Page 192 of 264
PDF/HTML Page 221 of 293
single page version
భవన్తి, తస్యావశ్యం భవతి శుభోశుభో వా పరిణామః. తత్ర యత్ర ప్రశస్తరాగశ్చిత్తప్రసాదశ్చ తత్ర శుభః
పరిణామః, యత్ర తు మోహద్వేషావప్రశస్తరాగశ్చ తత్రాశుభ ఇతి.. ౧౩౧..
దోణ్హం పోగ్గలమేత్తో భావో కమ్మత్తణం
ద్వయోః పుద్గలమాత్రో భావః కర్మత్వం ప్రాప్తః.. ౧౩౨..
[చారిత్రమోహనీయకే హీ] మంద ఉదయసే హోనేవాలే జో విశుద్ధ పరిణామ వహ
ఉసే అవశ్య శుభ అథవా అశుభ పరిణామ హై. ఉసమేం, జహాఁ ప్రశస్త రాగ తథా చిత్తప్రసాద హై వహాఁ శుభ
పరిణామ హై ఔర జహాఁ మోహ, ద్వేష తథా అప్రశస్త రాగ హై వహాఁ అశుభ పరిణామ హై.. ౧౩౧..
పుద్గలమాత్ర భావ [కర్మత్వం ప్రాప్తః] కర్మపనేకో ప్రాప్త హోతే హైం [అర్థాత్ జీవకే పుణ్య–పాపభావకే నిమిత్తసే
సాతా–అసాతావేదనీయాది పుద్గలమాత్ర పరిణామ వ్యవహారసే జీవకా కర్మ కహే జాతే హైం].
తేనా నిమిత్తే పౌద్గలిక పరిణామ కర్మపణుం లహే. ౧౩౨.
Page 193 of 264
PDF/HTML Page 222 of 293
single page version
ద్రవ్యపాపస్య నిమిత్తమాత్రత్వేన కారణీభూతత్వాత్తదాస్రవక్షణాదూర్ధ్వం భావపాపమ్. పుద్గలస్య
కర్తుర్నిశ్చయకర్మతామాపన్నో విశిష్టప్రకృతిత్వపరిణామో జీవశుభపరిణామనిమిత్తో ద్రవ్యపుణ్యమ్. పుద్గలస్య
కర్తుర్నిశ్చయకర్మతామాపన్నో విశిష్టప్రకృతిత్వపరిణామో జీవాశుభపరిణామనిమిత్తో ద్రవ్యపాపమ్. ఏవం
వ్యవహారనిశ్చయాభ్యామాత్మనో మూర్తమమూర్తఞ్చ కర్మ ప్రజ్ఞాపితమితి.. ౧౩౨..
[సాతావేదనీయాది ద్రవ్యపుణ్యాస్రవకా జో ప్రసంగ బనతా హై ఉసమేం జీవకే శుభపరిణామ నిమిత్తకారణ హైం
ఇసలియే ‘ద్రవ్యపుణ్యాస్రవ’ ప్రసంగకే పీఛే–పీఛే ఉసకే నిమిత్తభూత శుభపరిణామకో భీ ‘భావపుణ్య’ ఐసా
నామ హై.] ఇస ప్రకార జీవరూప కర్తాకే నిశ్చయకర్మభూత అశుభపరిణామ ద్రవ్యపాపకో నిమిత్తమాత్రరూపసే
కారణభూత హైం ఇసలియే ‘ద్రవ్యపాపాస్రవ’కే ప్రసంగకా అనుసరణ కరకే [–అనులక్ష కరకే] వే
అశుభపరిణామ ‘భావపాప’ హైం.
నిశ్చయకర్మభూత విశిష్టప్రకృతిరూప పరిణామ [–అసాతావేదనీయాది ఖాస ప్రకృతిరూప పరిణామ] – కి
జినమేం జీవకే అశుభపరిణామ నిమిత్త హైం వే–ద్రవ్యపాప హైం.
౨. పుద్గల కర్తా హై ఔర విశిష్టప్రకృతిరూప పరిణామ ఉసకా నిశ్చయకర్మ హై [అర్థాత్ నిశ్చయసే పుద్గల కర్తా హైే ఔర
Page 194 of 264
PDF/HTML Page 223 of 293
single page version
జీవేణ సుహం దుక్ఖం తమ్హా కమ్మాణి ముత్తాణి.. ౧౩౩..్రబద్య
జీవేన సుఖం దుఃఖం తస్మాత్కర్మాణి మూర్తాని.. ౧౩౩..
౧౩౩..
అసాతావేదనీయాది] ద్రవ్యపుణ్యపాప వ్యవహారసే జీవకా కర్మ కహే జాతే హైం.. ౧౩౨..
సుఖరూపసే అథవా దుఃఖరూపసే [భుజ్యతే] భోగే జాతే హైం, [తస్మాత్] ఇసలియే [కర్మాణి] కర్మ [మూర్తాని]
మూర్త హైం.
మూర్త హై ఉసీ ప్రకార కర్మ మూర్త హై, క్యోంకి [మూషకవిషకే ఫలకీ భాఁతి] మూర్తకే సమ్బన్ధ ద్వారా అనుభవమేం
ఆనేవాలా ఐసా మూర్త ఉసకా ఫల హై. [చూహేకే విషకా ఫల
జీవ భోగవే దుఃఖే–సుఖే, తేథీ కరమ తే మూర్త ఛే. ౧౩౩.
Page 195 of 264
PDF/HTML Page 224 of 293
single page version
జీవో ముత్తివిరహిదో గాహది తే తేహిం ఉగ్గహది.. ౧౩౪..
జీవో మూర్తివిరహితో గాహతి తాని తైరవగాహ్యతే.. ౧౩౪..
అథ నిశ్చయనయేనామూర్తో జీవోనాదిమూర్తకర్మనిమిత్తరాగాదిపరిణామస్నిగ్ధః సన్ విశిష్టతయా మూర్తాని
౧౩౩..
మూర్తకర్మోంకో అవగాహతా హై ఔర [తైః అవగాహ్యతే] మూర్తకర్మ జీవకో అవగాహతే హైం [అర్థాత్ దోనోం
ఏకదూసరేమేం అవగాహ ప్రాప్త కరతే హైం].
వహ వహ ఉసకే సాథ, స్నిగ్ధత్వగుణకే వశ [–అపనే స్నిగ్ధరూక్షత్వపర్యాయకే కారణ], బన్ధకో ప్రాప్త
హోతా హై. యహ, మూర్తకర్మకా మూర్తకర్మకే సాథ బన్ధప్రకార హై.
ఆత్మా అమూరత నే కరమ అన్యోన్య అవగాహన లహే. ౧౩౪.
Page 196 of 264
PDF/HTML Page 225 of 293
single page version
కథఞ్చిద్బన్ధో న విరుధ్యతే.. ౧౩౪..
చిత్తమ్హి ణత్థి కలుసం పుణ్ణం జీవస్స ఆసవది.. ౧౩౫..
చిత్తే నాస్తి కాలుష్యం పుణ్యం జీవస్యాస్రవతి.. ౧౩౫..
మూర్తకర్మోంకో విశిష్టరూపసే అవగాహతా హై [అర్థాత్ ఏక–దూసరేకో పరిణామమేం నిమిత్తమాత్ర హోం ఐసే
సమ్బన్ధవిశేష సహిత మూర్తకర్మోంకే క్షేత్రమేం వ్యాప్త హోతా హై] ఔర ఉస రాగాదిపరిణామకే నిమిత్తసే జో
అపనే [జ్ఞానావరణాది] పరిణామకో ప్రాప్త హోతే హైం ఐసే మూర్తకర్మ భీ జీవకో విశిష్టరూపసే అవగాహతే హైం
[అర్థాత్ జీవకే ప్రదేశోంకే సాథ విశిష్టతాపూర్వక ఏకక్షేత్రావగాహకో ప్రాప్త హోతే హైం]. యహ, జీవ ఔర
మూర్తకర్మకా అన్యోన్య–అవగాహస్వరూప బన్ధప్రకార హై. ఇస ప్రకార
హై, [జీవస్య] ఉస జీవకో [పుణ్యమ్ ఆస్రవతి] పుణ్య ఆస్రవిత హోతా హై.
మనమాం నహీం కాలుష్య ఛే, త్యాం పుణ్య–ఆస్రవ హోయ ఛే. ౧౩౫.
Page 197 of 264
PDF/HTML Page 226 of 293
single page version
ప్రశస్తరాగోనుకమ్పాపరిణతిః చిత్తస్యాకలుషత్వఞ్చేతి త్రయః శుభా భావాః ద్రవ్యపుణ్యాస్రవస్య
యోగద్వారేణ ప్రవిశతాం పుద్గలానాం ద్రవ్యపుణ్యాస్రవ ఇతి.. ౧౩౫..
అణుగమణం పి గురూణం పసత్థరాగో త్తి
అనుగమనమపి గురూణాం ప్రశస్తరాగ ఇతి బ్రువన్తి.. ౧౩౬..
ప్రవిష్ట హోనేవాలే పుద్గలోంకే శుభకర్మపరిణామ [–శుభకర్మరూప పరిణామ] వే ద్రవ్యపుణ్యాస్రవ హైం.. ౧౩౫..
ఇతి బ్రువన్తి] వహ ‘ప్రశస్త రాగ’ కహలాతా హై.
‘భావపుణ్యాస్రవ’ ఐసా నామ హై.
గురుఓ తణుం అనుగమన–ఏ పరిణామ రాగ ప్రశస్తనా. ౧౩౬.
Page 198 of 264
PDF/HTML Page 227 of 293
single page version
అనన్త చతుష్టయ సహిత హుఏ, వే అర్హన్త కహలాతే హైం.
బినా వైసా హీ అనుష్ఠాన–ఐసే నిశ్చయపంచాచారకో తథా ఉసకే సాధక వ్యవహారపంచాచారకో–కి జిసకీ విధి
ఆచారాదిశాస్త్రోంమేం కహీ హై ఉసేే–అర్థాత్ ఉభయ ఆచారకో జో స్వయం ఆచరతే హై ఔర దూసరోంకో ఉసకా ఆచరణ
కరాతే హైం, వే ఆచార్య హైం.
కరతే హైం ఔర స్వయం భాతే [–అనుభవ కరతే ] హైం, వే ఉపాధ్యాయ హైం.
౩. భావనాప్రధాన చేష్టా = భావప్రధాన ప్రవృత్తి; శుభభావప్రధాన వ్యాపార.
౪. అనుగమన = అనుసరణ; ఆజ్ఞాంకితపనా; అనుకూల వర్తన. [గురుఓంకే ప్రతి రసికభావసే
Page 199 of 264
PDF/HTML Page 228 of 293
single page version
స్థూలలక్ష్యతయా కేవలభక్తిప్రధానస్యాజ్ఞానినో భవతి. ఉపరితనభూమికాయామలబ్ధాస్పదస్యాస్థాన–
రాగనిషేధార్థం తీవ్రరాగజ్వరవినోదార్థం వా కదాచిజ్జ్ఞానినోపి భవతీతి.. ౧౩౬..
పడివజ్జది తం కివయా తస్సేసా హోది
ప్రతిపద్యతే తం కృపయా తస్యైషా భవత్యనుకమ్పా.. ౧౩౭..
కరుణాసే వర్తతా హై, [తస్య ఏషా అనుకమ్పా భవతి] ఉసకా వహ భావ అనుకమ్పా హై.
భూమికామేం విహరతే హుఏ [–స్వయం నీచలే గుణస్థానోంమేం వర్తతా హో తబ], జన్మార్ణవమేం నిమగ్న జగతకే
౨. అస్థానకా = అయోగ్య స్థానకా, అయోగ్య విషయకీ ఓరకా ; అయోగ్య పదార్థోంకా అవలమ్బన లేనే వాలా.
దుఃఖిత, తృషిత వా క్షుధిత దేఖీ దుఃఖ పామీ మన విషే
కరుణాథీ వర్తే జేహ, అనుకంపా సహిత తే జీవ ఛే. ౧౩౭.
Page 200 of 264
PDF/HTML Page 229 of 293
single page version
కఞ్చిదుదన్యాదిదుఃఖప్లుతమవలోక్య కరుణయా తత్ప్రతిచికీర్షాకులితచిత్తత్వమజ్ఞానినోను–కమ్పా.
జీవస్స కుణది ఖోహం కలుసో త్తి య తం బుధా
జీవస్య కరోతి క్షోభం కాలుష్యమితి చ తం బుధా బ్రువన్తి.. ౧౩౮..
క్రోధమానమాయాలోభానాం తీవ్రోదయే చిత్తస్య క్షోభః కాలుష్యమ్. తేషామేవ మందోదయే తస్య
వృత్తేరసమగ్రవ్యావర్తితోపయోగస్యావాంతరభూమికాసు కదాచిత్ జ్ఞానినోపి భవతీతి.. ౧౩౮..
కరతే హైైం, తబ [తం] ఉసే [బుధాః] జ్ఞానీ [కాలుష్యమ్ ఇతి చ బ్రువన్తి] ‘కలుషతా’ కహతే హైం.
వ్యాకుల హోకర అనుకమ్పా కరతా హై; జ్ఞానీ తో స్వాత్మభావనాకో ప్రాప్త న కరతా హుఆ [అర్థాత్ నిజాత్మాకే
అనుభవకీ ఉపలబ్ధి న హోతీ హో తబ], సంక్లేశకే పరిత్యాగ ద్వారా [–అశుభ భావకో ఛోడకర] యథాసమ్భవ
ప్రతికార కరతా హై తథా ఉసే దుఃఖీ దేఖకర విశేష సంవేగ ఔర వైరాగ్యకీ భావనా కరతా హై.
జీవనే కరే జే క్షోభ, తేనే కలుషతా జ్ఞానీ కహే. ౧౩౮.
Page 201 of 264
PDF/HTML Page 230 of 293
single page version
పరపరిదావపవాదో పావస్స య ఆసవం
పరపరితాపాపవాదః పాపస్య చాస్రవం కరోతి.. ౧౩౯..
ప్రమాదబహులచర్యాపరిణతిః, కాలుష్యపరిణతిః, విషయలౌల్యపరిణతిః, పరపరితాపపరిణతిః,
త్తదాస్రవక్షణాదూర్ధ్వం భావపాపాస్రవః. తన్నిమిత్తోశుభకర్మపరిణామో యోగద్వారేణ ప్రవిశతాం పుద్గలానాం
ద్రవ్యపాపాస్రవ ఇతి.. ౧౩౯..
విశిష్ట [–ఖాస ప్రకారకా] క్షయోపశమ హోనే పర, అజ్ఞానీకో హోతీ హై; కషాయకే ఉదయకా అనుసరణ
కరనేవాలీ పరిణతిమేంసే ఉపయోగకో
మధ్యమ గుణస్థానోంమేం], కదాచిత్ జ్ఞానీకో భీ హోతీ హై.. ౧౩౮..
బోలనా–వహ [పాపస్య చ ఆస్రవం కరోతి] పాపకా ఆస్రవ కరతా హై.
పరకే అపవాదరూప పరిణతి–యహ పాఁచ అశుభ భావ ద్రవ్యపాపాస్రవకో నిమిత్తమాత్రరూపసే
పరితాప నే అపవాద పరనా, పాప–ఆస్రవనే కరే. ౧౩౯.
Page 202 of 264
PDF/HTML Page 231 of 293
single page version
ణాణం చ దుప్పఉత్తం మోహో పావప్పదా
జ్ఞానం చ దుఃప్రయుక్తం మోహః పాపప్రదా భవన్తి.. ౧౪౦..
కృష్ణనీలకాపోతలేశ్యాస్తిస్రః, రాగద్వేషోదయప్రకర్షాదిన్ద్రియాధీనత్వమ్,
పుద్గలోంకే అశుభకర్మపరిణామ [–అశుభకర్మరూప పరిణామ] వే ద్రవ్యపాపాస్రవ హైం.. ౧౩౯..
కార్యమేం లగా హుఆ జ్ఞాన] [చ] ఔర [మోహః] మోహ–[పాపప్రదాః భవన్తి] యహ భావ పాపప్రద హై.
‘భావపాపాస్రవ’ ఐసా నామ హై.
సంజ్ఞా, త్రిలేశ్యా, ఇన్ద్రివశతా, ఆర్తరౌద్ర ధ్యాన
Page 203 of 264
PDF/HTML Page 232 of 293
single page version
ప్రయుక్తం జ్ఞానమ్, సామాన్యేన దర్శన–చారిత్రమోహనీయోదయోపజనితావివేకరూపో మోహః, –ఏషః
భావపాపాస్రవప్రపఞ్చో ద్రవ్యపాపాస్రవప్రపఞ్చప్రదో భవతీతి.. ౧౪౦..
జావత్తావత్తేసిం పిహిదం
ఔర సామాన్యరూపసే దర్శనచారిత్ర మోహనీయకే ఉదయసే ఉత్పన్న అవివేకరూప మోహ;– యహ, భావపాపాస్రవకా
విస్తార ద్రవ్యపాపాస్రవకే విస్తారకో ప్రదాన కరనేవాలా హై [అర్థాత్ ఉపరోక్త భావపాపాస్రవరూప అనేకవిధ
భావ వైసే–వైసే అనేకవిధ ద్రవ్యపాపాస్రవమేం నిమిత్తభూత హైం].. ౧౪౦..
౨. ఉద్రేక = బహులతా; అధికతా .
మార్గే రహీ సంజ్ఞా–కషాయో–ఇన్ద్రినో నిగ్రహ కరే,
పాపాసరవనుం ఛిద్ర తేనే తేటలుం రూంధాయ ఛే. ౧౪౧.
Page 204 of 264
PDF/HTML Page 233 of 293
single page version
యావత్తావతేషాం పిహితం పాపాస్రవఛిద్రమ్.. ౧౪౧..
ద్రవ్యపాపాస్రవహేతుః పూర్వముక్తః. ఇహ తన్నిరోధో భావపాపసంవరో ద్రవ్యపాపసంవరహేతురవధారణీయ ఇతి..౧౪౧..
ణాసవది
[పాపాస్రవఛిద్రమ్] పాపాస్రవకా ఛిద్ర [తేషామ్] ఉనకో [పిహితమ్] బన్ధ హోతా హై.
పాపాస్రవద్వారా బన్ధ హోతా హై.
నిరోధ]–భావపాపసంవర–ద్రవ్య–పాపసంవరకా హేతు అవధారనా [–సమఝనా].. ౧౪౧..
Page 205 of 264
PDF/HTML Page 234 of 293
single page version
నాస్రవతి శుభమశుభం సమసుఖదుఃఖస్య భిక్షోః.. ౧౪౨..
మోహరాగద్వేషపరిణామనిరోధో భావసంవరః. తన్నిమిత్తః శుభాశుభకర్మపరిణామనిరోధో యోగద్వారేణ ప్రవిశతాం
పుద్గలానాం ద్రవ్యసంవర ఇతి.. ౧౪౨..
సుఖదుఃఖకే ప్రతి సమభావవాలే మునికో] [శుభమ్ అశుభమ్] శుభ ఔర అశుభ కర్మ [న ఆస్రవతి]
ఆస్రవిత నహీం హోతే.
భావసంవర హై, ఔర వహ [మోహరాగద్వేషరూప పరిణామకా నిరోధ] జిసకా నిమిత్త హై ఐసా జో యోగద్వారా
ప్రవిష్ట హోనేవాలే పుద్గలోంకే శుభాశుభకర్మపరిణామకా [శుభాశుభకర్మరూప పరిణామకా] నిరోధ సో
ద్రవ్యసంవర హై.. ౧౪౨..
వికారరహిత హై ఇసలియే సమసుఖదుఃఖ హై.]
Page 206 of 264
PDF/HTML Page 235 of 293
single page version
సంవరణం తస్స తదా సుహాసుహకదస్స
సంవరణం తస్య తదా శుభాశుభకృతస్య కర్మణః.. ౧౪౩..
స్వకారణాభావాత్ప్రసిద్ధయతి. తదత్ర శుభాశుభపరిణామనిరోధో భావపుణ్యపాపసంవరో ద్రవ్యపుణ్యపాప–సంవరస్య
హేతుః ప్రధానోవధారణీయ ఇతి.. ౧౪౩..
[తస్య] ఉసే [శుభాశుభకృతస్య కర్మణాః] శుభాశుభభావకృత కర్మకా [సంవరణమ్] సంవర హోతా హై.
ద్రవ్యకర్మకా [–శుభాశుభభావ జిసకా నిమిత్త హోతా హై ఐసే ద్రవ్యకర్మకా], స్వకారణకే అభావకే కారణ
సంవర హోతా హై. ఇసలియే యహాఁ [ఇస గాథామేం] శుభాశుభ పరిణామకా నిరోధ–భావపుణ్యపాపసంవర–
ద్రవ్యపుణ్యపాపసంవరకా
నిరోధ నహీం హై. [ యహాఁ యహ ధ్యాన రఖనే యోగ్య హై కి ద్రవ్యసంవరకా ఉపాదాన కారణ– నిశ్చయ కారణ తో పుద్గల
స్వయం హీ హై.]
త్యారే శుభాశుభకృత కరమనో థాయ సంవర తేహనే. ౧౪౩.
Page 207 of 264
PDF/HTML Page 236 of 293
single page version
కమ్మాణం ణిజ్జరణం బహుగాణం
కర్మణాం నిర్జరణం బహుకానాం కరోతి స నియతమ్.. ౧౪౪..
స్వాధ్యాయవ్యుత్సర్గధ్యానభేదాదన్తరఙ్గైశ్చ బహువిధైర్యశ్చేష్టతే స ఖలు
[బహుకానామ్ కర్మణామ్] అనేక కర్మోంకీ [నిర్జరణం కరోతి] నిర్జరా కరతా హై.
సంవర అర్థాత్ శుభాశుభ పరిణామకా నిరోధ, ఔర యోగ అర్థాత్ శుద్ధోపయోగ; ఉనసే [–సంవర ఔర
తథా కాయక్లేశాది భేదోంవాలే బహిరంగ తపోం సహిత ఔర ప్రాయశ్చిత్త, వినయ, వైయావృత్త్య, స్వాధ్యాయ, వ్యుత్సర్గ
ఔర ధ్యాన ఐసే భేదోంవాలే అంతరంగ తపోం సహిత–ఇస ప్రకార బహువిధ
ఉసమేం వర్తతా హుఆ శుద్ధిరూప అంశ వహ నిశ్చయ–తప హై ఔర
యథార్థ తపకా సద్భావ హీ నహీం హై, వహాఁ ఉన శుభ భావోంమేం ఆరోప కిసకా కియా జావే?]
జే యోగ–సంవరయుక్త జీవ బహువిధ తపో సహ పరిణమే,
తేనే నియమథీ నిర్జరా బహు కర్మ కేరీ థాయ ఛే. ౧౪౪.
Page 208 of 264
PDF/HTML Page 237 of 293
single page version
భావనిర్జరా, తదనుభావనీరసీభూతానామేకదేశసంక్షయః సముపాత్తకర్మపుద్గలానాం ద్రవ్య–నిర్జరేతి.. ౧౪౪..
కహా కి], కర్మకే వీర్యకా [–కర్మకీ శక్తికా] శాతన కరనేమేం సమర్థ ఐసా జో బహిరంగ ఔర అంతరంగ
తపోం ద్వారా వృద్ధికో ప్రాప్త శుద్ధోపయోగ సో భావనిర్జరా హైే ఔర ఉసకే ప్రభావసే [–వృద్ధికో ప్రాప్త
శుద్ధోపయోగకే నిమిత్తసే] నీరస హుఏ ఐసే ఉపార్జిత కర్మపుద్గలోంకా ఏకదేశ సంక్షయ సో ద్రవ్య నిర్జరా
హై.. ౧౪౪..
ముణిఊణ ఝాది ణియదం ణాణం సో సంధుణోది కమ్మరయం.. ౧౪౫..
జ్ఞాత్వా ధ్యాయతి నియతం జ్ఞానం స సంధునోతి కర్మరజః.. ౧౪౫..
౨. వృద్ధికో ప్రాప్త = బఢా హుఆ; ఉగ్ర హుఆ. [సంవర ఔర శుద్ధోపయోగవాలే జీవకో జబ ఉగ్ర శుద్ధోపయోగ హోతా హై తబ
హీ హై. ఐసా కరనేవాలేకో, సహజదశామేం హఠ రహిత జో అనశనాది సమ్బన్ధీ భావ వర్తతే హైం ఉనమేంం [శుభపనేరూప
అంశకే సాథ] ఉగ్ర–శుద్ధిరూప అంశ హోతా హై, జిససే బహుత కర్మోంకీ నిర్జరా హోతీ హై. [మిథ్యాద్రష్టికో తో
శుద్ధాత్మద్రవ్య భాసిత హీ నహీం హుఆ హైం, ఇసలియే ఉసే సంవర నహీం హై, శుద్ధోపయోగ నహీం హై, శుద్ధోపయోగకీ వృద్ధికీ
తో బాత హీ కహాఁ రహీ? ఇసలియే ఉసే, సహజ దశా రహిత–హఠపూర్వక–అనశనాదిసమ్బన్ధీ శుభభావ కదాచిత్ భలే
హోం తథాపి, మోక్షకే హేతుభూత నిర్జరా బిలకుల నహీం హోతీ.]]
౩. సంక్షయ = సమ్యక్ ప్రకారసే క్షయ.
Page 209 of 264
PDF/HTML Page 238 of 293
single page version
త్వేనాభేదాత్తదేవ జ్ఞానం స్వం స్వేనావిచలితమనాస్సంచేతయతే స ఖలు నితాన్తనిస్స్నేహః ప్రహీణ–
స్నేహాభ్యఙ్గపరిష్వఙ్గశుద్ధస్ఫటికస్తమ్భవత్ పూర్వోపాత్తం కర్మరజః సంధునోతి ఏతేన నిర్జరాముఖ్యత్వే హేతుత్వం
ధ్యానస్య ద్యోతితమితి.. ౧౪౫..
స్వప్రయోజన సాధనేమేం జిసకా
ఉసీ
ఆత్మాకో జానకర [–అనుభవ కరకే] [జ్ఞానం నియతం ధ్యాయతి] జ్ఞానకో నిశ్చలరూపసే ధ్యాతా హై, [సః]
వహ [కర్మరజః] కర్మరజకో [సంధునోతి] ఖిరా దేతా హై.
౨. మన = మతి; బుద్ధి; భావ; పరిణామ.
౩. ఉద్యత హోనా = తత్పర హోనా ; లగనా; ఉద్యమవంత హోనా ; ముడనా; ఢలనా.
౪. గుణీ ఔర గుణమేం వస్తు–అపేక్షాసే అభేద హై ఇసలియే ఆత్మా కహో యా జ్ఞాన కహో–దోనోం ఏక హీ హైం. ఉపర జిసకా
నిజాత్మా ద్వారా నిశ్చల పరిణతి కరకే ఉసకా సంచేతన–సంవేదన–అనుభవన కరనా సో ధ్యాన హై.
జాణీ, సునిశ్చళ జ్ఞాన ధ్యావే, తే కరమరజ నిర్జరే. ౧౪౫.
Page 210 of 264
PDF/HTML Page 239 of 293
single page version
తస్య శుభాశుభదహనో ధ్యానమయో జాయతే అగ్నిః.. ౧౪౬..
హోనేసే ఉస విపాకకో [అపనేసే భిన్న ఐసే అచేతన] కర్మోంమేం సమేటకర, తదనుసార పరిణతిసే ఉపయోగకో
వ్యవృత్త కరకే [–ఉస విపాకకే అనురూప పరిణమనమేంసే ఉపయోగకా నివర్తన కరకే], మోహీ, రాగీ ఔర
ద్వేషీ న హోనేవాలే ఐసే ఉస ఉపయోగకో అత్యన్త శుద్ధ ఆత్మామేం హీ నిష్కమ్పరూపసే లీన కరతా
ముహ్యన్తమరజ్యన్తమద్విషన్తం చాత్యన్తశుద్ధ ఏవాత్మని నిష్కమ్పం
ఉసే [శుభాశుభదహనః] శుభాశుభకో జలానేవాలీ [ధ్యానమయః అగ్నిః] ధ్యానమయ అగ్ని [జాయతే] ప్రగట
హోతీ హై.
ప్రగటే శుభాశుభ బాళనారో ధ్యాన–అగ్ని తేహనే. ౧౪౬.
Page 211 of 264
PDF/HTML Page 240 of 293
single page version
వ్యాపారయతః సకలశుభాశుభకర్మేన్ధనదహనసమర్థత్వాత్ అగ్నికల్పం పరమపురుషార్థసిద్ధయుపాయభూతం ధ్యానం
జాయతే ఇతి. తథా చోక్తమ్–
సిక్ఖియవ్వం జం జరమరణం ఖయం కుణఈ’’.. ౧౪౬..
నహీం
వహాఁ సే చయ కర [మనుష్యభవ ప్రాప్త కరకే] నిర్వాణకో ప్రాప్త కరతే హైం.
౧. భానా = చింతవన కరనా; ధ్యానా; అనుభవ కరనా.
౨. వ్యాపార = ప్రవృత్తి [స్వరూపవిశ్రాన్త యోగీకో అపనే పూర్వోపార్జిత కర్మోంమేం ప్రవర్తన నహీం హై, క్యోంకి వహ మోహనీయకర్మకే
విముఖ కియా హై.]
౩. పురుషార్థ = పురుషకా అర్థ; పురుషకా ప్రయోజన; ఆత్మాకా ప్రయోజన; ఆత్మప్రయోజన. [పరమపురుషార్థ అర్థాత్ ఆత్మాకా
ధ్యాన హైే.]