Page 152 of 264
PDF/HTML Page 181 of 293
single page version
స్కంధత్వమాపన్నాః కదాచిత్సూక్ష్మత్వమాపన్నాః కదాచిత్పరమాణుత్వమాపన్నాః ఇన్ద్రియగ్రహణయోగ్యతాసద్భావాద్
గృహ్యమాణా అగృహ్యమాణా వా మూర్తా ఇత్యుచ్యంతే. శేషమితరత్ సమస్తమప్యర్థజాతం స్పర్శరస–
గంధవర్ణాభావస్వభావమిన్ద్రియగ్రహణయోగ్యతాయా అభావాదమూర్తమిత్యుచ్యతే. చిత్తగ్రహణయోగ్యతాసద్భావ–
భాగ్భవతి తదుభయమపి, చితం, హ్యనియతవిషయమప్రాప్యకారి మతిశ్రుతజ్ఞానసాధనీభూతం మూర్తమమూర్తం చ
సమాదదాతీతి.. ౯౯..
జినకా స్వభావ హై ఐసే పదార్థ] గ్రహణ హోతే హైం [–జ్ఞాత హోతే హైం]; ఔర శ్రోత్రేన్ద్రియ ద్వారా వహీ పదార్థ
ఉసకే [శ్రోత్రైన్ద్రియకే]
ఔర కదాచిత్ పరమాణుపనేకో ప్రాప్త హోతే హుఏ ఇన్ద్రియోం ద్వారా గ్రహణ హోతే హోం యా న హోతే హోం, ఇన్ద్రియోం
ద్వారా గ్రహణ హోనేకీ యోగ్యతాకా [సదైవ] సద్భావ హోనేసే ‘మూర్త’ కహలాతే హైం.
హైం.
Page 153 of 264
PDF/HTML Page 182 of 293
single page version
దోణ్హం ఏస సహావో కాలో ఖణభంగురో ణియదో.. ౧౦౦..
ద్వయోరేష స్వభావః కాలః క్షణభఙ్గురో నియతః.. ౧౦౦..
ఇత్యుపగీయతే, జీవపుద్గలానాం పరిణామస్తు బహిరఙ్గనిమిత్తభూతద్రవ్యకాలసద్భావే సతి సంభూతత్వాద్ర్రవ్య–
ఉత్పన్న హోతా హై.– [ద్వయోః ఏషః స్వభావః] యహ, దోనోంకా స్వభావ హై. [కాలః క్షణభుఙ్గురః నియతః] కాల
క్షణభంగుర తథా నిత్య హై.
జీవ–పుద్గలోంకే పరిణామ బహిరంగ–నిమిత్తభూత ద్రవ్యకాలకే సద్భావమేం ఉత్పన్న హోనేకే కారణ ‘ద్రవ్యకాలసే
ఉత్పన్న హోనేవాలే’ కహలాతే హైం. వహాఁ తాత్పర్య యహ హై కి – వ్యవహారకాల జీవ–పుద్గలోంకే పరిణామ ద్వారా
–ఆ ఛే స్వభావో ఉభయనా; క్షణభంగీ నే ధ్రువ కాళ ఛే. ౧౦౦.
Page 154 of 264
PDF/HTML Page 183 of 293
single page version
కాలస్తు తత్పరిణామాన్యథానుపపత్త్యేతి. తత్ర క్షణభఙ్గీ వ్యవహారకాలః సూక్ష్మపర్యాయస్య తావన్మాత్రత్వాత్,
నిత్యో నిశ్చయకాలః ఖగుణపర్యాయాధారద్రవ్యత్వేన సర్వదైవావినశ్వరత్వాదితి.. ౧౦౦..
ఉప్పణ్ణప్పద్ధంసీ అవరో దీహంతరట్ఠాఈ.. ౧౦౧..
ఉత్పన్నప్రధ్వంస్యపరో దీర్ధాంతరస్థాయీ.. ౧౦౧..
జీవ–పుద్గలోంకే పరిణామ అన్య ప్రకారసే నహీం బన సకతే ఇసలియే] నిశ్చిత హోతా హై.
ద్రవ్యరూపసే సదైవ అవినాశీ హై.. ౧౦౦..
ఐసా జో దూసరా కాల [అర్థాత్ ఉత్పన్న హోతే హీ నష్ట హోనేవాలా జో వ్యవహారకాల] వహ
[దీర్ధాంతరస్థాయీ] [క్షణిక హోనే పర భీ ప్రవాహఅపేక్షాసే] దీర్ధ స్థితికా భీ [కహా జాతా] హై.
ఉత్పన్నధ్వంసీ అన్య జే తే దీర్ధస్థాయీ పణ ఠరే. ౧౦౧.
Page 155 of 264
PDF/HTML Page 184 of 293
single page version
సమయాఖ్యః పర్యాయ ఇతి. స తూత్సంగితక్షణభంగోప్యుపదర్శిత–స్వసంతానో
నయబలాద్రీర్ధాతరస్థాయ్యుపగీయమానో న దుష్యతి; తతో న ఖల్వావలికాపల్యోపమ–సాగరోపమాదివ్యవహారో
విప్రతిషిధ్యతే. తదత్ర నిశ్చయకాలో నిత్యః ద్రవ్యరూపత్వాత్, వ్యవహారకాలః క్షణికః పర్యాయరూపత్వాదితి..
౧౦౧..
లబ్భంతి దవ్వసణ్ణం కాలస్స దు ణత్థి కాయత్తం.. ౧౦౨..
లభంతే ద్రవ్యసంజ్ఞాం కాలస్య తు నాస్తి కాయత్వమ్.. ౧౦౨..
కరతా హుఆ నిత్య హై; ఔర జో ఉత్పన్న హోతే హీ నష్ట హోతా హై, వహ [వ్యవహారకాల] సచముచ ఉసీ
ద్రవ్యవిశేషకీ ‘సమయ’ నామక పర్యాయ హై. వహ క్షణభంగుర హోనే పర భీ అపనీ సంతతికో [ప్రవాహకో]
దర్శాతా హై ఇసలియే ఉసే నయకే బలసే ‘దీర్ఘ కాల తక టికనేవాలా’ కహనేమేం దోష నహీం హై; ఇసలియే
ఆవలికా, పల్యోపమ, సాగరోపమ ఇత్యాది వ్యవహారకా నిషేధ నహీం కియా జాతా.
ఛే ‘ద్రవ్య’ సంజ్ఞా సర్వనే, కాయత్వ ఛే నహి కాళనే . ౧౦౨.
Page 156 of 264
PDF/HTML Page 185 of 293
single page version
అస్తికాయత్వం, న తథా లోకాకాశప్రదేశసంఖ్యానామపి కాలాణూనామేక–ప్రదేశత్వాదస్త్యస్తికాయత్వమ్. అత
ఏవ చ పఞ్చాస్తికాయప్రకరణే న హీహ ముఖ్యత్వేనోపన్యస్తః కాలః.
జీవపుద్గలపరిణామావచ్ఛిద్యమానపర్యాయత్వేన తత్పరిణామాన్యథానుపపత్యానుమీయమానద్రవ్యత్వేనా–
త్రైవాంతర్భావితః.. ౧౦౨..
లక్షణోంకా సద్భావ హోనేసే] ‘ద్రవ్య’ సంజ్ఞాకో ప్రాప్త కరతా హై. ఇస ప్రకార ఛహ ద్రవ్య హైం. కిన్తు జిస
ప్రకార జీవ, పుద్గల, ధర్మ, అధర్మ ఔర ఆకాశకో
[అసంఖ్య] హై తథాపి – ఏకప్రదేశీపనేకే కారణ అస్తికాయపనా నహీం హై. ఔర ఐసా హోనేసే హీ [అర్థాత్
కాల అస్తికాయ న హోనేసే హీ] యహాఁ పంచాస్తికాయకే ప్రకరణమేం ముఖ్యరూపసే కాలకా కథన నహీం కియా
గయా హై; [పరన్తు] జీవ–పుద్గలోంకే పరిణామ ద్వారా జో జ్ఞాత హోతీ హై – మాపీ జాతీ హై ఐసీ ఉసకీ
పర్యాయ హోనేసే తథా జీవ–పుద్గలోంకే పరిణామకీ అన్యథా అనుపపత్తి ద్వారా జిసకా అనుమాన హోతా హై
ఐసా వహ ద్రవ్య హోనేసే ఉసే యహాఁ
౨. అన్తర్భూత కరనా=భీతర సమా లేనా; సమావిష్ట కరనా; సమావేశ కరనా [ఇస ‘పంచాస్తికాయసంగ్రహ నామక శాస్త్రమేం
పుద్గలాస్తికాయకే పరిణామోంకా వర్ణన కరతే హుఏ, ఉన పరిణామోంం ద్వారా జిసకే పరిణామ జ్ఞాత హోతే హై– మాపే జాతే
హైం ఉస పదార్థకా [కాలకా] తథా ఉన పరిణామోంకీ అన్యథా అనుపపత్తి ద్వారా జిసకా అనుమాన హోతా హై ఉస
పదార్థకా [కాలకా] గౌణరూపసే వర్ణన కరనా ఉచిత హై – ఐసా మానకర యహాఁ పంచాస్తికాయప్రకరణమేం గౌణరూపసే
కాలకే వర్ణనకా సమావేశ కియా గయా హై.]
Page 157 of 264
PDF/HTML Page 186 of 293
single page version
జో ముయది రాగదాసే సో గాహది దుక్ఖపరిమోక్ఖం.. ౧౦౩..
యో ముఞ్చతి రాగద్వేషౌ స గాహతే దుఃఖపరిమోక్షమ్.. ౧౦౩..
ర్థితయావబుధ్యాత్రైవ జీవాస్తికాయాంతర్గతమాత్మానం స్వరూపేణాత్యంతవిశుద్ధచైతన్యస్వభావం నిశ్చిత్య పర–
[సః] వహ [దుఃఖపరిమోక్షమ్ గాహతే] దుఃఖసే పరిముక్త హోతా హై.
సమస్తవస్తుతత్త్వకా కథన కరనేవాలే ఇస ‘పంచాస్తికాయసంగ్రహ’ కో
౨. అర్థీరూపసే=గరజీరూపసే; యాచకరూపసే; సేవకరూపసే; కుఛ ప్రాప్త కరనే కే ప్రయోజనసే [అర్థాత్ హితప్రాప్తికే
జే జీవ ఛోడే రాగద్వేష, లహే సకలదుఖమోక్షనే. ౧౦౩.
Page 158 of 264
PDF/HTML Page 187 of 293
single page version
తదాత్వేనుభూయమానమవలోక్య తత్కాలోన్మీలితవివేకజ్యోతిః కర్మబంధసంతతి–ప్రవర్తికాం
రాగద్వేషపరిణతిమత్యస్యతి, స ఖలు జీర్యమాణస్నేహో జఘన్యస్నేహగుణాభిముఖపరమాణు–
బద్భావిబంధపరాఙ్ముఖః పూర్వబంధాత్ప్రచ్యవమానః శిఖితప్తోదకదౌస్థ్యానుకారిణో దుఃఖస్య పరిమోక్షం విగాహత
ఇతి.. ౧౦౩..
చైతన్యస్వభావకా ఔర వికారకా భేదజ్ఞాన ఉసీ కాల ప్రగట ప్రవర్తమాన హోనేసే] కర్మబన్ధకీ పరమ్పరాకా
ప్రవర్తన కరనేవాలీ రాగద్వేషపరిణతికో ఛోడతా హై, వహ పురుష, వాస్తవమేం జిసకా
౨. రాగద్వేషపరిణామ ఔర కర్మబన్ధ అనాది కాలసే ఏక–దూసరేకో కార్యకారణరూప హైం.
౩. స్వరూపవికార = స్వరూపకా వికార. [స్వరూప దో ప్రకారకా హైః [౧] ద్రవ్యార్థిక నయకే విషయభూత స్వరూప, ఔర
హోతా హై, ద్రవ్యార్థిక నయకే విషయభూత స్వరూపమేం నహీం; వహ [ద్రవ్యార్థిక నయకే విషయభూత] స్వరూప తో సదైవ అత్యన్త
విశుద్ధ చైతన్యాత్మక హై.]
౪. ఆరోపిత = [నయా అర్థాత్ ఔపాధికరూపసే] కియా గయా. [స్ఫటికమణిమేం ఔపాధికరూపసే హోనేవాలీ రంగిత
౫. స్నేహ = రాగాదిరూప చికనాహట.
౬. స్నేహ = స్పర్శగుణకీ పర్యాయరూప చికనాహట. [జిస ప్రకార జఘన్య చికనాహటకే సన్ముఖ వర్తతా హుఆ పరమాణు
హై.]
౭. దుఃస్థితి = అశాంత స్థితి [అర్థాత్ తలే–ఉపర హోనా, ఖద్బద్ హోనా]ః అస్థిరతా; ఖరాబ–బురీ స్థితి. [జిస
Page 159 of 264
PDF/HTML Page 188 of 293
single page version
పసమియరాగద్దోసో హవది హదపరాపరో
ప్రశమితరాగద్వేషో భవతి హతపరాపరో జీవః.. ౧౦౪..
రాగద్వేషౌ ప్రశామ్యతః. తతః ఉత్తరః పూర్వశ్చ బంధో వినశ్యతి. తతః పునర్బంధహేతుత్వాభావాత్ స్వరూపస్థో నిత్యం
ప్రతపతీతి.. ౧౦౪..
హతమోహ హోకర [–జిసే దర్శనమోహకా క్షయ హుఆ హో ఐసా హోకర], [ప్రశమితరాగద్వేషః] రాగద్వేషకో
ప్రశమిత [నివృత్త] కరకే, [హతపరాపరః భవతి] ఉత్తర ఔర పూర్వ బన్ధకా జిసే నాశ హుఆ హై ఐసా
హోతా హై .
పరిచయకే కారణ జ్ఞానజ్యోతి ప్రగట హోతీ హై; అతః రాగద్వేష ప్రశమిత హోతే హైం – నివృత్త హోతే హైం; అతః
ఉత్తర ఔర పూర్వ [–పీఛేకా ఔర పహలేకా] బన్ధ వినష్ట హోతా హై; అతః పునః బన్ధ హోనేకే హేతుత్వకా
అభావ హోనేసే స్వరూపస్థరూపసే సదైవ తపతా హై––ప్రతాపవన్త వర్తతా హై [అర్థాత్ వహ జీవ సదైవ
స్వరూపస్థిత రహకర పరమానన్దజ్ఞానాదిరూప పరిణమిత హై].. ౧౦౪..
ప్రశమావీ రాగద్వేష, జీవ ఉత్తర–పూరవ విరహిత బనే. ౧౦౪.
Page 160 of 264
PDF/HTML Page 189 of 293
single page version
శ్రుతస్కన్ధ సమాప్త హుఆ.
Page 161 of 264
PDF/HTML Page 190 of 293
single page version
శుద్ధం బుధానామిహ తత్త్వముక్తమ్.
పదార్థభఙ్గేన కృతావతారం
ప్రకీర్త్యతే సంప్రతి వర్త్మ తస్య.. ౭..
తేసిం పయత్థభంగం మగ్గం మోక్ఖస్స
ద్వారా ఉపోద్ఘాత కరకే [–నవ పదార్థరూప భేద ద్వారా ప్రారమ్భ కరకే] ఉసకే మార్గకా [–శుద్ధాత్మతత్త్వకే
మార్గకా అర్థాత్ ఉసకే మోక్షకే మార్గకా] వర్ణన కియా జాతా హై. [౭]
భాఖుం పదార్థవికల్ప తేమ జ మోక్ష కేరా మార్గనే. ౧౦౫.
Page 162 of 264
PDF/HTML Page 191 of 293
single page version
తేషాం పదార్థభఙ్గం మార్గం మోక్షస్య వక్ష్యామి.. ౧౦౫..
పదార్థవికల్పో మోక్షస్య మార్గశ్చ వక్తవ్యత్వేన ప్రతిజ్ఞాత ఇతి.. ౧౦౫..
మోక్షస్య భవతి మార్గో భవ్యానాం లబ్ధబుద్ధీనామ్.. ౧౦౬..
నవ పదార్థరూప భేద] తథా [మోక్షస్య మార్గం] మోక్షకా మార్గ [వక్ష్యామి] కహూఁగా.
పంచాస్తికాయకా పదార్థభేద [అర్థాత్ ఛహ ద్రవ్యోంకా నవ పదార్థరూప భేద] తథా మోక్షకా మార్గ కహనేకీ ఇన
గాథాసూత్రమేం ప్రతిజ్ఞా కీ గఈ హై.. ౧౦౫..
తే హోయ ఛే నిర్వాణమారగ లబ్ధబుద్ధి భవ్యనే. ౧౦౬.
Page 163 of 264
PDF/HTML Page 192 of 293
single page version
లబ్ధబుద్ధీనామేవ నాలబ్ధబుద్ధీనాం, క్షీణకషాయత్వే భవత్యేవ న కషాయసహితత్వేభవతీత్యష్టధా నియమోత్ర
ద్రష్టవ్యః.. ౧౦౬..
భవ్యజీవోంకో [మోక్షస్య మార్గః] మోక్షకా మార్గ [భవతి] హోతా హై.
హై ఐసా సమఝనా].. ౧౦౬..
౨. లబ్ధబుద్ధి = జిన్హోంనే బుద్ధి ప్రాప్త కీ హో ఐసే.
౩. క్షీణకషాయపనేమేం హీ = క్షీణకషాయపనా హోతే హీ ; క్షీణకషాయపనా హో తభీ. [సమ్యక్త్వజ్ఞానయుక్త చారిత్ర – జో
Page 164 of 264
PDF/HTML Page 193 of 293
single page version
చారిత్తం సమభావో విసయేసు
చారిత్రం సమభావో విషయేషు విరూఢమార్గాణామ్.. ౧౦౭..
తత్త్వమేం] జినకా మార్గ విశేష రూఢ హుఆ హై ఉన్హేం [విషయేషు] విషయోంకే ప్రతి వర్తతా హుఆ [సమభావః]
సమభావ [చారిత్రమ్] వహ చారిత్ర హై.
హై ఐసా భావాన్తర [–నవ పదార్థోంకే శ్రద్ధానరూప భావ] వహ సమ్యగ్దర్శన హై.]
వధు రూఢ మార్గ థతాం విషయమాం సామ్య తే చారిత్ర ఛే. ౧౦౭.
Page 165 of 264
PDF/HTML Page 194 of 293
single page version
సమ్యగ్దర్శనజ్ఞానసన్నిధానాదమార్గేభ్యః సమగ్రేభ్యః పరిచ్యుత్య స్వతత్త్వే విశేషేణ రూఢమార్గాణాం సతా–
మిన్ద్రియానిన్ద్రియవిషయభూతేష్వర్థేషు రాగద్వేషపూర్వకవికారాభావాన్నిర్వికారావబోధస్వభావః సమభావశ్చారిత్రం,
తదాత్వాయతిరమణీయమనణీయసోపునర్భవసౌఖ్యస్యైకబీజమ్. ఇత్యేష త్రిలక్షణో మోక్షమార్గః పురస్తా–
న్నిశ్చయవ్యవహారాభ్యాం వ్యాఖ్యాస్యతే. ఇహ తు సమ్యగ్దర్శనజ్ఞానయోర్విషయభూతానాం నవపదార్థానాము–
పోద్ధాతహేతుత్వేన సూచిత ఇతి.. ౧౦౭..
ఆత్మతత్త్వకే
హైం] ఐసే ఉన ‘భావోం’ కా హీ [–నవ పదార్థోంకా హీ], మిథ్యాదర్శనకే ఉదయకీ నివృత్తి హోనే పర, జో
సమ్యక్ అధ్యవసాయ [సత్య సమఝ, యథార్థ అవభాస, సచ్చా అవబోధ] హోనా, వహ సమ్యగ్జ్ఞాన హై – జో
కి [సమ్యగ్జ్ఞాన] కుఛ అంశమేం జ్ఞానచేతనాప్రధాన ఆత్మతత్త్వకీ ఉపలబ్ధికా [అనుభూతికా] బీజ హై.
సమ్యగ్దర్శన ఔర సమ్యగ్జ్ఞానకే సద్భావకే కారణ సమస్త అమార్గోంసే ఛూటకర జో స్వతత్త్వమేం విశేషరూపసే
ఉస కాలమేం ఔర ఆగామీ కాలమేం రమణీయ హై ఔర అపునర్భవకే [మోక్షకే] మహా సౌఖ్యకా ఏక బీజ హై.
౧. వినిశ్చయ = నిశ్చయ; ద్రఢ నిశ్చయ.
౨. జిస ప్రకార నావమేం బైఠే హుఏ కిసీ మనుష్యకో నావకీ గతికే సంస్కారవశ, పదార్థ విపరీత స్వరూపసే సమఝమేం ఆతే
భీ గతిమాన సమఝమేం ఆతే హైం], ఉసీ ప్రకార జీవకో మిథ్యాదర్శనకే ఉదయవశ నవ పదార్థ విపరీత స్వరూపసే
సమఝమేం ఆతే హైం.
సమభావ వహ చారిత్ర హై ].
౪. ఉపోద్ఘాత = ప్రస్తావనా [సమ్యగ్దర్శన–జ్ఞాన–చారిత్ర మోక్షమార్గ హై. మోక్షమార్గకే ప్రథమ దో అంగ జో సమ్యగ్దర్శన
ఔర సమ్యగ్జ్ఞాన ఉనకే విషయ నవ పదార్థ హైం; ఇసలియే అబ అగలీ గాథాఓంమేం నవ పదార్థోంకా వ్యఖ్యాన కియా జాతా
హై. మోక్షమార్గకా విస్తృత వ్యఖ్యాన ఆగే జాయేగా. యహాఁ తో నవ పదార్థోంకే వ్యఖ్యానకీ ప్రస్తావనా కే హేతురూపసే ఉసకీ
మాత్ర సూచనా దీ గఈ హై.]
Page 166 of 264
PDF/HTML Page 195 of 293
single page version
సంవరణం ణిజ్జరణం బంధో
సంవరనిర్జరబంధా మోక్షశ్చ తే అర్థాః.. ౧౦౮..
పుద్గలాస్తికః, ధర్మాస్తికః, అధర్మాస్తికః, ఆకాశాస్తికః, కాలద్రవ్యఞ్చేతి. ఇమౌ హి జీవాజీవౌ
పృథగ్భూతాస్తిత్వనిర్వృత్తత్వేన
నిర్జరా, బన్ధ [చ] ఔర [మోక్షః] మోక్ష–[తే అర్థాః ] వహ [నవ] పదార్థ హైం.
పుద్గలాస్తిక, ధర్మాస్తిక, అధర్మాస్తిక, ఆకాశాస్తిక ఔర కాలద్రవ్య. యహ జీవ ఔర అజీవ
[దోనోం] పృథక్ అస్తిత్వ ద్వారా నిష్పన్న హోనేసే భిన్న జినకే స్వభావ హైం ఐసే [దో] మూల పదార్థ హైం .
ఆసరవ, సంవర, నిర్జరా, వళీ బంధ, మోక్ష–పదార్థ ఛే. ౧౦౮.
Page 167 of 264
PDF/HTML Page 196 of 293
single page version
జీవస్య, తన్నిమిత్తః కర్మపరిణామః పుద్గలానాఞ్చ పుణ్యమ్. అశుభపరిణామో జీవస్య, తన్నిమిత్తః కర్మ–
పరిణామః పుద్గలానాఞ్చ పాపమ్. మోహరాగద్వేషపరిణామో జీవస్య, తన్నిమిత్తః కర్మపరిణామో యోగద్వారేణ
ప్రవిశతాం పుద్గలానాఞ్చాస్రవః. మోహరాగద్వేషపరిణామనిరోధో జీవస్య, తన్నిమిత్తః కర్మపరిణామనిరోధో
యోగద్వారేణ ప్రవిశతాం పుద్గలానాఞ్చ సంవరః. కర్మవీర్యశాతనసమర్థో బహిరఙ్గాంతరఙ్గతపోభిర్బృంహిత–శుద్ధోపయోగో
జీవస్య, తదనుభావనీరసీభూతానామేకదేశసంక్షయః సముపాత్తకర్మపుద్గలానాఞ్చ నిర్జరా.
మోహరాగద్వేషస్నిగ్ధపరిణామో జీవస్య, తన్నిమిత్తేన కర్మత్వపరిణతానాం జీవేన సహాన్యోన్యసంమూర్చ్ఛనం
పుద్గలానాఞ్చ బంధః. అత్యంతశుద్ధాత్మోపలమ్భో జీవస్య, జీవేన సహాత్యంత–
ఐసే పుద్గలోంకే కర్మపరిణామ [–శుభకర్మరూప పరిణామ] వహ పుణ్య హైం. జీవకే అశుభ పరిణామ [వహ పాప
హైం] తథా వే [అశుభ పరిణామ] జిసకా నిమిత్త హైం ఐసే పుద్గలోంకే కర్మపరిణామ [–అశుభకర్మరూప
పరిణామ] వహ పాప హైం. జీవకే మోహరాగద్వేషరూప పరిణామ [వహ ఆస్రవ హైం] తథా వే [మోహరాగద్వేషరూప
పరిణామ] జిసకా నిమిత్త హైం ఐసే జో యోగద్వారా ప్రవిష్ట హోనేవాలే పుద్గలోంకే కర్మపరిణామ వహ ఆస్రవ
హైం. జీవకే మోహరాగద్వేషరూప పరిణామకా నిరోధ [వహ సంవర హైం] తథా వహ [మోహరాగద్వేషరూప పరిణామకా
నిరోధ] జిసకా నిమిత్త హైం ఐసా జో యోగద్వారా ప్రవిష్ట హోనేవాలే పుద్గలోంకే కర్మపరిణామకా నిరోధ వహ
సంవర హై. కర్మకే వీర్యకా [–కర్మకీ శక్తికా]
[–వృద్ధికో ప్రాప్త శుద్ధోపయోగకే నిమిత్తసే] నీరస హుఏ ఐసే ఉపార్జిత కర్మపుద్గలోంకా ఏకదేశ
పరిణామకే] నిమిత్తసే కర్మరూప పరిణత పుద్గలోంకా జీవకే సాథ అన్యోన్య అవగాహన [–విశిష్ట శక్తి
సహిత ఏకక్షేత్రావగాహసమ్బన్ధ] వహ బన్ధ హై. జీవకీ అత్యన్త శుద్ధ ఆత్మోపలబ్ధి [వహ మోక్ష హై] తథా
కర్మపుద్గలోంకా జీవసే అత్యన్త విశ్లేష [వియోగ] వహ మోక్ష హై.. ౧౦౮..
౨. సంక్షయ = సమ్యక్ ప్రకారసే క్షయ.
Page 168 of 264
PDF/HTML Page 197 of 293
single page version
ఉవఓగలక్ఖణా వి య దేహాదేహప్పవీచారా.. ౧౦౯..
ఉపయోగలక్షణా అపి చ దేహాదేహప్రవీచారాః.. ౧౦౯..
ఇతి.. ౧౦౯..
ఉపయోగలక్షణవాలే హైం. [దేహాదేహప్రవీచారాః] సంసారీ జీవ దేహమేం వర్తనేవాలే అర్థాత్ దేహసహిత హైం ఔర
సిద్ధ జీవ దేహమేం నహీం వర్తనేవాలే అర్థాత్ దేహరహిత హైం.
దేహమేం నహీం వర్తనేవాలే అర్థాత్ దేహరహిత హైం.. ౧౦౯
ఉపయోగలక్షణ ఉభయ; ఏక సదేహ, ఏక అదేహ ఛే. ౧౦౯.
Page 169 of 264
PDF/HTML Page 198 of 293
single page version
దేంతి ఖలు మోహబహులం ఫాసం బహుగా
దదతి ఖలు మోహబహులం స్పర్శం బహుకా అపి తే తేషామ్.. ౧౧౦..
బహిరఙ్గస్పర్శనేన్ద్రియనిర్వృత్తిభూతాః కర్మఫలచేతనాప్రధాన–
-----------------------------------------------------------------------------
అపి తే] [అవాన్తర జాతియోంకీ అపేక్షాసే] ఉనకీ భారీ సంఖ్యా హోనే పర భీ వే సభీ [తేషామ్] ఉనమేం
రహనేవాలే జీవోంకో [ఖలు] వాస్తవమేం [మోహబహులం] అత్యన్త మోహసే సంయుక్త [స్పర్శం దదతి] స్పర్శ దేతీ
హైం [అర్థాత్ స్పర్శజ్ఞానమేం నిమిత్త హోతీ హైం].
భూ–జల–అనల–వాయు–వనస్పతికాయ జీవసహిత ఛే;
బహు కాయ తే అతిమోహసంయుత స్పర్శ ఆపే జీవనే. ౧౧౦.
Page 170 of 264
PDF/HTML Page 199 of 293
single page version
మణపరిణామవిరహిదా జీవా ఏఇందియా
మనఃపరిణామవిరహితా జీవా ఏకేన్ద్రియా జ్ఞేయాః.. ౧౧౧..
మణపరిణామవిరహిదా జీవా ఏగేందియా భణియా.. ౧౧౨..
కరాతే హైం.. ౧౧౦..
వాయుకాయిక ఔర అగ్నికాయిక జీవ [త్రసాః] త్రస హైం; [మనఃపరిణామవిరహితాః] వే సబ
మనపరిణామరహిత [ఏకేన్ద్రియాః జీవాః] ఏకేన్ద్రియ జీవ [జ్ఞేయాః] జాననా.. ౧౧౧..
రచనారూప హోతీ హైం, ఇసలియే వే–వే కాయేం ఉన–ఉన జీవోంకో స్పర్శకీ ఉపలబ్ధిమేం నిమిత్తభూత హోతీ హైం. ఉన
జీవోంకో హోనేవాలీ స్పర్శోపలబ్ధి ప్రబల మోహ సహిత హీ హోతీ హైం, క్యోంకి వే జీవ కర్మఫలచేతనాప్రధాన హోతే హైం.]
౨. వాయుకాయిక ఔర అగ్నికాయిక జీవోంకో చలనక్రియా దేఖకర వ్యవహారసే త్రస కహా జాతా హై; నిశ్చయసే తో వే భీ
త్యాం జీవ త్రణ స్థావరతను, త్రస జీవ అగ్ని–సమీరనా;
ఏ సర్వ మనపరిణామవిరహిత ఏక–ఇన్ద్రియ జాణవా. ౧౧౧.
ఆ పృథ్వీకాయిక ఆది జీవనికాయ పాఁచ ప్రకారనా,
సఘళాయ మనపరిణామవిరహిత జీవ ఏకేన్ద్రియ కహ్యా. ౧౧౨.
Page 171 of 264
PDF/HTML Page 200 of 293
single page version
మనఃపరిణామవిరహితా జీవా ఏకేన్ద్రియా భణితాః.. ౧౧౨..
పృథివీకాయికాదయో హి జీవాః స్పర్శనేన్ద్రియావరణక్షయోపశమాత్
జారిసయా తారిసయా జీవా ఏగేందియా
యాద్రశాస్తాద్రశా జీవా ఏకేన్ద్రియా జ్ఞేయాః.. ౧౧౩..
ఏకేన్ద్రియ జీవ [భణితాః] [సర్వజ్ఞనే] కహా హై.
ఉదయ హోనేసే, మనరహిత ఏకేన్ద్రియ హై.. ౧౧౨..
[తాద్రశాః] వైసే [ఏకేన్ద్రియాః జీవాః] ఏకేన్ద్రియ జీవ [జ్ఞేయాః] జాననా.
తేవా బధా ఆ పంచవిధ ఏకేంద్రి జీవో జాణజే. ౧౧౩.