Panchastikay Sangrah-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 112 of 264
PDF/HTML Page 141 of 293

 

] panchAstikAyasangrah
[bhagavAnashrIkundakunda

nishchayen sukhadukharUpAtmapariNAmAnAn vyavahAreNeShTA–niShTaviShayANAn nimittamAtratvAtpudgalakAyA sukhadukharUpan phalan prayachchhanti. jIvAshcha nishchayen nimittamAtrabhutadravyakarmanirvartitasukhadukharUpAtmapariNAmAnAn vyavahAreN ----------------------------------------------------------------------------- nimittamAtra honekI apekShAse nishchayase, aur IShTAniShTa viShayonke nimittamAtra honekI apekShAse vyavahArase sukhadukharUp phal dete hain; tathA jIv nimittamAtrabhUt dravyakarmase niShpanna honevAle sukhadukharUp AtmapariNAmonko bhoktA honekI apekShAse nishchayase, aur [nimittamAtrabhUt] dravyakarmake udayase sampAdit IShTAniShTa viShayonke bhoktA honekI apekShAse vyavahArase, usaprakArakA [sukhadukharUp] phal bhogate hain [arthAt nishchayase sukhadukhapariNAmarUp aur vyavahArase IShTAniShTA viShayarUp phal bhogate hain]. -------------------------------------------------------------------------- [1] sukhadukhapariNAmommen tathA [2] IShTAniShTa viShayonke sanyogamen shubhAshubh karma nimittabhUt hote hain, isaliye un

karmonko unake nimittamAtrapanekI apekShAse hI ‘‘[1] sukhadukhapariNAmarUp [phal] tathA [2] IShTAniShTa
viShayarUp phal ‘denevAlA’ ’’ [upachArase] kahA jA sakatA hai. ab, [1] sukhadukhapariNAm to jIvakI
apanI hI paryAyarUp honese jIv sukhadukhapariNAmako to ‘nishchayase’ bhogatA hain, aur isaliye
sukhadukhapariNAmamen nimittabhUt vartate hue shubhAshubh karmommen bhI [–jinhenn ‘‘sukhadukhapariNAmarUp phal
denevAlA’’ kahA thA unamen bhI] us apekShAse aisA kahA jA sakatA haie ki ‘‘ve jIvako ‘nishchayase’
sukhadukhapariNAmarUp phal dete hain;’’ tathA [2] IShTAniShTa viShay to jIvase bilakul bhinna honese jIv IShTAniShTa
viShayonko to ‘vyavahArase’ bhogatA hain, aur isaliye IShTAniShTa viShayommen nimittabhUt vartate hue shubhAshubh karmommen
bhI [–jinhenn ‘‘IShTAniShTa viShayarUp phal denevAlA ’’ kahA thA unamen bhI ] us apekShAse aisA kahA jA
sakatA haie ki ‘‘ve jIvako ‘vyavahArase’ IShTAniShTa viShayarUp phal dete hain.’’

yahAn [TIkAke dUsare pairemen] jo ‘nishchay’ aur ‘vyavahAr’ aise do bhang kiye hain vee mAtra itanA bhed sUchit
karaneke liye hI kiye hain ki ‘karmanimittak sukhadukhapariNAm jIvamen hote hain aur karmanimittak IShTAniShTa viShay
jIvase bilkul bhinna hain.’ parantu yahAn kahe hue nishchayarUpase bhangase aisA nahIn samajhanA chAhiye ki ‘paudgalik
karma jIvako vAstavamen phal detA hai aur jIv vAstavamen karmake diye hue phalako bhogatA hai.’

paramArthata koI dravya kisI anya dravyako phal nahIn de sakatA aur koI dravya kisI anya dravyake pAsase
phal prApta karake bhog nahIn sakatA. yadi paramArthata koI dravya anya dravyako phal de aur vah anya dravya use
bhoge to donon dravya ek ho jAyen. yahAn yah dhyAn rakhanA khAs Avashyak hai ki TIkAke pahale pairemen sampUrNa
gAthAke kathanakA sAr kahate hue shrI TIkAkAr AchAryadev svayam hI jIvako karma dvArA diye gaye phalakA
upabhog vyavahArase hI kahA hai, nishchayase nahIn.

sukhadukhake do artha hote hai [1] sukhadukhapariNAm, aur [2] IShTAniShTa viShaya. jahAn ‘nishchayase’ kahA hai vahAn

‘sukhadukhapariNAm’ aisA artha samajhanA chAhiye aur jahAn ‘vyavahAraseOM kahA hai vahAn ‘IShTAniShTa ‘viShayaOM
aisA artha samajhanA chahiye.

112