Page -8 of 264
PDF/HTML Page 21 of 293
single page version
వ్యవహారకో ఉపచారమాత్ర మానకర ఉసకే ద్వారా వస్తుకా శ్రద్ధాన బరాబర కియా జావే తో వహ కార్యకారీ
హో, ఔర యది నిశ్చయకీ భాఁతి వ్యవహార భీ సత్యభూత మానకర ‘వస్తు ఐసీ హీ హై’ ఐసా శ్రద్ధాన కియా
జావే తో వహ ఉల్టా అకార్యకారీ హో జాయే. యహీ పురుషార్థసిద్ధయుపాయమేం కహా హైః–
వ్యవహారమేవ కేవలమవైతి యస్తస్య దేశనా నాస్తి..
మాణవక ఏవ సింహో యథా భవత్యనవగీతసింహస్య.
వ్యవహార ఏవ హి తథా నిశ్చయతాం యాత్యనిశ్చయజ్ఞస్య..
సచ్చే సింహకో న సమఝతా ఉసే తో బిలావ హీ సింహ హై, ఉసీ ప్రకార జో నిశ్చయకో నహీం సమఝతా
ఉసకే తో వ్యవహార హీ నిశ్చయపనేకో ప్రాప్త హోతా హై.
Page -7 of 264
PDF/HTML Page 22 of 293
single page version
కథన కియా థా తదనుసార తో వే నిశ్చయకా అంగీకార కరతే హైం ఔర జిస ప్రకార కేవలవ్యవహారాభాసకే
అవలిమ్బయోంకా కథన కియా థా తదనుసార వ్యవహారకా అంగీకార కరతే హైం. యద్యపి ఇస ప్రకార అంగీకార
కరనేమేం దోనోం నయోంమేం విరోధ హై, తథాపి కరేం క్యా? దోనోం నయోంకా సచ్చా స్వరూప తో భాసిత హుఆ నహీం
హై ఔర జినమతమేం దో నయ కహే హైం ఉనమేంసే కిసీకో ఛోడా భీ నహీం జాతా. ఇసలియే భ్రమపూర్వక దోనోం
నయోకాం సాధన సాధతే హైం. ఉన జీవోంకో భీ మిథ్యాద్రష్టి జాననా.
కహీం దో హైం నహీం, మోక్షమార్గకా నిరూపణ దో ప్రకారసే హై. జహాఁం సచ్చే మోక్షమార్గకో మోక్షమార్గ నిరూపణ
కియా హై వహ నిశ్చయమోక్షమార్గ హై, ఔర జహాఁంం మోక్షమార్గ తో హై నహీం కిన్తు మోక్షమార్గకా నిమిత్త హైే అథవా
సహచారీ హై, ఉసే ఉపచారసే మోక్షమార్గ కహేం వహ వ్యవహారమోక్షమార్గ హై; క్యోంకి నిశ్చయ–వ్యవహారకా సర్వత్ర
ఐసా హీ లక్షణ హై. సచ్చా నిరూపణ సో నిశ్చయ, ఉపచార నిరూపణ సో వ్యవహార. ఇసలియే నిరూపణకీ
అపేక్షాసే దో ప్రకాసే మోక్షమార్గ జాననా. పరంతు ఏక నిశ్చయమోక్షమార్గ హై తథా ఏక వ్యవహారమోక్షమార్గ హై ఇస
ప్రకార దో మోక్షమార్గ మాననా మిథ్యా హై.
Page -6 of 264
PDF/HTML Page 23 of 293
single page version
ఉసకా కథన కరనే సమ్బన్ధీ
అభావ
కా ఉత్పాద నహీం హోతా ఉసకా
హోనే
విభాగ
సామాన్య
కథన
ప్రకార
ద్రవ్య–
హోనేపర
హోనేకా
Page -5 of 264
PDF/HTML Page 24 of 293
single page version
విషయ
సే పృథకత్వ తథా దేహాన్తరమేం గమన కా
పూర్వక, ద్రవ్య ఔర గుణోంకే అభిన్న–
ప్రమాణత్వకీ వ్యవస్థా
Page -4 of 264
PDF/HTML Page 25 of 293
single page version
విషయ
అకర్తాపనా
Page -3 of 264
PDF/HTML Page 26 of 293
single page version
విషయ
సమ్బన్ధీ
సూచనా
కథన
అభావ
స్వరూప
కహకర
Page -2 of 264
PDF/HTML Page 27 of 293
single page version
విషయ
౨౭
౩౦
సూచనా
Page -1 of 264
PDF/HTML Page 28 of 293
single page version
విషయ
నియత
Page 0 of 264
PDF/HTML Page 29 of 293
single page version
కామదం మోక్షదం చైవ
మునిభిరుపాసితతీర్థా సరస్వతీ హరతు నో దురితాన్.. ౨ ..
చక్షురున్మీలితం యేన తస్మై శ్రీగురవే నమః.. ౩ ..
భవ్యజీవమనఃప్రతిబోధకారకం, పుణ్యప్రకాశకం, పాపప్రణాశకమిదం శాస్త్రం
శ్రీ పంచాస్తికాయనామధేయం, అస్య మూలగ్రన్థకర్తారః
శ్రీసర్వజ్ఞదేవాస్తదుత్తరగ్రన్థకర్తారః శ్రీగణధరదేవాః ప్రతిగణధరదేవాస్తేషాం
వచనానుసారమాసాద్య ఆచార్యశ్రీకున్దకున్దాచార్యదేవవిరచితం, శ్రోతారః
సావధానతయా శ్రృణవన్తు..
మంగలం కున్దకున్దార్యో జైనధర్మోస్తు మంగలమ్.. ౯ ..
ప్రధానం సర్వధర్మాణాం జైనం జయతు శాసనమ్.. ౨ ..
Page 1 of 264
PDF/HTML Page 30 of 293
single page version
నమోనేకాన్తవిశ్రాన్తమహిమ్నే పరమాత్మనే.. ౧..
‘పంచాస్తికాయసంగ్రహ’ నామక శాస్త్రకీ ‘సమయవ్యాఖ్యా’ నామక సంస్కృత టీకా రచనేవాలే ఆచార్య శ్రీ
అమృతచన్ద్రాచార్యదేవ శ్లోక ద్వారా మంగలకే హేతు పరమాత్మాకో నమస్కార కరతే హైంః––
Page 2 of 264
PDF/HTML Page 31 of 293
single page version
స్యాత్కారజీవితా జీయాజ్జైనీ సిద్ధాన్తపద్ధతిః.. ౨..
సమ్యగ్జ్ఞానామలజ్యోతిర్జననీ ద్వినయాశ్రయా.
అథాతః సమయవ్యాఖ్యా సంక్షేపేణాభిధీయతే.. ౩..
౨ దుర్నివార = నివారణ కరనా కఠిన; టాలనా కఠిన.
౩ ప్రత్యేక వస్తు నిత్యత్వ, అనిత్యత్వ ఆది అనేక అన్తమయ [ధర్మమయ] హై. వస్తుకీ సర్వథా నిత్యతా తథా సర్వథా
పర్యాయ– అపేక్షాసే] అనిత్యతా మాననేమేం కించిత విరోధ నహీంం ఆతా–ఐసా జినవాణీ స్పష్ట సమఝాతీ హై. ఇసప్రకార
జినభగవానకీ వాణీ స్యాద్వాద ద్వారా [అపేక్షా–కథనసే] వస్తుకా పరమ యథార్థ నిరూపణ కరకే, నిత్యత్వ–
అనిత్యత్వాది ధర్మోంమేం [తథా ఉన–ఉన ధర్మోంకో బతలానేవాలే నయోంమేం] అవిరోధ [సుమేల] అబాధితరూపసే సిద్ధ
కరతీ హై ఔర ఉన ధర్మోంకే బినా వస్తుకీ నిష్పత్తి హీ నహీం హో సకతీ ఐసా నిర్బాధరూపసే స్థాపిత కరతీ హై.
౪ సమయవ్యాఖ్యా = సమయకీ వ్యాఖ్యా; పంచాస్తికాయకీ వ్యాఖ్యా; ద్రవ్యకీ వ్యాఖ్యా; పదార్థకీ వ్యాఖ్యా.
[వ్యాఖ్యా = వ్యాఖ్యాన; స్పష్ట కథన; వివరణ; స్పష్టీకరణ.]
Page 3 of 264
PDF/HTML Page 32 of 293
single page version
పూర్వం మూలపదార్థానామిహ సూత్రకృతా కృతమ్.. ౪..
తతోనవపదార్థానాం వ్యవస్థా ప్రతిపాదితా.. ౫..
తతస్తత్త్వపరిజ్ఞానపూర్వేణ త్రితయాత్మనా.
ప్రోక్తా మార్గేణ కల్యాణీ మోక్షప్రాప్తిరపశ్చిమా.. ౬..
పదార్థోంకా పాఁచ అస్తికాయ ఔర ఛహ ద్రవ్యకీ పద్ధతిసే నిరూపణ కియా హై]. [౪]
[౫]
మార్గసే] కల్యాణస్వరూప ఉత్తమ మోక్షప్రాప్తి కహీ హై. [౬]
కరతే హుఏ లిఖతే హైం కిః–– ‘అబ శ్రీ కుమారనందీ–సిద్ధాంతిదేవకే శిష్య శ్రీమత్కున్దకున్దాచార్యదేవనే–
జినకే దూసరే నామ పద్మనందీ ఆది థే ఉన్హోంనే – ప్రసిద్ధకథాన్యాయసే పూర్వవిదేహమేం జాకర వీతరాగ–
సర్వజ్ఞ సీమంధరస్వామీ తీర్థంకరపరమదేవకే దర్శన కరకే, ఉనకే ముఖకమలసే నీకలీ హుఈ దివ్య వాణీకే
శ్రవణసే అవధారిత పదార్థ ద్వారా శుద్ధాత్మతత్త్వాది సారభూత అర్థ గ్రహణ కరకే, వహాఁసే లౌటకర
అంతఃతత్త్వ ఏవం బహిఃతత్త్వకే గౌణ–ముఖ్య ప్రతిపాదనకే హేతు అథవా శివకుమారమహారాజాది సంక్షేపరుచి
శిష్యోంకే ప్రతిబోధనార్థ రచే హుఏ పంచాస్తికాయప్రాభృతశాస్త్రకా యథాక్రమసే అధికారశుద్ధిపూర్వక
తాత్పర్యార్థరూప వ్యాఖ్యాన కియా జాతా హై.
Page 4 of 264
PDF/HTML Page 33 of 293
single page version
అంతాతీదగుణాణం ణమో జిణాణం జిదభవాణం.. ౧..
అన్తాతీతగుణేభ్యో నమో జినేభ్యో జితభవేభ్యః.. ౧..
[చైతన్యకే అనన్త విలాసస్వరూప] అనన్త గుణ జినకో వర్తతా హై ఔర [జితభవేభ్యః] జిన్హోంనే భవ పర
విజయ ప్రాప్త కీ హై, [జినేభ్యః] ఉన జినోంకో [నమః] నమస్కార హో.
ఔర తిర్యంచోంకా ౧– ఇసప్రకార కుల ౧౦౦ ఇన్ద్ర అనాది ప్రవాహరూపసేం చలే ఆరహే హైం .
Page 5 of 264
PDF/HTML Page 34 of 293
single page version
జీవలోకస్తస్మై నిర్వ్యోబాధవిశుద్ధాత్మతత్త్వోపలమ్భో–పాయాభిధాయిత్వాద్ధితం
పరమార్థరసికజనమనోహారిత్వాన్మధురం, నిరస్తసమస్తశంకాదిదోషాస్పదత్వాద్వి–శదం వాక్యం దివ్యో
ధ్వనిర్యేషామిత్యనేన సమస్తవస్తుయాథాత్మ్యోపదేశిత్వాత్ప్రేక్షావత్ప్రతీక్ష్యత్వమాఖ్యాతమ్. అన్తమతీతః
క్షేత్రానవచ్ఛిన్నః కాలానవచ్ఛిన్నశ్చ పరమచైతన్యశక్తివిలాసలక్షణో గుణో యేషామిత్యనేన తు
పరమాద్భుతజ్ఞానాతిశయప్రకాశనాదవాప్తజ్ఞానాతిశయానామపి యోగీన్ద్రాణాం వన్ధత్వముదితమ్. జితో భవ
ఆజవంజవో యైరిత్యనేన తు కుతకృత్యత్వప్రకటనాత్త ఏవాన్యేషామకృతకృత్యానాం శరణమిత్యుపదిష్టమ్. ఇతి
సర్వపదానాం తాత్పర్యమ్.. ౧..
‘జినకీ వాణీ అర్థాత దివ్యధ్వని తీన లోకకో –ఊర్ధ్వ–అధో–మధ్య లోకవర్తీ సమస్త జీవసముహకో–
నిర్బాధ విశుద్ధ ఆత్మతత్త్వకీ ఉపలబ్ధికా ఉపాయ కహనేవాలీ హోనేసే హితకర హై, పరమార్థరసిక జనోంకే
మనకో హరనేవాలీ హోనేసే మధుర హై ఔర సమస్త శంకాది దోషోంకే స్థాన దూర కర దేనేసే విశద [నిర్మల,
స్పష్ట] హై’ ––– ఐసా కహకర [జినదేవ] సమస్త వస్తుకే యథార్థ స్వరూపకే ఉపదేశక హోనేసే
విచారవంత బుద్ధిమాన పురుషోంకే బహుమానకే యోగ్య హైం [అర్థాత్ జినకా ఉపదేశ విచారవంత బుద్ధిమాన పురుషోంకో
బహుమానపూర్వక విచారనా చాహియే ఐసే హైం] ఐసా కహా. ‘అనన్త–క్షేత్రసే అన్త రహిత ఔర కాలసే అన్త
రహిత–––పరమచైతన్యశక్తికే విలాసస్వరూప గుణ జినకో వర్తతా హై’ ఐసా కహకర [జినోంకో] పరమ
అదభుత జ్ఞానాతిశయ ప్రగట హోనేకే కారణ జ్ఞానాతిశయకో ప్రాప్త యోగన్ద్రోంసే భీ వంద్య హై ఐసా కహా. ‘భవ
అర్థాత్ సంసార పర జిన్హోంనే విజయ ప్రాప్త కీ హై’ ఐసా కహకర కృతకృత్యపనా ప్రగట హో జానేసే వే
హీ [జిన హీ] అన్య అకృతకృత్య జీవోంకో శరణభూత హైం ఐసా ఉపదేశ దియా.– ఐసా సర్వ పదోంకా తాత్పర్య
హై.
క్యోంకి దేవోం తథా అసురోంమేం యుద్ధ హోతా హై ఇసలిఏ [దేవాధిదేవ జినభగవానకే అతిరిక్త] అన్య కోఈ భీ
దేవ సౌ ఇన్ద్రోంసే వన్దిత నహీం హై. [౨] దూసరే, జినభగవానకీ వాణీ తీనలోకకో శుద్ధ ఆత్మస్వరూపకీ
ప్రాప్తికా ఉపాయ దర్శాతీ హై ఇసలిఏ హితకర హై; వీతరాగ నిర్వికల్ప సమాధిసే ఉత్పన్న సహజ –అపూర్వ
పరమానన్దరూప పారమార్థిక సుఖరసాస్వాదకే రసిక జనోంకే మనకో హరతీ హై ఇసలిఏ [అర్థాత్ పరమ
సమరసీభావకే రసిక జీవోంకో ముదిత కరతీ హై ఇసలిఏ] మధుర హై;
Page 6 of 264
PDF/HTML Page 35 of 293
single page version
విభ్రమ రహిత నిరూపణ క్రతీ హై ఇసలిఏ అథవా పూర్వాపరవిరోధాది దోష రహిత హోనేసే అథవా యుగపద్ సర్వ
జీవోంకో అపనీ–అపనీ భాషామేం స్పష్ట అర్థకా ప్రతిపాదన కరతీ హై ఇసలిఏ విశద–స్పష్ట– వ్యక్త హై.
ఇసప్రకార జినభగవానకీ వాణీ హీ ప్రమాణభూత హై; ఏకాన్తరూప అపౌరుషేయ వచన యా విచిత్ర కథారూప
కల్పిత పురాణవచన ప్రమాణభూత నహీం హై. [౩] తీసరే, అనన్త ద్రవ్య–క్షేత్ర–కాల–భావకా జాననేవాలా
అనన్త కేవలజ్ఞానగుణ జినభగవన్తోంకో వర్తతా హై. ఇసప్రకార బుద్ధి ఆది సాత ఋద్ధియాఁ తథా
మతిజ్ఞానాది చతుర్విధ జ్ఞానసే సమ్పన్న గణధరదేవాది యోగన్ద్రోంసే భీ వే వంద్య హైం. [౪] చౌథే, పాఁచ ప్రకారకే
సంసారకో జినభగవన్తోంనే జీతా హై. ఇసప్రకార కృతకృత్యపనేకే కారణ వే హీ అన్య అకృతకృత్య జీవోంకో
శరణభూత హై, దూసరా కోఈ నహీం.–
ఐసా కహా హై.
Page 7 of 264
PDF/HTML Page 36 of 293
single page version
సర్వజ్ఞవీతరాగాః. అర్థః పునరనేకశబ్దసంబన్ధేనాభిధీయమానో వస్తుతయైకోభిధేయ. సఫలత్వం తు చతసృణాం
ఔర [సనిర్వాణమ్] నిర్వాణ సహిత [–నిర్వాణకే కారణభూత] – [ఇమం సమయం] ఐసే ఇస సమయకో
[శిరసా ప్రణమ్య] శిరసా నమన కరకే [ఏషవక్ష్యామి] మైం ఉసకా కథన కరతా హూఁ; [శ్రృణుత] వహ
శ్రవణ కరో.
హై, క్యోంకి వహ
సర్వజ్ఞవీతరాగదేవ; ఔర ‘అర్థ’ అర్థాత్ అనేక శబ్దోంకే సమ్బన్ధసే కహా జానేవాలా, వస్తురూపసే ఏక ఐసా
పదార్థ. పునశ్చ ఉసకీ [–సమయకీ] సఫలతా ఇసలిఏ హై కి జిససే వహ సమయ
హైం ఔర వే వీతరాగ [మోహరాగద్వేషరహిత] హోనేకే కారణ ఉన్హేం అసత్య కహనేకా లేశమాత్ర ప్రయోజన నహీం రహా హై;
ఇసలిఏ వీతరాగ–సర్వజ్ఞదేవ సచముచ ఆప్త హైం. ఐసే ఆప్త ద్వారా ఆగమ ఉపదిష్ట హోనేసే వహ [ఆగమ] సఫల
హైం.]
జినవదననిర్గత–అర్థమయ, చఉగతిహరణ, శివహేతు ఛే. ౨.
Page 8 of 264
PDF/HTML Page 37 of 293
single page version
శుద్ధాత్మతత్త్వోపలమ్భరూపస్య పరమ్పరయా కారణత్వాత్ స్వాతంక్ర్యప్రాప్తిలక్షణస్య చ ఫలస్య సద్భావాదితి..
౨..
పరతంత్రతానివృతి జిసకా లక్షణ హై ఔర [౨] స్వతంత్రతాప్రాప్తి జిసకా లక్షణ హై –– ఐసే
భావార్థః– వీతరాగసర్వజ్ఞ మహాశ్రమణకే ముఖసే నీకలే హుఏ శబ్దసమయకో కోఈ ఆసన్నభవ్య పురుష
వాలే శుద్ధజీవాస్తికాయస్వరూప అర్థమేం [పదార్థమేం] వీతరాగ నిర్వికల్ప సమాధి ద్వారా స్థిత రహకర చార
గతికా నివారణ కరకే, నిర్వాణ ప్రాప్త కరకే, స్వాత్మోత్పన్న, అనాకులతాలక్షణ, అనన్త సుఖకో ప్రాప్త
కరతా హై. ఇస కారణసే ద్రవ్యాగమరూప శబ్దసమయ నమస్కార కరనే తథా వ్యాఖ్యాన కరనే యోగ్య హై..౨..
తే లోక ఛే, ఆగళ అమాప అలోక ఆభస్వరూప ఛే. ౩.
Page 9 of 264
PDF/HTML Page 38 of 293
single page version
పరిచ్ఛేదో జ్ఞానసమయో జ్ఞానగమ ఇతి యావత్. తేషామేవాభిధానప్రత్యయపరిచ్ఛిన్నానాం వస్తురూపేణ సమవాయః
సంధాతోర్థసమయః సర్వపదార్థసార్థ ఇతి యావత్. తదత్ర జ్ఞానసమయప్రసిద్ధయర్థ శబ్దసమయసమ్బన్ధేనార్థసమయ
ోభిధాతుమభిప్రేతః. అథ తస్యైవార్థసమయస్య ద్వైవిధ్యం లోకాలోక–వికల్పాత్.
[జినోత్తమైః ప్రజ్ఞప్తమ్] జినవరోంనే కహా హై. [సః చ ఏవ లోకః భవతి] వహీ లోక హై. [–పాఁచ
అస్తికాయకే సమూహ జితనా హీ లోక హై.]; [తతః] ఉససే ఆగే [అమితః అలోకః] అమాప అలోక
[ఖమ్] ఆకాశస్వరూప హై.
కహా హై.
[–రాగద్వేషసే వికృత నహీం హుఆ] పాఠ [–మౌఖిక యా శాస్త్రారూఢ నిరూపణ] వహ శబ్దసమయ హై, అర్థాత్
శబ్దాగమ వహ శబ్దసమయ హై. [౨] మిథ్యాదర్శనకే ఉదయకా నాశ హోనే పర, ఉస పంచాస్తికాయకా హీ
సమ్బన్ధసే అర్థసమయకా కథన [శ్రీమద్భగవత్కున్దకున్దాచార్యదేవ] కరనా చాహతే హైం.
సమవాయ వహ సమయ హై.’ ఐసా కహా హై; ఇసలియే ‘ఛహ ద్రవ్యకా సమవాయ వహ సమయ హై’ ఐసే కథనకే భావకే సాథ
ఇస కథనకే భావకా విరోధ నహీం సమఝనా చాహియే, మాత్ర వివక్షాభేద హై ఐసా సమఝనా చాహియే. ఔర ఇసీ ప్రకార
అన్య స్థాన పర భీ వివక్షా సమఝకర అవిరుద్ధ అర్థ సమఝ లేనా చాహియే]
Page 10 of 264
PDF/HTML Page 39 of 293
single page version
కిన్తు
అస్తిత్వే చ నియతా అనన్యమయా అణుమహాన్తః.. ౪..
నహీం హై కిన్తు పంచాస్తికాయసమూహ జితనా క్షేత్ర ఛోడ కర శేష అనన్త క్షేత్రవాలా ఆకాశ హై [అర్థాత
అలోక శూన్యరూప నహీం హై కిన్ంతు శుద్ధ ఆకాశద్రవ్యరూప హై.. ౩..
అనన్యమయ [చ] ఔర [అణుమహాన్తః]
౧. ‘లోక్యన్తే ద్రశ్యన్తే జీవాదిపదార్థా యత్ర స లోకః’ అర్థాత్ జహాఁ జీవాదిపదార్థ దిఖాఈ దేతే హైం, వహ లోక హై.
అస్తిత్వనియత, అనన్యమయ నే అణుమహాన పదార్థ ఛే. ౪.
Page 11 of 264
PDF/HTML Page 40 of 293
single page version
తత్ర జీవాః పుద్గలాః ధర్మాధర్మౌ ఆకాశమితి తేషాం విశేషసంజ్ఞా అన్వర్థాః ప్రత్యేయాః.
వస్థితత్వాదవసేయమ్. అస్తిత్వే నియతానామపి న తేషామన్యమయత్వమ్, యతస్తే సర్వదైవానన్య–మయా
ఆత్మనిర్వృత్తాః. అనన్యమయత్వేపి తేషామస్తిత్వనియతత్వం నయప్రయోగాత్. ద్వౌ హి నయౌ భగవతా ప్రణీతౌ–
ద్రవ్యార్థికః పర్యాయార్థికశ్చ. తత్ర న ఖల్వేకనయాయత్తాదేశనా కిన్తు తదుభయాయతా. తతః
పర్యాయార్థాదేశాదస్తిత్వే స్వతః కథంచిద్భిన్నపి వ్యవస్థితాః ద్రవ్యార్థాదేశాత్స్వయమేవ సన్తః సతోనన్యమయా
భవన్తీతి. కాయత్వమపి తేషామణుమహత్త్వాత్. అణవోత్ర ప్రదేశా మూర్తోమూర్తాశ్చ నిర్విభాగాంశాస్తైః
మహాన్తోణుమహాన్తః ప్రదేశప్రచయాత్మకా ఇతి సిద్ధం తేషాం కాయత్వమ్. అణుభ్యాం. మహాన్త ఇతిః వ్యత్పత్త్యా
టీకాః– యహాఁ [ఇస గాథామేం] పాఁచ అస్తికాయోంకీ విశేషసంజ్ఞా, సామాన్య విశేష–అస్తిత్వ తథా
[జిసప్రకార బర్తనమేం రహనేవాలా ఘీ బర్తనసే అన్యమయ హై ఉసీప్రకార] అస్తిత్వసే అన్యమయ నహీం హై;
క్యోంకి వే సదైవ అపనేసే నిష్పన్న [అర్థాత్ అపనేసే సత్] హోనేకే కారణ [అస్తిత్వసే] అనన్యమయ హై
[జిసప్రకార అగ్ని ఉష్ణతాసే అనన్యమయ హై ఉసీప్రకార]. ‘అస్తిత్వసే అనన్యమయ’ హోనే పర భీ ఉనకా
‘అస్తిత్వమేం నియతపనా’ నయప్రయోగసే హై. భగవాననే దో నయ కహే హై – ద్రవ్యార్థిక ఔర పర్యాయార్థిక. వహాఁ
కథన ఏక నయకే ఆధీన నహీం హోతా కిన్తు ఉన దోనోం నయోంకే ఆధీన హోతా హై. ఇసలియే వే
పర్యాయార్థిక కథనసే జో అపనేసే కథంచిత్ భిన్న భీ హై ఐసే అస్తిత్వమేం వ్యవస్థిత [నిశ్చిత స్థిత] హైం
ఔర ద్రవ్యార్థిక కథనసే స్వయమేవ సత్ [–విద్యమాన] హోనేకే కారణ అస్తిత్వసే అనన్యమయ హైం.