Panchastikay Sangrah-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 125 of 264
PDF/HTML Page 154 of 293

 

kahAnajainashAstramAlA] ShaDdravya–panchAstikAyavarNan

[
125

pradesha, sa ev sparshasya, sa ev rasasya, sa ev gandhasya, sa ev rUpasyeti. tata kvachitparamANau gandhaguNe, kvachit gandharasaguNayo, kvachit gandharasarUpaguNeShu apakRuShyamANeShu tadavibhaktapradesha paramANurev vinashyatIti. na tadapakarSho yukta. tata pRuthivyaptejovAyurUpasya dhAtuchatuShkasyaik ev paramANu kAraNan pariNAmavashAt vichitro hi paramANo pariNAmaguNa kvachitkasyachidguNasya vyaktAvyaktatven vichitrAn pariNatimAdadhAti. yathA cha tasya pariNAmavashAdavyakto gandhAdiguNostIti pratignAyate na tathA shabdopyavyaktostIti gnAtun shakyate shakyate tasyaikapradeshasyAnekapradeshAtmaken shabden sahaikatvavirodhAditi.. 78.. ----------------------------------------------------------------------------- to us guNase abhinna pradeshI paramANu hI vinaShTa ho jAyegA. isaliye us guNakI nyUnatA yukta [uchit] nahIn hai. [kisI bhI paramANumen ek bhI guN kam ho to us guNake sAth abhinna pradeshI paramANu hI naShTa ho jAyegA; isaliye samasta paramANu samAn guNavAle hI hai, arthAt ve bhinna bhinna jAtike nahIn hain.] isaliye pRithvI, jal, agni aur vAyurUp chAr dhAtuonkA, pariNAmake kAraN, ek hI paramANu kAraN hai [arthAt paramANu ek hI jAtike hone par bhI ve pariNAmake kAraN chAr dhAtuonke kAraN banate hain]; kyonki vichitra aisA paramANukA pariNAmaguN kahIn kisI guNakI

aur jis prakAr paramANuko pariNAmake kAraN 2avyakta gandhAdiguN hain aisA gnAt hotA hai usI

prakAr shabda bhI avyakta hai aisA nahIn jAnA jA sakatA, kyonki ekapradeshI paramANuko anekapradeshAtmak shabdake sAth ekatva honemen virodh hai.. 78.. --------------------------------------------------------------------------

chAron guN vyakta [arthAt vyaktarUpase pariNat] hote hain; pAnImen sparsha, ras, aur varNa vyakta hote hain aur gandh
avyakta hotA hai ; agnimen sparsha aur varNa vyakta hote hain aur sheSh do avyakta hote hain ; vAyumen sparsha vyakta
hotA hai aur sheSh tIn avyakta hote hain.]
avyaktarUpase rahatA hogA aisA nahIn hai, shabda to paramANumen vyaktarUpase yA avyaktarUpase bilakul hotA hI nahIn
hai.

1vyaktAvyaktatA dvArA vichitra pariNatiko dhAraN karatA hai.

1. vyaktAvyaktatA=vyaktatA athavA avyaktatA; pragaTatA athavA apragaTatA. [pRithvImen sparsha, ras, gandh aur varNa yah


2. jis prakAr paramANumen gandhAdiguN bhale hI avyaktarUpase bhI hote to avashya hain; usI prakAr paramANumen shabda bhI