Panchastikay Sangrah-Hindi (English transliteration). Kaldravya ka vyakhyan Gatha: 100.

< Previous Page   Next Page >


Page 153 of 264
PDF/HTML Page 182 of 293

 

kahAnajainashAstramAlA] ShaDdravya–panchAstikAyavarNan

[
153

ath kAladravyavyAkhyAnam.

chhAlo pariNAmabhavo pariNAmo davvakAlasambhUdo.
doNhan es sahAvo kAlo khaNabhanguro Niyado.. 100..
kAla pariNAmabhava pariNAmo dravyakAlasambhUta.
dvayoreSh svabhAva kAla kShaNabhangguro niyata.. 100..

vyavahArakAlasya nishchayakAlasya cha svarUpAkhyAnametat.

ttra kramAnupAtI samayAkhya paryAyo vyavahArakAla, tadAdhArabhUtan dravyan nishchayakAla. ttra vyavahArakAlo nishchayakAlaparyAyarUpopi jIvapudgalAnAn pariNAmenAvachchhidyamAnatvAttatpariNAmabhav ityupagIyate, jIvapudgalAnAn pariNAmastu bahirangganimittabhUtadravyakAlasadbhAve sati sambhUtatvAdrravya– ----------------------------------------------------------------------------

ab kAladravyakA vyAkhyAn hai.
gAthA 100

anvayArtha– [kAla pariNAmabhava] kAl pariNAmase utpanna hotA hai [arthAt vyavahArakAl kA mAp jIv–pudgalonke pariNAm dvArA hotA hai]; [pariNAma dravyakAlasambhUta] pariNAm dravyakAlase utpanna hotA hai.– [dvayo eSha svabhAva] yah, dononkA svabhAv hai. [kAla kShaNabhunggura niyata] kAl kShaNabhangur tathA nitya hai.

TIkA– yah, vyavahArakAl tathA nishchayakAlake svarUpakA kathan hai.

vahAn, ‘samay’ nAmakI jo kramik paryAy so vyavahArakAl hai; usake AdhArabhUt dravya vah nishchayakAl hai.

vahAn, vyavahArakAl nishchayakAlakI paryAyarUp hone par bhI jIv–pudgalonke pariNAmase mApA jAtA hai – gnAt hotA hai isaliye ‘jIv–pudgalonke pariNAmase utpanna honevAlA’ kahalAtA hai; aur jIv–pudgalonke pariNAm bahirang–nimittabhUt dravyakAlake sadbhAvamen utpanna honeke kAraN ‘dravyakAlase utpanna honevAle’ kahalAte hain. vahAn tAtparya yah hai ki – vyavahArakAl jIv–pudgalonke pariNAm dvArA --------------------------------------------------------------------------

pariNAmabhav chhe kAL, kALapadArthabhav pariNAm chhe;
–A chhe svabhAvo ubhayanA; kShaNabhangI ne dhruv kAL chhe. 100.