dvayaNukapudgalaskandhAnAmapi tathAvidhatvam. aNavashcha mahAntashcha vyaktishaktirUpAbhyAmiti paramANu– nAmekapradeshAtmakatvepi tatsiddhi. vyaktayapekShayA shaktayapekShayA cha pradesh prachayAtmakasya mahattvasyAbhAvAtkAlANUnAmastitvaniyatatvepyakAyatvamanenaiv sAdhitam. at ev teShAmastikAy– prakaraNe satAmapyanupAdAnamiti.. 4.. -----------------------------------------------------------------------------
unake kAyapanA bhI hai kyonki ve aNumahAn hain. yahAn aNu arthAt pradesh–mUrta aur amUrta nirvibhAg [chhoTese chhoTe] ansh; ‘unake dvArA [–bahu pradeshon dvArA] mahAn ho’ vah aNumahAn; arthAt pradeshaprachayAtmak [–pradeshonke samUhamay] ho vah aNumahAn hai. isaprakAr unhen [uparyukta pAnch dravyonko] kAyatva siddha huA. [upar jo aNumahAnakI vyutpatti kI usamen aNuonke arthAt pradeshonke liye bahuvachanakA upayog kiyA hai aur sanskRit bhAShAke niyamAnusAr bahuvachanamen dvivachanakA samAvesh nahIn hotA isaliye ab vyutpattimen kinchit bhAShAkA parivartan karake dvi–aNuk skandhonko bhI aNumahAn batalAkar unakA kAyatva siddha kiyA jAtA hai] ‘do aNuon [–do pradeshon] dvArA mahAn ho’ vah aNumahAn– aisI vyutpattise dvi–aNuk pudgalaskandhonko bhI [aNumahAnapanA honese] kAyatva hai. [ab, paramANuonko aNumahAnapanA kisaprakAr hai vah batalAkar paramANuonko bhI kAyatva siddha kiyA jAtA hai;] vyakti aur shaktirUpase ‘aNu tathA mahAn’ honese [arthAt paramANu vyaktirUpase ek pradeshI tathA shaktirUpase anek pradeshI honeke kAraN] paramANuonko bhI , unake ek pradeshAtmakapanA hone par bhI [aNumahAnapanA siddha honese] kAyatva siddha hotA hai. kAlANuonko vyakti–apekShAse tathA shakti–apekShAse pradeshaprachayAtmak mahAnapanekA abhAv honese, yadyapi ve astitvamen niyat hai tathApi, unake akAyatva hai ––aisA isIse [–is kathanase hI] siddha huA. isaliye, yadyapi ve sat [vidyamAn] hain tathApi, unhen astikAyake prakaraNamen nahIn liyA hai. bhAvArtha– pAnch astikAyonke nAm jIv, pudgal, dharma, adharma aur AkAsh hain. ve nAm unake arthAnusAr hain .
ye pAnchon dravya paryAyArthik nayase apanese kathanchit bhinna aise astitvamen vidyamAn hain aur dravyArthik nayase astitvase ananya hain.
12