astitvako bhI bhUl rahA hai aur par padArthonko sukhadukhakA kAraN mAnakar unake prati rAgadveSh karatA rahatA hai; jIvake aise bhAvonke nimittase pudgal svata gnAnAvaraNAdikarmaparyAyarUp pariNamit hokar jIvake sAth sanyogamen Ate hain aur isaliye anAdi kAlase jIvako paudgalik dehakA sanyog hotA rahatA hai. parantu jIv aur dehake sanyogamen bhI jIv aur pudgal bilakul pRuthak hain tathA unake kArya bhI ek dUsarese bilakul bhinna evan nirapekSha hain–– aisA jinendronne dekhA hai, samyaggnAniyone jAnA hai aur anumAnagamya bhI hai. jIv keval bhrAntike kAraN hI dehakI dashAse tathA iShTa–aniShTa par padArthonse apane ko sukhI dukhI mAnatA hai. vAstavamen apane sukhaguNakI vikArI paryAyarUp pariNamit hokar vah anAdi kAlase dukhI ho rahA hai.
jIv dravya–guNase sadA shuddha hone par bhI, vah paryAy–apekShAse shubhAshubhabhAvarUpamen, AnshikashuddhirUpamen, shuddhikI vRuddhirUpamen tathA pUrNashuddhirUpamen pariNamit hotA hai aur un bhAvonke nimittase shubhAshubh pudgalakarmonkA AsravaN evan bandhan tathA unakA rukanA, khiranA aur sarvathA chhUTanA hotA hai. in bhAvonko samajhAneke liye jinendrabhagavantoane nav padArthohakA upadesh diyA hai. in nav padArthonko samyakrUpase samajhanepar, jIvako kyA hitarUp hai, kyA ahitarUp hai, shAshvat param hit pragaT karaneke liye jIvako kyA karanA chAhiye, par padArthonke sAth apanA kyA sambandha hai–ityAdi bAte yathArtharUpase samajhamen AtI hai aur apanA sukh apanemen hI jAnakar, apanI sarva paryAyomen bhI gnAnAnandasvabhAvI nij jIvadravyasAmAnya sadA ekarUp jAnakar, te anAdi–aprApta aise kalyANabIj samyagdarshanako tathA samyaggnAnako prApta karatA hai. unakI prApti honepar jIv apaneko dravya–apekShAse kRutakRutya mAnatA hai aur us kRutakRutya dravyakA paripUrNa Ashray karanese hI shAshvat sukhakI prApti– mokSha–hotI hai aisA samajhatA hai.
samyagdarshanakI prApti hone par jIvako shuddhAtmadravyakA jo alpa Alamban thayun ho jAtA hai usase vRuddhi hone par kramasha deshavirat shrAvakatva evan munitva prApta hotA hai. shrAvakako tathA muniko shuddhAtmadravyake madhyam AlambanarUp Anshik shuddhi hotI hai vah karmonke aTakane khiranemen nimitta hotI hai aur jo ashuddhirUp ansh hotA hai vah shrAvakake deshavratAdirUpase tathA munike mahAvratAdirUpase dekhAI detA hai, jo karmabandhakA nimitta hotA hai. anukramase vah jIv gnAnAnandasvabhAvI shuddhAtmadravyakA ati ugrarUpase avalamban karake, sarva vikalponse chhUTakar, sarva rAgadveSh rahit hokar, kevalagnAnako prApta karake, AyuShya pUrNa hone par dehAdisanyogase vimukta hokar, sadAkAl paripUrNa gnAnadarshanarUpase aur atIndriy ananta avyAbAdh AnandarUpase rahatA hai.
–yah, bhagavAn kundakundAchAryadevane panchAstikAyasangrah shAstramen param karuNAbuddhi–pUrvak prasiddha kiye gaye vastutattvakA sankShipta sAr hai. isamen jo rIt batalAI hai usake atirikta anya kisI prakAr jIv anAdikAlIn bhanyakar dukhase chhUT nahIn sakatA. jab tak jIv vastusvarUpako nahIn samajh pAtA tab tak anya lAkh prayatnonse bhI mokShakA upAy usake hAth nahIn lAgatA. isaliye is shAstramen sarva pratham panchAstikAy aur nav padArthakA svarUp samajhAyA gayA hai jisase ki jIv vastusvarUpako samajhakar mokShamArgake mUlabhUt samyagdarshanako prApta ho.