Panchastikay Sangrah-Hindi (English transliteration). Gatha: 46.

< Previous Page   Next Page >


Page 85 of 264
PDF/HTML Page 114 of 293

 

kahAnajainashAstramAlA] ShaDdravya–panchAstikAyavarNan

[
85

vavadesA sanThANA sankhA visayA ya honti te bahugA. te tesimaNaNNatte aNNatte chAvi vijjante.. 46..

vyapadeshA sansthAnAni sankhyA viShayAshcha bhavanti te bahukA.
te teShAmananyatve anyatve chApi vidyante.. 46..

vyapadeshAdInAmekAnten dravyaguNAnyatvanibandhanatvamatra pratyAkhyAtam. yathA devadattasya gaurityanyatve ShaShThIvyapadesha, tathA vRukShasya shAkhA dravyasya guNA ityananyatvepi. yathA devadatta phalamangkushen dhanadattAy vRukShAdvATikAyAmavachinotItyanyatve kArakavyapadesha, tathA mRuttikA ghaTabhAvan svayam sven svasmai svasmAt svasmin karotItyAtmAtmAnamAtmanAtmane Atman Atmani -----------------------------------------------------------------------------

gAthA 46

anvayArtha– [vyapadeshA] vyapadesh, [sansthAnAni] sansthAn, [sankhyA] sankhyAen [cha] aur [viShayA] viShay [te bahukA bhavanti] anek hote hain. [te] ve [vyapadesh Adi], [teShAm] dravya– guNonke [anyatve] anyapanemen [ananyatve cha api] tathA ananyapanemen bhI [vidyante] ho sakate hain.

TIkA– yahAn vyapadesh Adi ekAntase dravya–guNonke anyapanekA kAraN honekA khaNDan kiyA hai.

jis prakAr ‘devadattakI gAy’ is prakAr anyapanemen ShaShThIvyapadesh [–chhaThavIn vibhaktikA kathan] hotA haie, usI prakAr ‘vRukShakI shAkhA,’ ‘dravyake guN’ aise ananyapanemen bhI [ShaShThIvyapadesh] hotA haie. jis prakAr‘devadatta phalako ankush dvArA dhanadattake liyee vRukSha parase bagIchemen toDatA hai’ aise anyapanemen kArakavyapadesh hotA haie, usI prakAr miTTI svayam ghaTabhAvako [–ghaDArUp pariNAmako] apane dvArA apane liye apanemense apanemen karatI hai’, ‘AtmA Atmako AtmA dvArA AtmAke liye AtmAmense AtmAmen jAnatA hai’ aise ananyapanemen bhI [kArakavyapadesh] hotA haie. jis prakAr ‘Unche devadattakI UnchI gAy’ aisA anyapanemen sansthAn hotA haie, usI prakAr ‘vishAl vRukShakA vishAl shAkhAsamudAy’, mUrta dravyake mUrta guN’ aise ananyapanemen bhI [sansthAn] hotA haie. jis prakAr ‘ek devadattakI das -------------------------------------------------------------------------- vyapadesh = kathan; abhidhAna. [is gAthAmen aisA samajhAyA hai ki–jahAn bhed ho vahIn vyapadesh Adi ghaTit hon aisA kuchh nahIn hai; jahAn abhed ho vahAn bhI ve ghaTit hote hain. isaliye dravya–guNommen jo vyapadesh Adi hote hain ve kahIn ekAntase dravya–guNonke bhedako siddha nahIn karate.]


vyapadesh ne sansthAn, sankhyA, viShay bahu ye hoy chhe;
te temanA anyatva tem ananyatAmAn paN ghaTe. 46.