kahAnajainashAstramAlA] navapadArthapUrvak–mokShamArgaprapanchavarNan
[
225
svasamayaparasamayopAdAnavyudAsapurassarakarmakShayadvAreN jIvasvabhAvaniyatacharitasya mokSha–
mArgatvadyotanametat.
sansAriNo hi jIvasya gnAnadarshanAvasthitatvAt svabhAvaniyatasyApyanAdimohanIyo–
dayAnuvRuttiparatvenoparaktopayogasya sata samupAttabhAvavaishvarupyatvAdaniyataguNaparyAyatvan parasamaya
paracharitamiti yAvat. tasyaivAnAdimohanIyodayAnuvRuttiparatvamapAsyAtyantashuddhopayogasya sata
samupAttabhAvaikyarupyatvAnniyataguNaparyAyatvan svasamaya svacharitamiti yAvat ath khalu yadi
kathanychanodbhinnasamyaggnAnajyotirjIva parasamayan vyudasya svasamayamupAdatte tadA karmabandhAdavashyan bhrashyati.
yato hi jIvasvabhAvaniyatan charitan mokShamArga iti.. 155..
-----------------------------------------------------------------------------
TIkA– svasamayake grahaN aur parasamayake tyAgapUrvak karmakShay hotA hai– aise pratipAdan dvArA
yahAn [is gAthAmen] ‘jIvasvabhAvamen niyat chAritra vah mokShamArga hai’ aisA darshAyA hai.
sansArI jIv, [dravya–apekShAse] gnAnadarshanamen avasthit honeke kAraN svabhAvamen niyat
[–nishchalarUpase sthit] hone par bhI jab anAdi mohanIyake udayakA anusaraN karake pariNati karane
ke kAraN uparakta upayogavAlA [–ashuddha upayogavAlA] hotA hai tab [svayam] bhAvonkA vishvarUpapanA
[–anekarUpapanA] grahaN kiyA honakee kAraN usee jo aniyataguNaparyAyapanA hotA hai vah parasamay
arthAt parachAritra hai; vahI [jIv] jab anAdi mohanIyake udayakA anusaraN karane vAlI pariNati
karanA chhoDakar atyanta shuddha upayogavAlA hotA hai tab [svayam] bhAvakA ekarUpapanA grahaN kiyA
honeke kAraN use jo niyataguNaparyAyapanA hotA hai vah svasamay arthAt svachAritra hai.
1
2
3
ab, vAstavamen yadi kisI bhI prakAr samyaggnAnajyoti pragaT karake jIv parasamayako chhoDakar
svasamayako grahaN karatA hai to karmabandhase avashya chhUTatA hai; isaliye vAstavamen [aisA nishchit hotA
hai ki] jIvasvabhAvamen niyat chAritra vah mokShamArga hai.. 155..
-------------------------------------------------------------------------
1. uparakta=uparAgayukta [kisI padArthamen honevAlA. anya upAdhike anurUp vikAr [arthAt anya upAdhi jisamen
nimittabhUt hotI hai aisI aupAdhik vikRuti–malinatA–ashuddhi] vah uparAg hai.]
2. aniyat=anishchit; anekarUp; vividh prakArake.
3. niyat=nishchit; ekarUp; amuk ek hI prakArake.