kahAnajainashAstramAlA] ShaDdravya–panchAstikAyavarNan
yathA hi jalarAsherjalarAshitvenAsadutpAdan saduchchhedan chAnanubhavatashchaturbhya kakubvibhAgebhya krameN vahamAnA pavamAnA kallolAnAmasadutpAdan saduchchhedan cha kurvanti, tathA jIvasyApi jIvatven saduchchhedamasadutpattin chAnanubhavata krameNodIyamAnA nArakatiryangmanuShyadevanAmaprakRutaya saduchchhedamasadutpAdan cha kurvantIti.. 55..
juttA te jIvaguNA bahusu ya atthesu vichchhiNNA.. 56..
yuktAste jIvaguNA bahuShu chArtheShu vistIrNA.. 56..
-----------------------------------------------------------------------------
TIkA– jIvako sat bhAvake uchchhed aur asat bhAvake utpAdamen nimittabhUt upAdhikA yah pratipAdan hai.
jis prakAr samudrarUpase asatke utpAd aur satke uchchhedakA anubhav na karanevAle aise samudrako chAron dishAommense kramasha bahatI huI havAen kallolonsambandhI asatkA utpAd aur satkA uchchhed karatI hain [arthAt avidyamAn tarangake utpAdamen aur vidyamAn tarangake nAshamen nimitta banatI hai], usI prakAr jIvarUpase satke uchchhed aur asatke utpAd anubhav na karanevAle aise jIvako kramasha udayako prApta hone vAlI nArak–tiryanch–manuShya–dev nAmakI [nAmakarmakI] prakRitiyAn [bhAvonsambandhI, paryAyonsambandhI] satkA uchchhed tathA asatkA utpAd karatI hain [arthAt vidyamAn paryAyake nAshamen aur avidyamAn paryAyake utpAdamen nimitta banatI hain].. 55..
anvayArtha– [udayen] udayase yukta, [upashamen] upashamase yukta, [kShayeN] kShayase yukta, [dvAbhyAn mishritAbhyAn] kShayopashamase yukta [cha] aur [pariNAmen yuktA] pariNAmase yukta–[te] aise [jIvaguNA] [pAnch] jIvaguN [–jIvake bhAv] hain; [cha] aur [bahuShu artheShu vistIrNA] unhen anek prakArommen vistRut kiyA jAtA hai. --------------------------------------------------------------------------
te pAnch jIvaguN jANavA; bahu bhedamAn vistIrNa chhe. 56.