226
] panchAstikAyasangrah
[bhagavAnashrIkundakunda
jo paradavvamhi suhan asuhan rAgeN kuNadi jadi bhAvan.
so sagacharittabhaTTho
parachariyacharo havadi jIvo.. 156..
ya paradravye shubhamashubhan rAgeN karoti yadi bhAvam.
sa svakacharitrabhraShTa paracharitacharo bhavati jIva.. 156..
paracharitapravRuttasvarUpAkhyAnametat.
yo hi mohanIyodayAnuvRuttivashAdrajyamAnopayoga san paradravye shubhamashubhan vA bhAvamAdadhAti, sa
svakacharitrabhraShTa paracharitrachar ityupagIyate; yato hi svadravye shuddhopayogavRutti svacharitan, paradravye
soparAgopayogavRutti paracharitamiti.. 156..
-----------------------------------------------------------------------------
gAthA 156
anvayArtha– [ya] jo [rAgeN] rAgase [–ranjit arthAt malin upayogase] [paradravye]
paradravyamen [shubham ashubham bhAvam] shubh yA ashubh bhAv [yadi karoti] karatA hai, [sa jIva] vah
jIv [svakacharitrabhraShTa] svachAritrabhraShTa aisA [paracharitachara bhavati] parachAritrakA AcharaN karanevAlA
hai.
TIkA– yah, parachAritramen pravartan karanevAleke svarUpakA kathan hai.
jo [jIv] vAstavamen mohanIyake udayakA anusaraN karanevAlIe pariNatike vash [arthAt
mohanIyake udayakA anusaraN karake pariNamit honeke kAraN ] ranjit–upayogavAlA
[uparaktaupayogavAlA] vartatA huA, paradravyamen shubh yA ashubh bhAvako dhAraN karatA hai, vah [jIv]
svachAritrase bhraShTa aisA parachAritrakA AcharaN karanevAlA kahA jAtA hai; kyonki vAstavamen svadravyamen
nshuddha–upayogarUp pariNati vah svachAritra hai aur paradravyamen soparAg–upayogarUp pariNati vah
parachAritra hai.. 156..
1
-------------------------------------------------------------------------
1. soparAg=uparAgayukta; uparakta; malin; vikArI; ashuddha [upayogamen honevAlA, karmodayarUp upAdhike anurUp
vikAr (arthAt karmodayarUp upAdhi jisamen nimittabhUt hotI hai aisI aupAdhik vikRuti) vah uparAg hai.]
je rAgathI paradravyamAn karato shubhAshubh bhAvane,
te svakacharitrathI bhraShTa parachAritra AcharanAr chhe. 156.