152
ih hi jIvai sparshanarasanadhrANachakShurbhirindriyaistadviShayabhUtA sparsharasagandhavarNasvabhAvA arthA gRuhyante.. shrotrendriyeN tu ta ev tadviShayahetubhUtashabdAkArapariNatA gRuhyante. te kadAchitsthUl– skandhatvamApannA kadAchitsUkShmatvamApannA kadAchitparamANutvamApannA indriyagrahaNayogyatAsadbhAvAd gRuhyamANA agRuhyamANA vA mUrtA ityuchyante. sheShamitarat samastamapyarthajAtan sparsharas– gandhavarNAbhAvasvabhAvamindriyagrahaNayogyatAyA abhAvAdamUrtamityuchyate. chittagrahaNayogyatAsadbhAv– bhAgbhavati tadubhayamapi, chitan, hyaniyataviShayamaprApyakAri matishrutagnAnasAdhanIbhUtan mUrtamamUrtan cha samAdadAtIti.. 99..
-----------------------------------------------------------------------------
TIkA– yah, mUrta aur amUrtake lakShaNakA kathan hai.
is lokamen jIvon dvArA sparshanendriy, rasanendriy, dhrANendriy aur chakShurindriy dvArA unake [–un indriyonke] viShayabhUt, sparsha–ras–gandh–varNasvabhAvavAle padArtha [–sparsha, ras, gandh aur varNa jinakA svabhAv hai aise padArtha] grahaN hote hain [–gnAt hote hain]; aur shrotrendriy dvArA vahI padArtha usake [shrotraindriyake] 1viShayahetubhUt shabdAkAr pariNamit hote hue grahaN hote hain. ve [ve padArtha], kadAchit sthUlaskandhapaneko prApta hote hue, kadAchit sUkShmatvako [sUkShmaskandhapaneko] prApta hote hue aur kadAchit paramANupaneko prApta hote hue indriyon dvArA grahaN hote hon yA na hote hon, indriyon dvArA grahaN honekI yogyatAkA [sadaiv] sadbhAv honese ‘mUrta’ kahalAte hain.
sparsha–ras–gandh–varNakA abhAv jisakA svabhAv hai aisA sheSh anya samasta padArthasamUh iInadrayon dvArA grahaN honekI yogyatAke abhAvake kAraN ‘amUrta’ kahalAtA hai.
ve donon [–pUrvokta donon prakArake padArtha] chitta dvArA grahaN honekI yogyatAke sadbhAvavAle hain; chitta– jo ki 2 aniyat viShayavAlA, 3ajjApyakArI aur matishrutagnAnake sAdhanabhUt [–matignAn tathA shrutagnAnamen nimittabhUt] hai vah–mUrta tathA amUrtako grahaN karatA hai [–jAnatA hai].. 99..
is prakAr chUlikA samApta huI. -------------------------------------------------------------------------- 4. un sparsha–ras–gandh–varNasavabhAvavAle padArthohako [arthAt pudgalonko] shrotraindriyake viShay honemen hetubhUt
hain.
5. aniyat=anishchita. [jis prakAr pAnch indriyomense pratayek indriyakA viShay niyat hai us prakAr manakA
6. ajjApyakArI=gney viShayonkA sparsha kiye binA kArya karanevAlA yajAnanevAlA. [man aur chakShu ajjApyakArI