khaiyan khaovasamiyan tamhA bhAvan tu kammakadan.. 58..
kShAyika kShAyopashamikastasmAdbhAvastu karmakRuta.. 58..
dravyakarmaNAn nimittamAtratvenaudayikAdibhAvakartRutvamatroktam. na khalu karmaNA vinA jIvasyodayopashamau kShayakShAyopashamAvapi vidyete; tata kShAyikakShAyopashamikashchaudayikaupashamikashcha bhAva karmakRutonumantavya. pAriNAmikastvanAdinidhano -----------------------------------------------------------------------------
anvayArtha– [karmaNA vinA] karma binA [jIvasya] jIvako [udaya] uday, [upashama] upasham, [kShAyika] kShAyik [vA] athavA [kShAyopashamika] kShAyopashamik [na vidyate] nahIn hotA, [tasmAt tu] isaliye [bhAva] bhAv [–chaturvidh jIvabhAv] [karmakRuta] karmakRut hain.
TIkA– yahAn, [audayikAdi bhAvonke] nimittamAtra rUpase dravyakarmoko audayikAdi bhAvonkA kartApanA kahA hai.
[ek prakArase vyAkhyA karane par–] karmake binA jIvako uday–upasham tathA kShay–kShayopasham nahIn hote [arthAt dravyakarmake binA jIvako audayikAdi chAr bhAv nahIn hote]; isaliye kShAyik, kShAyopashamik, audayik yA aupashamik bhAv karmakRut sammat karanA. pAriNAmik bhAv to anAdi– ananta, nirupAdhi, svAbhAvik hI hain. [audayik aur kShAyopashamik bhAv karmake binA nahIn hote isaliye karmakRut kahe jA sakate hain– yah bAt to spaShTa samajhamen A sakatI hai; kShAyik aur aupashamik bhAvonke sambandhamen nimnoktAnusAr spaShTatA kI jAtI hai] kShAyik bhAv, yadyapi svabhAvakI vyaktirUp [–pragaTatArUp] honese ananta [–anta rahit] hai tathApi, karmakShay dvArA utpanna honeke
-------------------------------------------------------------------------- nirupAdhi = upAdhi rahit; aupAdhik na ho aisA. [jIvakA pAriNAmik bhAv sarva karmopAdhise nirapekSha honeke
pudgalakaram viN jIvane upasham, uday, kShAyik ane
kShAyopashamik na hoy, tethI karmakRut e bhAv chhe. 58.
100