vyavahriyante, tathaiv cha bAdarasUkShmatvapariNAmavikalpai ShaTprakAratAmApadya trailokyarUpeN niShpadya sthitavant iti. tathA hi–bAdarabAdarA, bAdarA, bAdarasUkShmA, sUkShmabAdarA, sUkShmA, sUkShma–sUkShmA iti. tatra chhinnA svayam sandhAnAsamarthA kAShThapAShANadayo bAdarabAdarA. chhinnA svayam sandhAnasamarthA kShIradhRutatailatoyarasaprabhRutayo bAdarA. sthUlopalambhA api chhettun bhettumAdAtumashakyA chhAyAtapatamojyotstrAdayo bAdarasUkShmA. sUkShmatvepi sthUlopalambhA sparsharasagandhashabdA sUkShma–bAdarA. sUkShmatvepi hi karaNAnupalabhyA karmavargaNAdaya sUkShmA. atyantasUkShmA karmavargaNA–bhyodho dvayaNuk skandhaparyantA sUkShmasUkShmA iti.. 76.. ----------------------------------------------------------------------------- ‘pUraN – galan’ ghaTit honese paramANu nishchayase ‘1pudgal’ hain. skandh to 2anekapudgalamay ekaparyAyapaneke kAraN pudgalonse ananya honese vyavahArase ‘pudgal’ hai; tathA [ve] bAdaratva aur sUkShmatvarUp pariNAmonke bhedon dvArA chhah prakAronko prApta karake tIn lokarUp hokar rahe hain. ve chhah prakArake skandh is prakAr hain– [1] bAdarabAdar; [2] bAdar; [3] bAdarasUkShma; [4] sUkShmabAdar; [5] sUkShma; [6] sUkShmasUkShma. vahAn, [1] kAShThapAShANAdik [skandh] jo ki chhedan honepar svayam nahIn juD sakate ve [ghan padArtha] ‘bAdarabAdar’ hain; [2] dUdh, ghI, tel, jal, ras Adi [skandh] jo ki chhedan honepar svayam juD jAte hain ve [pravAhI padArtha] ‘bAdar’ hai; [3] chhAyA, dhUp, andhakAr, chAndanI Adi [skandh] jo ki sthUl gnAt honepar bhI jinakA chhedan, bhedan athavA [hastAdi dvArA] grahaN nahIn kiyA jA sakatA ve ‘bAdarasUkShma’ hain; [4] sparsha–ras–gandh–shabda jo ki sUkShma hone par bhI sthUl gnAt hote hain [arthAt chakShakou chhoDakar chAr indriyonnke viShayabhUt skandh jo ki Ankhase dikhAI na dene par bhI sparshanendriy dvArA sparsha kiyA jA sakatA haie] jIbh dvArA jinakA svAd liyA jA sakatA haie, nAkase sUnndhA jA sakatA haie athavA kAnase sunA jA sakatA haie ve ‘sUkShmabAdar’ hain; [5] karmavargaNAdi [skandh] ki jinhen sUkShmapanA hai tathA jo indriyonse gnAt na hon aise hain ve ‘sUkShma’ hain; [6] karmavargaNAse nIcheke [karmavargaNAtIt dviaNuk–skandh takake [skandh] jo ki atyanta sUkShma hain ve ‘sUkShmasUkShma’ hain.. 76.. --------------------------------------------------------------------------
122
1. jisamen [sparsha–ras–gandh–varNakI apekShAse tathA skandhaparyAyakI apekShAse] pUraN aur galan ho vah pudgal hai.
pUraN=puranA; bharanA; pUrti; puShTi; vRuddhi. galan=galanA; kShIN honA; kRushatA; hAni nyUnatA [[1] paramANuonke
visheSh guN jo sparsha–ras–gandh–varNa hain unamen honevAlI ShaTsthAnapatit vRuddhi vah pUraN hai aur ShaTsthAnapatit
hAni vah galan hai; isaliye is prakAr paramANu pUraN–galanadharmavAle hain. [2] paramANuommen skandharUp paryAyakA
AvirbhAv honA so pUraN hai aur tirobhAv honA vah galan haie; is prakAr bhI paramANuommen pUraNagalan ghaTit
hotA hai.]
2. skandh anekaparamANumay hai isaliye vah paramANuonse ananya hai; aur paramANu to pudgal hain; isaliye skandh bhI vyavahArase ‘pudgal’ hain.