jIvA hi sahajachaitanyalakShaNapAriNAmikabhAvenAnAdinidhanA. ta evaudayik– kShAyopashamikaupashamikabhAvai sAdisanidhanA. ta ev kShAyikabhAven sAdyanidhanA. na cha sAdi– tvAtsanidhanatvan kShAyikabhAvasyAshangkayam. sa khalUpAdhinivRuttau pravartamAna siddhabhAv iv sadbhAv ev jIvasya; sadbhAven chAnantA ev jIvA pratignAyante. na cha teShAmanAdinidhanasahajachaitanya–lakShaNaikabhAvAnAn sAdisanidhanAni sAdyanidhanAni bhAvAntarANi nopapadyant iti vaktavyam; te khalvanAdikarmamalImasA pankasampRuktatoyavattadAkAreN pariNatatvAtpanychapradhAnaguNapradhAnatvenaivAnubhUyant iti.. 53.. -----------------------------------------------------------------------------
jIv vAstavamen sahajachaitanyalakShaN pAriNAmik bhAvase anAdi–ananta hai. ve hI audayik, kShAyopashamik aur aupashamik bhAvonse sAdi–sAnta hain. ve hI kShAyik bhAvase sAdi–ananta hain.
‘kShAyik bhAv sAdi honese vah sAnt hogA’ aisI AshankA karanA yogya nahIn hai. [kAraN is prakAr hai–] vah vAstavamen upAdhikI nivRutti hone par pravartatA huA, siddhabhAvakI bhAnti, jIvakA sadbhAv hI hai [arthAt karmopAdhike kShayamen pravartatA hai isaliye kShAyik bhAv jIvakA sadbhAv hI hai]; aur sadbhAvase to jIv ananta hI svIkAr kiye jAte hain. [isaliye kShAyik bhAvase jIv ananta hI arthAt vinAsharahit hI hai.]
punashcha, ‘anAdi–ananta sahajachaitanyalakShaN ek bhAvavAle unhen sAdi–sAnt aur sAdi–ananta bhAvAntar ghaTit nahIn hote [arthAt jIvonko ek pAriNAmik bhAvake atirikta anya bhAv ghaTit nahIn hote]’ aisA kahanA yogya nahIn hai; [kyonki] ve vAstavamen anAdi karmase malin vartate hue kAdavase anubhavamen Ate hain.. 53.. -------------------------------------------------------------------------- jIvake pAriNAmik bhAvakA lakShaN arthAt svarUp sahaj–chaitanya hai. yah pAriNAmik bhAv anAdi ananta
94
1sampRukta jalakI bhAnti tadAkArarUp pariNat honeke kAraN, pAnch pradhAn 2guNonse pradhAnatAvAle hI
1. kAdavase sampRukta = kAdavakA samparka prApta; kAdavake sansargavAlA. [yadyapi jIv dravyasvabhAvase shuddha hai tathApi
vyavahArase anAdi karmabandhanake vash, kAdavavAle jalakI bhAnti, audayik Adi bhAvarUp pariNat hain.]
2. audayik, aupashamik, kShAyopashamik, kShAyik aur pAriNAmik in pAnch bhAvonko jIvake pAnch pradhAn guN
kahA gayA hai.