாகாந்யதாநுபபத்தேஃ. ஜீவாதிஸர்வபதார்தாநாமேகத்ர வ்ருத்திரூபோ லோகஃ. ஶுத்தைகாகாஶவ்ருத்திரூபோலோகஃ. தத்ர ஜீவபுத்கலௌ ஸ்வரஸத ஏவ கதிதத்பூர்வ–ஸ்திதிபரிணாமாபந்நௌ. தயோர்யதி கதிபரிணாமஂ தத்பூர்வஸ்திதிபரிணாமஂ வா ஸ்வயமநுபவதோர்பஹிரங்கஹேதூ தர்மாதர்மோ ந பவேதாம், ததா தயோர்நிரர்கலகதிஸ்திதிபரிணாமத்வாதலோகேபி வ்ருத்திஃ கேந வார்யேத. ததோ ந லோகாலோகவிபாகஃ ஸித்யேத. தர்மாதர்மயோஸ்து ஜீவபுத்கலயோர்கதிதத்பூர்வஸ்தித்யோர்பஹிரங்கஹேதுத்வேந ஸத்பாவேப்யுபகம்யமாநே லோகாலோகவிபாகோ ஜாயத இதி. கிஞ்ச தர்மாதர்மோ த்வாவபி பரஸ்பரஂ ப்ருதக்பூதாஸ்தித்வநிர்வ்ருத்தத்வாத்விபக்தௌ. ஏகக்ஷேத்ராவகாடத்வாதபிக்தௌ. நிஷ்க்ரியத்வேந ஸகலலோகவர்திநோ– ர்ஜீவபுத்கலயோர்கதிஸ்தித்யுபக்ரஹகரணால்லோகமாத்ராவிதி.. ௮௭.. -----------------------------------------------------------------------------
டீகாஃ– யஹ, தர்ம ஔர அதர்மகே ஸத்பாவகீ ஸித்தி லியே ஹேது தர்ஶாயா கயா ஹை.
தர்ம ஔர அதர்ம வித்யமாந ஹை, க்யோஂகி லோக ஔர அலோககா விபாக அந்யதா நஹீஂ பந ஸகதா. ஜீவாதி ஸர்வ பதார்தோஂகே ஏகத்ர–அஸ்தித்வரூப லோக ஹை; ஶுத்த ஏக ஆகாஶகே அஸ்தித்வரூப அலோக ஹை. வஹா, ஜீவ ஔர புத்கல ஸ்வரஸஸே ஹீ [ஸ்வபாவஸே ஹீ] கதிபரிணாமகோ ததா கதிபூர்வக ஸ்திதிபரிணாமகோ ப்ராப்த ஹோதே ஹைஂ. யதி கதிபரிணாம அதவா கதிபூர்வக ஸ்திதிபரிணாமகா ஸ்வயஂ அநுபவ கரநேவாலே உந ஜீவ–புத்கலகோ பஹிரஂக ஹேது தர்ம ஔர அதர்ம ந ஹோ, தோ ஜீவ–புத்கலகே நிரர்கல கதிபரிணாம ஔர ஸ்திதிபரிணாம ஹோநேஸே அலோகமேஂ பீ உநகா [ஜீவ –புத்கலகா] ஹோநா கிஸஸே நிவாரா ஜா ஸகதா ஹை? [கிஸீஸே நஹீஂ நிவாரா ஜா ஸகதா.] இஸலியே லோக ஔர அலோககா விபாக ஸித்த நஹீஂ ஹோதா. பரந்து யதி ஜீவ–புத்கலகீ கதிகே ஔர கதிபூர்வக ஸ்திதிகே பஹிரஂக ஹேதுஓஂஂகே ரூபமேஂ தர்ம ஔர அதர்மகா ஸத்பாவ ஸ்வீகார கியா ஜாயே தோ லோக ஔர அலோககா விபாக [ஸித்த] ஹோதா ஹை . [இஸலியே தர்ம ஔர அதர்ம வித்யமாந ஹை.] ஔர [உநகே ஸம்பந்தமேஂ விஶேஷ விவரண யஹ ஹை கி], தர்ம ஔர அதர்ம தோநோஂ பரஸ்பர ப்ருதக்பூத அஸ்தித்வஸே நிஷ்பந்ந ஹோநேஸே விபக்த [பிந்ந] ஹைஂ; ஏகக்ஷேத்ராவகாஹீ ஹோநேஸே அவிபக்த [அபிந்ந] ஹைஂ; ஸமஸ்த லோகமேஂ வித்யமாந ஜீவ –புத்கலோஂகோ கதிஸ்திதிமேஂ நிஷ்க்ரியரூபஸே அநுக்ரஹ கரதே ஹைஂ இஸலியே [–நிமித்தரூப ஹோதே ஹைஂ இஸலியே] லோகப்ரமாண ஹைஂ.. ௮௭.. -------------------------------------------------------------------------- நிரர்கல=நிரஂகுஶ; அமர்யாதித.
Page 139 of 264
PDF/HTML Page 168 of 293
single page version
கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந
ஹவதி கதி ஸ்ஸ ப்பஸரோ ஜீவாணஂ புக்கலாணஂ ச.. ௮௮..
பவதி கதேஃ ஸஃ ப்ரஸரோ ஜீவாநாஂ புத்கலாநாஂ ச.. ௮௮..
தர்மாதர்மயோர்கதிஸ்திதிஹேதுத்வேப்யஂதௌதாஸீந்யாக்யாபநமேதத்.
யதா ஹி கதிபரிணதஃ ப்ரபஞ்ஜநோ வைஜயஂதீநாஂ கதிபரிணாமஸ்ய ஹேதுகர்தாவலோக்யதே ந ததா தர்மஃ. ஸ கலு நிஷ்க்ரியத்வாத் ந கதாசிதபி கதிபரிணாமமேவாபத்யதே. குதோஸ்ய ஸஹகாரித்வேந பரேஷாஂ -----------------------------------------------------------------------------
[அந்யத்ரவ்யஸ்ய] அந்ய த்ரவ்யகோ [கமநஂ ந கரோதி] கமந நஹீஂ கராதா; [ஸஃ] வஹ, [ஜீவாநாஂ புத்கலாநாஂ ச] ஜீவோஂ ததா புத்கலோஂகோ [கதிபரிணாமமேஂ ஆஶ்ரயமாத்ரரூப ஹோநேஸே] [கதேஃ ப்ரஸரஃ] கதிகா உதாஸீந ப்ரஸாரக [அர்தாத் கதிப்ரஸாரமேஂ உதாஸீந நிமித்தபூத] [பவதி] ஹை.
டீகாஃ– தர்ம ஔர அதர்ம கதி ஔர ஸ்திதிகே ஹேது ஹோநே பர பீ வே அத்யந்த உதாஸீந ஹைஂ ஐஸா யஹா கதந ஹை.
ஜிஸ ப்ரகார கதிபரிணத பவந த்வஜாஓஂகே கதிபரிணாமகா ஹேதுகர்தா திகாஈ தேதா ஹை, உஸீ ப்ரகார தர்ம [ஜீவ–புத்கலோஂகே கதிபரிணாமகா ஹேதுகர்தா] நஹீஂ ஹை. வஹ [தர்ம] வாஸ்தவமேஂ நிஷ்க்ரிய --------------------------------------------------------------------------
ஜீவ–புத்கலோநா கதிப்ரஸார தணோ உதாஸீந ஹேது சே. ௮௮.
Page 140 of 264
PDF/HTML Page 169 of 293
single page version
௧௪௦
கதிபரிணாமஸ்ய ஹேதுகர்த்ருத்வம். கிஂது ஸலில–மிவ மத்ஸ்யாநாஂ ஜீவபுத்கலாநாமாஶ்ரயகாரணமாத்ரத்வேநோதாஸீந ஏவாஸௌ கதேஃ ப்ரஸரோ பவதி. அபி ச யதா கதிபூர்வஸ்திதிபரிணதஸ்துங்கோஶ்வவாரஸ்ய ஸ்திதிபரிணாமஸ்ய ஹேதுகர்தாவலோக்யதே ந ததாதர்மஃ. ஸ கலு நிஷ்க்ரியத்வாத் ந கதாசிதபி கதிபூர்வஸ்திதிபரிணாமமேவாபத்யதே. குதோஸ்ய ஸஹஸ்தாயித்வேந பரேஷாஂ கதிபூர்வஸ்திதிபரிணாமஸ்ய ஹேதுகர்த்ருத்வம். கிஂ து ப்ருதிவீவத்துரங்கஸ்ய ஜீவபுத்கலாநாமாஶ்ரய– காரணமாத்ரத்வேநோதாஸீந ஏவாஸௌ கதிபூர்வஸ்திதேஃ ப்ரஸரோ பவதீதி.. ௮௮.. ----------------------------------------------------------------------------- ஹோநேஸே கபீ கதிபரிணாமகோ ஹீ ப்ராப்த நஹீஂ ஹோதா; தோ பிர உஸே [பரகே] ௧ஸஹகாரீகே ரூபமேஂ பரகே கதிபரிணாமகா ஹேதுகத்ருத்வ கஹாஸே ஹோகா? [நஹீஂ ஹோ ஸகதா.] கிந்து ஜிஸ ப்ரகார பாநீ மசலியோஂகா [கதிபரிணாமமேஂ] மாத்ர ஆஶ்ரயரூப காரணகே ரூபமேஂ கதிகா உதாஸீந ஹீ ப்ரஸாரக ஹைே, உஸீ ப்ரகார தர்ம ஜீவ–புத்கலோஂகீ [கதிபரிணாமமேஂ] மாத்ர ஆஶ்ரயரூப காரணகே ரூபமேஂ கதிகா உதாஸீந ஹீ ப்ரஸாரக [அர்தாத் கதிப்ரஸாரகா உதாஸீந ஹீ நிமித்த] ஹை.
ஔர [அதர்மாஸ்திகாயகே ஸம்பந்தமேஂ பீ ஐஸா ஹை கி] – ஜிஸ ப்ரகார கதிபூர்வகஸ்திதிபரிணத அஶ்வ ஸவாரகே [கதிபூர்வக] ஸ்திதிபரிணாமகா ஹேதுகர்தா திகாஈ தேதா ஹை, உஸீ ப்ரகார அதர்ம [ஜீவ– புத்கலோஂகே கதிபூர்வக ஸ்திதிபரிணாமகா ஹேதுகர்தா] நஹீ ஹை. வஹ [அதர்ம] வாஸ்தவமேஂ நிஷ்க்ரிய ஹோநேஸே கபீ கதிபூர்வக ஸ்திதிபரிணாமகோ ஹீ ப்ராப்த நஹீஂ ஹோதா; தோ பிர உஸே [பரகே] ௨ஸஹஸ்தாயீகே ரூபமேஂ கதிபூர்வக ஸ்திதிபரிணாமகா ஹேதுகத்ருத்வ கஹாஸே ஹோகா? [நஹீஂ ஹோ ஸகதா.] கிந்து ஜிஸ ப்ரகார ப்ருத்வீ அஶ்வகோ [கதிபூர்வக ஸ்திதிபரிணாமமேஂ] மாத்ர ஆஶ்ரயரூப காரணகே ரூபமேஂ கதிபூர்வக ஸ்திதிகீ உதாஸீந ஹீ ப்ரஸாரக ஹை, உஸீ ப்ரகார அதர்ம ஜீவ–புத்கலோஂகோ [கதிபூர்வக ஸ்திதிபரிணாமமேஂ] மாத்ர ஆஶ்ரயரூப காரணகே ரூபமேஂ கதிபூர்வக ஸ்திதிகா உதாஸீந ஹீ ப்ரஸாரக [அர்தாத் கதிபூர்வக–ஸ்திதிப்ரஸாரகா உதாஸீந ஹீ நிமித்த] ஹை.. ௮௮.. -------------------------------------------------------------------------- ௧. ஸஹகாரீ=ஸாதமேஂ கார்ய கரநேவாலா அர்தாத் ஸாதமேஂ கதி கரநேவாலா. த்வஜாகே ஸாத பவந பீ கதி கரதா ஹை
கமந ந கரகே [அர்தாத் ஸஹகாரீ ந பநகர], மாத்ர உந்ஹேேஂ [கதிமேஂ] ஆஶ்ரயரூப காரண பநதா ஹை இஸலியே
தர்மாஸ்திகாயகோ உதாஸீந நிமித்த கஹா ஹை. பவநகோ ஹேதுகர்தா கஹா உஸகா யஹ அர்த கபீ நஹீஂ ஸமஜநா கி
பவந த்வஜாஓஂகோ கதிபரிணாம கராதா ஹோகா. உதாஸீந நிமித்த ஹோ யா ஹேதுகர்தா ஹோ– தோநோஂ பரமேஂ அகிஂசித்கர ஹைஂ.
உநமேஂ மாத்ர உபரோக்தாநுஸார ஹீ அந்தர ஹை. அப அகலீ காதாகீ டீகாமேஂ ஆசார்யதேவ ஸ்வயஂ ஹீ கஹேஂகே கி ‘வாஸ்தவமேஂ
ஸமஸ்த கதிஸ்திதிமாந பதார்த அபநே பரிணாமோஂஸே ஹீ நிஶ்சயஸே கதிஸ்திதி கரதே ஹை.’இஸலியே த்வஜா, ஸவார
இத்யாதி ஸப, அபநே பரிணாமோஂஸே ஹீ கதிஸ்திதி கரதே ஹை, உஸமேஂ தர்ம ததா பவந, ஔர அதர்ம ததா அஶ்வ
அவிஶேஷரூபஸே அகிஂசித்கர ஹைஂ ஐஸா நிர்ணய கரநா.]
௨. ஸஹஸ்தாயீ=ஸாதமேஂ ஸ்திதி [ஸ்திரதா] கரநேவாலா. [அஶ்வ ஸவாரகே ஸாத ஸ்திதி கரதா ஹை, இஸலியே யஹா
ஸ்திதிகோ ப்ராப்த ஹோநே வாலே ஜீவ–புத்கலோஂகே ஸாத ஸ்திதி நஹீஂ கரதா, பஹலேஹீ ஸ்தித ஹைே; இஸ ப்ரகார வஹ
ஸஹஸ்தாயீ ந ஹோநேஸே ஜீவ–புத்கலோஂகே கதிபூர்வக ஸ்திதிபரிணாமகா ஹேதுகர்தா நஹீஂ ஹை.]
Page 141 of 264
PDF/HTML Page 170 of 293
single page version
கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந
தே ஸகபரிணாமேஹிஂ து கமணஂ டாணஂ ச குவ்வஂதி.. ௮௯..
தே ஸ்வகபரிணாமைஸ்து கமநஂ ஸ்தாநஂ ச குர்வந்தி.. ௮௯..
தர்மாதர்மயோரௌதாஸீந்யே ஹேதூபந்யாஸோயம்.
தர்மஃ கில ந ஜீவபுத்கலாநாஂ கதாசித்கதிஹேதுத்வமப்யஸ்யதி, ந கதாசித்ஸ்திதிஹேதுத்வமதர்மஃ. தௌ ஹி பரேஷாஂ கதிஸ்தித்யோர்யதி முக்யஹேதூ ஸ்யாதாஂ ததா யேஷாஂ கதிஸ்தேஷாஂ கதிரேவ ந ஸ்திதிஃ, யேஷாஂ ஸ்திதிஸ்தேஷாஂ ஸ்திதிரேவ ந கதிஃ. தத ஏகேஷாமபி கதிஸ்திதிதர்ஶநாதநுமீயதே ந தௌ தயோர்முக்யஹேதூ. கிஂ து வ்யவஹாரநயவ்யவஸ்தாபிதௌ உதாஸீநௌ. கதமேவஂ கதிஸ்திதிமதாஂ பதார்தோநாஂ கதிஸ்திதீ பவத இதி -----------------------------------------------------------------------------
அந்வயார்தஃ– [யேஷாஂ கமநஂ வித்யதே] [தர்ம–அதர்ம கதி–ஸ்திதிகே முக்ய ஹேது நஹீஂ ஹைஂ, க்யோஂகி] ஜிந்ஹேஂ கதி ஹோதீ ஹை [தேஷாம் ஏவ புநஃ ஸ்தாநஂ ஸஂபவதி] உந்ஹீஂகோ பிர ஸ்திதி ஹோதீ ஹை [ஔர ஜிந்ஹேஂ ஸ்திதி ஹோதீ ஹை உந்ஹீஂகோ பிர கதி ஹோதீ ஹை]. [தே து] வே [கதிஸ்திதிமாந பதார்த] தோ [ஸ்வகபரிணாமைஃ] அபநே பரிணாமோஂஸே [கமநஂ ஸ்தாநஂ ச] கதி ஔர ஸ்திதி [குர்வந்தி] கரதே ஹைஂ.
டீகாஃ– யஹ, தர்ம ஔர அதர்மகீ உதாஸீநதாகே ஸம்பந்தமேஂ ஹேது கஹா கயா ஹை.
வாஸ்தவமேஂ [நிஶ்சயஸே] தர்ம ஜீவ–புத்கலோஂகோ கபீ கதிஹேது நஹீஂ ஹோதா, அதர்ம கபீ ஸ்திதிஹேது நஹீஂ ஹோதா; க்யோஂகி வே பரகோ கதிஸ்திதிகே யதி முக்ய ஹேது [நிஶ்சயஹேது] ஹோஂ, தோ ஜிந்ஹேஂ கதி ஹோ உந்ஹேஂ கதி ஹீ ரஹநா சாஹியே, ஸ்திதி நஹீஂ ஹோநா சாஹியே, ஔர ஜிந்ஹேஂ ஸ்திதி ஹோ உந்ஹேஂ ஸ்திதி ஹீ ரஹநா சாஹியே, கதி நஹீஂ ஹோநா சாஹியே. கிந்து ஏககோ ஹீ [–உஸீ ஏக பதார்தகோ] கதி ஔர ஸ்திதி தேகநேமே ஆதீ ஹை; இஸலியே அநுமாந ஹோ ஸகதா ஹை கி வே [தர்ம–அதர்ம] கதி–ஸ்திதிகே முக்ய ஹேது நஹீஂ ஹைஂ, கிந்து வ்யவஹாரநயஸ்தாபித [வ்யவஹாரநய த்வாரா ஸ்தாபித – கதித] உதாஸீந ஹேது ஹைஂ. --------------------------------------------------------------------------
தே ஸர்வ நிஜ பரிணாமதீ ஜ கரே கதிஸ்திதிபாவநே. ௮௯.
Page 142 of 264
PDF/HTML Page 171 of 293
single page version
௧௪௨
அத ஆகாஶத்ரவ்யாஸ்திகாயவ்யாக்யாநம்.
யத்ரதாதி விவரமகிலஂ தல்லோகே பவத்யாகாஶம்.. ௯௦..
-----------------------------------------------------------------------------
ப்ரஶ்நஃ– ஐஸா ஹோ தோ கதிஸ்திதிமாந பதார்தோஂகோ கதிஸ்திதி கிஸ ப்ரகார ஹோதீ ஹை?
உத்தரஃ– வாஸ்தவமேஂ ஸமஸ்த கதிஸ்திதிமாந பதார்த அபநே பரிணாமோஂஸே ஹீ நிஶ்சயஸே கதிஸ்திதி கரதே ஹைஂ.. ௮௯..
இஸ ப்ரகார தர்மத்ரவ்யாஸ்திகாய ஔர அதர்மத்ரவ்யாஸ்திகாயகா வ்யாக்யாந ஸமாப்த ஹுஆ.
அப ஆகாஶத்ரவ்யாஸ்திகாயகா வ்யாக்யாந ஹை.
அந்வயார்தஃ– [லோகே] லோகமேஂ [ஜீவாநாம்] ஜீவோஂகோ [ச] ஔர [புத்கலாநாம்] புத்கலோஂகோ [ததா ஏவ] வைஸே ஹீ [ஸர்வேஷாம் ஶேஷாணாம்] ஶேஷ ஸமஸ்த த்ரவ்யோஂகோ [யத்] ஜோ [அகிலஂ விவரஂ] ஸம்பூர்ண அவகாஶ [ததாதி] தேதா ஹை, [தத்] வஹ [ஆகாஶம் பவதி] ஆகாஶ ஹை. --------------------------------------------------------------------------
அவகாஶ தே சே பூர்ண, தே ஆகாஶநாமக த்ரவ்ய சே. ௯௦.
Page 143 of 264
PDF/HTML Page 172 of 293
single page version
கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந
ஆகாஶஸ்வரூபாக்யாநமேதத்.
ஷட்த்ரவ்யாத்மகே லோகே ஸர்வேஷாஂ ஶேஷத்ரவ்யாணாஂ யத்ஸமஸ்தாவகாஶநிமித்தஂ விஶுத்தக்ஷேத்ரரூபஂ ததாகாஶமிதி.. ௯௦..
தத்தோ அணண்ணமண்ணஂ ஆயாஸஂ அஂதவதிரித்தஂ.. ௯௧..
ததோநந்யதந்யதாகாஶமஂதவ்யதிரிக்தம்.. ௯௧..
லோகாத்பஹிராகாஶஸூசநேயம்.
ஜீவாதீநி ஶேஷத்ரவ்யாண்யவத்ருதபரிமாணத்வால்லோகாதநந்யாந்யேவ. ஆகாஶஂ த்வநஂதத்வால்லோகாத– நந்யதந்யச்சேதி.. ௯௧.. -----------------------------------------------------------------------------
டீகாஃ– யஹ, ஆகாஶகே ஸ்வரூபகா கதந ஹை.
ஹை, வஹ ஆகாஶ ஹை– ஜோ கி [ஆகாஶ] விஶுத்தக்ஷேத்ரரூப ஹை.. ௯௦..
அந்வயார்தஃ– [ஜீவாஃ புத்கலகாயாஃ தர்மாதர்மௌ ச] ஜீவ, புத்கலகாய, தர்ம , அதர்ம [ததா கால] [லோகதஃ அநந்யே] லோகஸே அநந்ய ஹை; [அஂதவ்யதிரிக்தம் ஆகாஶம்] அந்த ரஹித ஐஸா ஆகாஶ [ததஃ] உஸஸே [லோகஸே] [அநந்யத் அந்யத்] அநந்ய ததா அந்ய ஹை.
ஜீவாதி ஶேஷ த்ரவ்ய [–ஆகாஶகே அதிரிக்த த்ரவ்ய] மர்யாதித பரிமாணவாலே ஹோநேகே காரண லோகஸே -------------------------------------------------------------------------- ௧. நிஶ்சயநயஸே நித்யநிரஂஜந–ஜ்ஞாநமய பரமாநந்த ஜிநகா ஏக லக்ஷண ஹை ஐஸே அநந்தாநந்த ஜீவ, உநஸே அநந்தகுநே
லோகாகாஶமேஂ–யத்யபி வஹ லோகாகாஶ மாத்ர அஸஂக்யப்ரதேஶீ ஹீ ஹை ததாபி அவகாஶ ப்ராப்த கரதே ஹைஂ.
Page 144 of 264
PDF/HTML Page 173 of 293
single page version
௧௪௪
உட்டஂகதிப்பதாணா ஸித்தா சிட்டஂதி கித தத்த.. ௯௨..
ஊர்த்வஂகதிப்ரதாநாஃ ஸித்தாஃ திஷ்டந்தி கதஂ தத்ர.. ௯௨..
ஆகாஶஸ்யாவகாஶைகஹேதோர்கதிஸ்திதிஹேதுத்வஶங்காயாஂ தோஷோபந்யாஸோயம். -----------------------------------------------------------------------------
அந்வயார்தஃ– [யதி ஆகாஶம்] யதி ஆகாஶ [கமநஸ்திதிகாரணாப்யாம்] கதி–ஸ்திதிகே காரண ஸஹித [அவகாஶஂ ததாதி] அவகாஶ தேதா ஹோ [அர்தாத் யதி ஆகாஶ அவகாஶஹேது பீ ஹோ ஔர கதி– ஸ்திதிஹேது பீ ஹோ] தோ [ஊர்த்வஂகதிப்ரதாநாஃ ஸித்தாஃ] ஊர்த்வகதிப்ரதாந ஸித்த [தத்ர] உஸமேஂ [ஆகாஶமேஂ] [கதம்] க்யோஂ [திஷ்டந்தி] ஸ்திர ஹோஂ? [ஆகே கமந க்யோஂ ந கரேஂ?]
டீகாஃ– ஜோ மாத்ர அவகாஶகா ஹீ ஹேது ஹை ஐஸா ஜோ ஆகாஶ உஸமேஂ கதிஸ்திதிஹேதுத்வ [பீ] ஹோநேகீ ஶஂகா கீ ஜாயே தோ தோஷ ஆதா ஹை உஸகா யஹ கதந ஹை. -------------------------------------------------------------------------- யஹா யத்யபி ஸாமாந்யரூபஸே பதார்தோஂகா லோகஸே அநந்யபநா கஹா ஹை. ததாபி நிஶ்சயஸே அமூர்தபநா,
ஔர அபநே–அபநே லக்ஷணோஂ த்வாரா ஈதர த்ரவ்யோஂகா ஜீவோஂஸே பிந்நபநா ஹை ஐஸா ஸமஜநா.
தோ ஊர்த்வகதிபரதாந ஸித்தோ கேம தேமாஂ ஸ்திதி லஹே? ௯௨.
Page 145 of 264
PDF/HTML Page 174 of 293
single page version
கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந
யதி கல்வாகாஶமவகாஹிநாமவகாஹஹேதுரிவ கதிஸ்திதிமதாஂ கதிஸ்திதிஹேதுரபி ஸ்யாத், ததா ஸர்வோத்க்ருஷ்டஸ்வாபாவிகோர்த்வகதிபரிணதா பகவஂதஃ ஸித்தா பஹிரங்காஂதரங்கஸாதநஸாமக்ரயாஂ ஸத்யாமபி க்ருதஸ்தத்ராகாஶே திஷ்டஂதி இதி.. ௯௨..
தம்ஹா கமணட்டாணஂ ஆயாஸே ஜாண ணத்தி த்தி.. ௯௩..
தஸ்மாத்கமநஸ்தாநமாகாஶே ஜாநீஹி நாஸ்தீதி.. ௯௩..
-----------------------------------------------------------------------------
கதி–ஸ்திதிஹேது பீ ஹோ, தோ ஸர்வோத்க்ருஷ்ட ஸ்வாபாவிக ஊர்த்வகதிஸே பரிணத ஸித்தபகவந்த, பஹிரஂக–அஂதரஂக ஸாதநரூப ஸாமக்ரீ ஹோநே பர பீ க்யோஂ [–கிஸ காரண] உஸமேஂ–ஆகாஶமேஂ–ஸ்திர ஹோஂ? ௯௨..
லோககே உபர ஸ்திதி [ப்ரஜ்ஞப்தம்] கஹீ ஹை, [தஸ்மாத்] இஸலியே [கமநஸ்தாநம் ஆகாஶே ந அஸ்தி] கதி–ஸ்திதி ஆகாஶமேஂ நஹீஂ ஹோதீ [அர்தாத் கதிஸ்திதிஹேதுத்வ ஆகாஶமேஂ நஹீஂ ஹை] [இதி ஜாநீஹி] ஐஸா ஜாநோ.
டீகாஃ– [கதிபக்ஷ ஸம்பந்தீ கதந கரநேகே பஶ்சாத்] யஹ, ஸ்திதிபக்ஷ ஸம்பந்தீ கதந ஹை.
ஜிஸஸே ஸித்தபகவந்த கமந கரகே லோககே உபர ஸ்திர ஹோதே ஹைஂ [அர்தாத் லோககே உபர கதிபூர்வக ஸ்திதி கரதே ஹைஂ], உஸஸே கதிஸ்திதிஹேதுத்வ ஆகாஶமேஂ நஹீஂ ஹை ஐஸா நிஶ்சய கரநா; லோக ஔர அலோககா விபாக கரநேவாலே தர்ம ததா அதர்மகோ ஹீ கதி ததா ஸ்திதிகே ஹேது மாநநா.. ௯௩.. -------------------------------------------------------------------------- அவகாஹ=லீந ஹோநா; மஜ்ஜித ஹோநா; அவகாஶ பாநா.
தே காரணே ஜாணோ–கதிஸ்திதி ஆபமாஂ ஹோதீ நதீ. ௯௩.
Page 146 of 264
PDF/HTML Page 175 of 293
single page version
௧௪௬
ஸ்திதிபக்ஷோபந்யாஸோயம்.
யதோ கத்வா பகவஂதஃ ஸித்தாஃ லோகோபர்யவதிஷ்டஂதே, ததோ கதிஸ்திதிஹேதுத்வமாகாஶே நாஸ்தீதி நிஶ்சேதவ்யம். லோகாலோகாவச்சேதகௌ தர்மாதர்மாவேவ கதிஸ்திதிஹேது மஂதவ்யாவிதி.. ௯௩..
ப்ரஸஜத்யலோகஹாநிர்லோகஸ்ய சாஂதபரிவ்ருத்திஃ.. ௯௪..
ஆகாஶஸ்ய கதிஸ்திதிஹேதுத்வாபாவே ஹேதூபந்யாஸோயம். நாகாஶஂ கதிஸ்திதிஹேதுஃ லோகாலோகஸீமவ்யவஸ்தாயாஸ்ததோபபத்தேஃ. யதி கதி– ஸ்தித்யோராகாஶமேவ நிமித்தமிஷ்யேத், ததா தஸ்ய ஸர்வத்ர ஸத்பாவாஜ்ஜீவபுத்கலாநாஂ கதிஸ்தித்யோர்நிஃ ஸீமத்வாத்ப்ரதிக்ஷணமலோகோ ஹீயதே, பூர்வஂ பூர்வஂ வ்யவஸ்தாப்யமாநஶ்சாஂதோ லோகஸ்யோத்தரோத்தரபரிவ்ருத்தயா விகடதே. ததோ ந தத்ர தத்தேதுரிதி.. ௯௪.. -----------------------------------------------------------------------------
அந்வயார்தஃ– [யதி] யதி [ஆகாஶஂ] ஆகாஶ [தேஷாம்] ஜீவ–புத்கலோஂகோ [கமநஹேதுஃ] கதிஹேது ஔர [ஸ்தாநகாரணஂ] ஸ்திதிஹேது [பவதி] ஹோ தோ [அலோகஹாநிஃ] அலோககீ ஹாநிகா [ச] ஔர [லோகஸ்ய அஂதபரிவ்ருத்தி] லோககே அந்தகீ வ்ருத்திகா [ப்ரஸஜதி] ப்ரஸஂக ஆஏ.
டீகாஃ– யஹா, ஆகாஶகோ கதிஸ்திதிஹேதுத்வகா அபாவ ஹோநே ஸம்பந்தீ ஹேது உபஸ்தித கியா கயா ஹை.
ஆகாஶ கதி–ஸ்திதிகா ஹேது நஹீஂ ஹை, க்யோஂகி லோக ஔர அலோககீ ஸீமாகீ வ்யவஸ்தா இஸீ ப்ரகார பந ஸகதீ ஹை. யதி ஆகாஶகோ ஹீ கதி–ஸ்திதிகா நிமித்த மாநா ஜாஏ, தோ ஆகாஶகோ ஸத்பாவ ஸர்வத்ர ஹோநேகே காரண ஜீவ–புத்கலோஂகீ கதிஸ்திதிகீ கோஈ ஸீமா நஹீஂ ரஹநேஸே ப்ரதிக்ஷண அலோககீ ஹாநி --------------------------------------------------------------------------
தோ ஹாநி தாய அலோகநீ, லோகாந்த பாமே வ்ருத்திநே. ௯௪.
Page 147 of 264
PDF/HTML Page 176 of 293
single page version
கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந
இதி ஜிணவரேஹிஂ பணிதஂ லோகஸஹாவஂ ஸுணஂதாணஂ.. ௯௫..
இதி ஜிநவரைஃ பணிதஂ லோகஸ்வபாவஂ ஶ்ருண்வதாம்.. ௯௫..
ஆகாஶஸ்ய கதிஸ்திதிஹேதுத்வநிராஸவ்யாக்யோபஸஂஹாரோயம்.
தர்மாதர்மாவேவ கதிஸ்திதிகாரணே நாகாஶமிதி.. ௯௫..
புதகுவலத்திவிஸேஸா கரிஂதி ஏகத்தமண்ணத்தஂ.. ௯௬..
----------------------------------------------------------------------------- ஹோகீ ஔர பஹலே–பஹலே வ்யவஸ்தாபித ஹுஆ லோககா அந்த உத்தரோத்தர வ்ருத்தி பாநேஸே லோககா அந்த ஹீ டூட ஜாயேகா [அர்தாத் பஹலே–பஹலே நிஶ்சித ஹுஆ லோககா அந்த பிர–பிர ஆகே பதே ஜாநேஸே லோககா அந்த ஹீ நஹீ பந ஸகேகா]. இஸலியே ஆகாஶமேஂ கதி–ஸ்திதிகா ஹேதுத்வ நஹீஂ ஹை.. ௯௪..
தர்ம ஔர அதர்ம ஹை, [ந ஆகாஶம்] ஆகாஶ நஹீஂ ஹை. [இதி] ஐஸா [லோகஸ்வபாவஂ ஶ்ருண்வதாம்] லோகஸ்வபாவகே ஶ்ரோதாஓஂஸே [ஜிநவரைஃ பணிதம்] ஜிநவரோஂநே கஹா ஹை.
டீகாஃ– யஹ, ஆகாஶகோ கதிஸ்திதிஹேதுத்வ ஹோநேகே கண்டந ஸம்பந்தீ கதநகா உபஸஂஹார ஹை.
தர்ம ஔர அதர்ம ஹீ கதி ஔர ஸ்திதிகே காரண ஹைஂ, ஆகாஶ நஹீஂ.. ௯௫.. --------------------------------------------------------------------------
பாக்யுஂ ஜிநோஏ ஆம லோகஸ்வபாவநா ஶ்ரோதா ப்ரதி. ௯௫.
வளீ பிந்நபிந்ந விஶேஷதீ, ஏகத்வ நே அந்யத்வ சே. ௯௬.
Page 148 of 264
PDF/HTML Page 177 of 293
single page version
௧௪௮
ப்ருதகுபலப்திவிஶேஷாணி குவைத்யேகத்வமந்யத்வம்.. ௯௬..
தர்மாதர்மலோகாகாஶாநாமவகாஹவஶாதேகத்வேபி வஸ்துத்வேநாந்யத்வமத்ரோக்தம்.
தர்மாதர்மலோகாகாஶாநி ஹி ஸமாநபரிமாணத்வாத்ஸஹாவஸ்தாநமாத்ரேணைவைகத்வபாஞ்ஜி. வஸ்துதஸ்து வ்யவஹாரேண கதிஸ்தித்யவகாஹஹேதுத்வரூபேண நிஶ்சயேந விபக்தப்ரதேஶத்வரூபேண விஶேஷேண ப்ருதகுப– லப்யமாநேநாந்யத்வபாஞ்ஜ்யேவ பவஂதீதி.. ௯௬..
-----------------------------------------------------------------------------
அந்வயார்தஃ– [தர்மாதர்மாகாஶாநி] தர்ம, அதர்ம ஔர ஆகாஶ [லோகாகாஶ] [ஸமாநபரிமாணாநி] ஸமாந பரிமாணவாலே [அப்ருதக்பூதாநி] அப்ருதக்பூத ஹோநேஸே ததா [ப்ருதகுபலப்திவிஶேஷாணி] ப்ருதக–உபலப்த [பிந்ந–பிந்ந] விஶேஷவாலே ஹோநேஸே [ஏகத்வம் அந்யத்வம்] ஏகத்வ ததா அந்யத்வகோ [குர்வஂதி] கரதே ஹை.
டீகாஃ– யஹா, தர்ம, அதர்ம ஔர லோகாகாஶகா அவகாஹகீ அபேக்ஷாஸே ஏகத்வ ஹோநே பர பீ வஸ்துரூபஸே அந்யத்வ கஹா கயா ஹை .
தர்ம, அதர்ம ஔர லோகாகாஶ ஸமாந பரிமாணவாலே ஹோநேகே காரண ஸாத ரஹநே மாத்ரஸே ஹீ [–மாத்ர ஏகக்ஷேத்ராவகாஹகீ அபேக்ஷாஸே ஹீ] ஏகத்வவாலே ஹைஂ; வஸ்துதஃ தோ [௧] வ்யவஹாரஸே கதிஹேதுத்வ, ஸ்திதிஹேதுத்வ ஔர அவகாஹஹேதுத்வரூப [ப்ருதக்–உபலப்த விஶேஷ த்வாரா] ததா [௨] நிஶ்சயஸே ௧விபக்தப்ரதேஶத்வரூப ப்ருதக்–உபலப்த ௨விஶேஷ த்வாரா, வே அந்யத்வவாலே ஹீ ஹைஂ.
பாவார்தஃ– தர்ம, அதர்ம ஔர லோகாகாஶகா ஏகத்வ தோ மாத்ர ஏகக்ஷேத்ராவகாஹகீ அபேக்ஷாஸே ஹீ கஹா ஜா ஸகதா ஹை; வஸ்துரூபஸே தோ உந்ஹேஂ அந்யத்வ ஹீ ஹை, க்யோஂகி [௧] உநகே லக்ஷண கதிஹேதுத்வ, ஸ்திதிஹேதுத்வ ஔர அவகாஹஹேதுத்வரூப பிந்ந–பிந்ந ஹைஂ ததா [௨] உநகே ப்ரதேஶ பீ பிந்ந–பிந்ந ஹைஂ.. ௯௬..
இஸ ப்ரகார ஆகாஶத்ரவ்யாஸ்திகாயகா வ்யாக்யாந ஸமாப்த ஹுஆ. -------------------------------------------------------------------------- ௧. விபக்த=பிந்ந. [தர்ம, அதர்ம ஔர ஆகாஶகோ பிந்நப்ரதேஶபநா ஹை.] ௨. விஶேஷ=காஸியத; விஶிஷ்டதா; விஶேஷதா. [வ்யவஹாரஸே ததா நிஶ்சயஸே தர்ம, அதர்ம ஔர ஆகாஶகே விஶேஷ ப்ருதக்
Page 149 of 264
PDF/HTML Page 178 of 293
single page version
கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந
அத சூலிகா.
முத்தஂ புக்கலதவ்வஂ ஜீவோ கலு சேதணோ தேஸு.. ௯௭..
மூர்தஂ புத்கலத்ரவ்யஂ ஜீவஃ கலு சேதநஸ்தேஷு.. ௯௭..
அத்ர த்ரவ்யாணாஂ மூர்தாமூர்தத்வஂ சேதநாசேதநத்வஂ சோக்தம்.
ஸ்பர்ஶரஸகஂதவர்ணஸத்பாவஸ்வபாவஂ மூர்தஂ, ஸ்பர்ஶரஸகஂதவர்ணாபாவஸ்வபாவமமூர்தம். சைதந்யஸத்பாவ–ஸ்வபாவஂ சேதநஂ, சைதந்யாபாவஸ்வபாவமசேதநம். தத்ராமூர்தமாகாஶஂ, அமூர்தஃ காலஃ, அமூர்தஃ ஸ்வரூபேண ஜீவஃ பரரூபாவேஶாந்மூர்தோபி அமூர்தோ தர்மஃ அமூர்தாதர்மஃ, மூர்தஃ புத்கல ஏவைக இதி. அசேதநமாகாஶஂ, -----------------------------------------------------------------------------
அந்வயார்தஃ– [ஆகாஶகாலஜீவாஃ] ஆகாஶ, கால ஜீவ, [தர்மாதர்மௌ ச] தர்ம ஔர அதர்ம [மூர்திபரிஹீநாஃ] அமூர்த ஹை, [புத்கலத்ரவ்யஂ மூர்தஂ] புத்கலத்ரவ்ய மூர்த ஹை. [தேஷு] உநமேஂ [ஜீவஃ] ஜீவ [கலு] வாஸ்தவமேஂ [சேதநஃ] சேதந ஹை.
டீகாஃ– யஹா த்ரவ்யோஂகா மூர்தோமூர்தபநா [–மூர்தபநா அதவா அமூர்தபநா] ஔர சேதநாசேதநபநா [– சேதநபநா அதவா அசேதநபநா] கஹா கயா ஹை.
ஸ்பர்ஶ–ரஸ–கஂத–வர்ணகா ஸத்பாவ ஜிஸகா ஸ்வபாவ ஹை வஹ மூர்த ஹை; ஸ்பர்ஶ–ரஸ–கஂத–வர்ணகா அபாவ ஜிஸகா ஸ்வபாவ ஹை வஹ அமூர்த ஹை. சைதந்யகா ஸத்பாவ ஜிஸகா ஸ்வபாவ ஹை வஹ சேதந ஹை; சைதந்யகா அபாவ ஜிஸகா ஸ்வபாவ ஹை வஹ அசேதந ஹை. வஹா ஆகாஶ அமூர்த ஹை, கால அமூர்த ஹை, ஜீவ ஸ்வரூபஸே அமூர்த ஹை, -------------------------------------------------------------------------- ௧. சூலிகா=ஶாஸ்த்ரமேஂ ஜிஸகா கதந ந ஹுஆ ஹோ உஸகா வ்யாக்யாந கரநா அதவா ஜிஸகா கதந ஹோ சுகா ஹோ உஸகா
சே மூர்த புத்கலத்ரவ்யஃ தேமாஂ ஜீவ சே சேதந கரே. ௯௭.
Page 150 of 264
PDF/HTML Page 179 of 293
single page version
௧௫௦
அசேதநஃ காலஃ அசேதநோ தர்மஃ அசேதநோதர்மஃ அசேதநஃ புத்கலஃ, சேதநோ ஜீவ ஏவைக இதி.. ௯௭..
புக்கலகரணா ஜீவா கஂதா கலு காலகரணா து.. ௯௮..
புத்கலகரணா ஜீவாஃ ஸ்கஂதா கலு காலகரணாஸ்து.. ௯௮..
அத்ர ஸக்ரியநிஷ்க்ரியத்வமுக்தம். ப்ரதேஶாஂதரப்ராப்திஹேதுஃ பரிஸ்பஂதநரூபபர்யாயஃ க்ரியா. தத்ர ஸக்ரியா பஹிரங்கஸாதநேந ஸஹபூதாஃ ஜீவாஃ, ஸக்ரியா பஹிரங்கஸாதநேந ஸஹபூதாஃ புத்கலாஃ. நிஷ்க்ரியமாகாஶஂ, நிஷ்க்ரியோ தர்மஃ, நிஷ்க்ரியோதர்மஃ, நிஷ்க்ரியஃ காலஃ. ஜீவாநாஂ ஸக்ரியத்வஸ்ய பஹிரங்க– ஸாதநஂ கர்மநோகர்மோபசயரூபாஃ புத்கலா இதி தே புத்கலகரணாஃ. -----------------------------------------------------------------------------
பரரூபமேஂ ௧ப்ரவேஶ த்வாரா [–மூர்தத்ரவ்யகே ஸஂயோககீ அபேக்ஷாஸே] மூர்த பீ ஹை, தர்ம அமூர்த ஹை, அதர்ம அமூர்த ஹைே; புத்கல ஹீ ஏக மூர்த ஹை. ஆகாஶ அசேதந ஹை, கால அசேதந ஹை, தர்ம அசேதந ஹை, அதர்ம அசேதந ஹை, புத்கல அசேதந ஹை; ஜீவ ஹீ ஏக சேதந ஹை.. ௯௭..
அந்வயார்தஃ– [ஸஹ ஜீவாஃ புத்கலகாயாஃ] பாஹ்ய கரண ஸஹித ஸ்தித ஜீவ ஔர புத்கல [ஸக்ரியாஃ பவந்தி] ஸக்ரிய ஹை, [ந ச ஶேஷாஃ] ஶேஷ த்ரவ்ய ஸக்ரிய நஹீஂ ஹைஂ [நிஷ்க்ரிய ஹைஂ]; [ஜீவாஃ] ஜீவ [புத்கலகரணாஃ] புத்கலகரணவாலே [–ஜிந்ஹேஂ ஸக்ரியபநேமேஂ புத்கல பஹிரஂக ஸாதந ஹோ ஐஸே] ஹைஂ[ஸ்கஂதாஃ கலு காலகரணாஃ து] ஔர ஸ்கந்த அர்தாத் புத்கல தோ காலகரணவாலே [–ஜிந்ஹேஂ ஸக்ரியபநேமேஂ கால பஹிரஂக ஸாதந ஹோ ஐஸே] ஹைஂ.
டீகாஃ– யஹா [த்ரவ்யோஂஂகா] ஸக்ரிய–நிஷ்க்ரியபநா கஹா கயா ஹை.
ப்ரதேஶாந்தரப்ராப்திகா ஹேது [–அந்ய ப்ரதேஶகீ ப்ராப்திகா காரண] ஐஸீ ஜோ பரிஸ்பஂதரூப பர்யாய, வஹ க்ரியா ஹை. வஹா, பஹிரஂக ஸாதநகே ஸாத ரஹநேவாலே ஜீவ ஸக்ரிய ஹைஂ; பஹிரஂக ஸாதநகே ஸாத ரஹநேவாலே புத்கல ஸக்ரிய ஹைஂ. ஆகாஶ நிஷ்க்ரிய ஹை; தர்ம நிஷ்க்ரிய ஹை; அதர்ம நிஷ்க்ரிய ஹை ; கால நிஷ்க்ரிய ஹை. -------------------------------------------------------------------------- ௧. ஜீவ நிஶ்சயஸே அமூர்த–அகண்ட–ஏகப்ரதிபாஸமய ஹோநேஸே அமூர்த ஹை, ராகாதிரஹித ஸஹஜாநந்த ஜிஸகா ஏக ஸ்வபாவ
சே கால புத்கலநே கரண, புத்கல கரண சே ஜீவநே. ௯௮.
Page 151 of 264
PDF/HTML Page 180 of 293
single page version
கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயவர்ணந
ததபாவாந்நிஃக்ரியத்வஂ ஸித்தாநாம். புத்கலாநாஂ ஸக்ரியத்வஸ்ய பஹிரங்கஸாதநஂ பரிணாமநிர்வர்தகஃ கால இதி தே காலகரணாஃ ந ச கார்மாதீநாமிவ காலஸ்யாபாவஃ. ததோ ந ஸித்தாநாமிவ நிஷ்க்ரியத்வஂ புத்கலாநாமிதி.. ௯௮..
ஸேஸஂ ஹவதி அமூத்தஂ சித்தஂ உபயஂ ஸமாதியதி.. ௯௯..
ஶேஷஂ பவத்யமூர்தஂ சிதமுபயஂ ஸமாததாதி.. ௯௯..
----------------------------------------------------------------------------
ஜீவோஂகோ ஸக்ரியபநேகா பஹிரஂக ஸாதந கர்ம–நோகர்மகே ஸஂசயரூப புத்கல ஹை; இஸலியே ஜீவ புத்கலகரணவாலே ஹைஂ. உஸகே அபாவகே காரண [–புத்கலகரணகே அபாவகே காரண] ஸித்தோஂகோ நிஷ்க்ரியபநா ஹை [அர்தாத் ஸித்தோஂகோ கர்ம–நோகர்மகே ஸஂசயரூப புத்கலோஂகா அபாவ ஹோநேஸே வே நிஷ்க்ரிய ஹைஂ.] புத்கலோஂகோ ஸக்ரியபநேகா பஹிரஂக ஸாதந பரிணாமநிஷ்பாதக கால ஹை; இஸலியே புத்கல காலகரணவாலே ஹைஂ.
கர்மாதிககீ பாதி [அர்தாத் ஜிஸ ப்ரகார கர்ம–நோகர்மரூப புத்கலோஂகா அபாவ ஹோதா ஹை உஸ ப்ரகார] காலகா அபாவ நஹீஂ ஹோதா; இஸலியே ஸித்தோஂகீ பாதி [அர்தாத் ஜிஸ ப்ரகார ஸித்தோஂகோ நிஷ்க்ரியபநா ஹோதா ஹை உஸ ப்ரகார] புத்கலோஂகோ நிஷ்க்ரியபநா நஹீஂ ஹோதா.. ௯௮..
[தே மூர்தாஃ பவந்தி] வே மூர்த ஹைஂ ஔர [ஶேஷஂ] ஶேஷ பதார்தஸமூஹ [அமூர்தஂ பவதி] அமூர்த ஹைஂ. [சித்தம்] சித்த [உபயஂ] உந தோநோஂகோ [ஸமாததாதி] க்ரஹண கரதா ஹை [ஜாநதா ஹை]. -------------------------------------------------------------------------- பரிணாமநிஷ்பாதக=பரிணாமகோ உத்பந்ந கரநேவாலா; பரிணாம உத்பந்ந ஹோநேமேஂ ஜோ நிமித்தபூத [பஹிரஂக ஸாதநபூத]
சே ஜீவநே ஜே விஷய இந்த்ரியக்ராஹ்ய, தே ஸௌ மூர்த சே;
பாகீ பதுஂய அமூர்த சே; மந ஜாணதுஂ தே உபய நே. ௯௯.