kahAnajainashAstramAlA] ShaDdravya–panchAstikAyavarNan
[
71
nupapadyamAnan muktau jIvasya sadbhAvamAvedayatIti.. 37..
kammANan phalamekko ekko kajjan tu NANamadh ekko.
chedayadi jIvarAsI chedagabhAveN tiviheNa.. 38..
karmaNAn phalameka eka kAryan tu gnAnamathaika.
chetayati jIvarAshishchetakabhAven trividhena.. 38..
chetayitRutvaguNavyAkhyeyam.
eke hi chetayitAra prakRuShTataramohamalImasen prakRuShTataragnAnAvaraNamudritAnubhAven
-----------------------------------------------------------------------------
jIvadravyamen ananta agnAn aur kisImen sAnta agnAn hai – yah sab, 1anyathA ghaTit na hotA huA,
mokShamen jIvake sadbhAvako pragaT karatA hai.. 37..
gAthA 38
anvayArtha– [trividhen chetakabhAven] trividh chetakabhAv dvArA [eka jIvarAshi] ek jIvarAshi
[karmaNAn phalam] karmonke phalako, [eka tu] ek jIvarAshi [kAryan] kAryako [ath] aur [eka]
ek jIvarAshi [gnAnam] gnAnako [chetayati] chetatI [–vedatI] hai.
--------------------------------------------------------------------------
1. anyathA = anya prakArase; dUsarI rItise. [mokShamen jIvakA astitva hI na rahatA ho to uparokta ATh
bhAv ghaTit ho hI nahIn sakate. yadi mokShamen jIvakA abhAv hI ho jAtA ho to, [1] pratyek dravya
dravyarUpase shAshvat hai–yah bAt kaise ghaTit hogI? [2] pratyek dravya nitya rahakar usamen paryAyakA nAsh
hotA rahatA hai– yah bAt kaise ghaTit hogI? [3–6] pratyek dravya sarvadA anAgat paryAyase bhAvya, sarvadA
atIt paryAyase abhAvya, sarvadA parase shUnya aur sarvadA svase ashUnya hai– yah bAten kaise ghaTit hongI?
[7] kisI jIvadravyamen ananta gnAn haie– yah bAt kaise ghaTit hogI? aur [8] kisI jIvadravyamen sAnta
agnAn hai [arthAt jIvadravya nitya rahakar usamen agnAnapariNAmakA anta AtA hai]– yah bAt kaise ghaTit
hogI? isaliye in ATh bhAvon dvArA mokShamen jIvakA astitva siddha hotA hai.]
traNavidh chetakabhAvathI ko jIvarAshi ‘kArya’ne,
ko jIvarAshi ‘karmaphaL’ne, koI chete ‘gnAn’ne. 38.