Panchastikay Sangrah-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 12 of 264
PDF/HTML Page 41 of 293

 

background image
12
] panchAstikAyasangrah
[bhagavAnashrIkundakunda
dvayaNukapudgalaskandhAnAmapi tathAvidhatvam. aNavashcha mahAntashcha vyaktishaktirUpAbhyAmiti paramANu–
nAmekapradeshAtmakatvepi tatsiddhi. vyaktayapekShayA shaktayapekShayA cha pradesh prachayAtmakasya
mahattvasyAbhAvAtkAlANUnAmastitvaniyatatvepyakAyatvamanenaiv sAdhitam. at ev teShAmastikAy–
prakaraNe satAmapyanupAdAnamiti.. 4..
-----------------------------------------------------------------------------

unake kAyapanA bhI hai kyonki ve aNumahAn hain. yahAn aNu arthAt pradesh–mUrta aur amUrta
nirvibhAg [chhoTese chhoTe] ansh; ‘unake dvArA [–bahu pradeshon dvArA] mahAn ho’ vah aNumahAn; arthAt
pradeshaprachayAtmak [–pradeshonke samUhamay] ho vah aNumahAn hai. isaprakAr unhen [uparyukta pAnch
dravyonko] kAyatva siddha huA. [upar jo aNumahAnakI vyutpatti kI usamen aNuonke arthAt pradeshonke
liye bahuvachanakA upayog kiyA hai aur sanskRit bhAShAke niyamAnusAr bahuvachanamen dvivachanakA samAvesh
nahIn hotA isaliye ab vyutpattimen kinchit bhAShAkA parivartan karake dvi–aNuk skandhonko bhI aNumahAn
batalAkar unakA kAyatva siddha kiyA jAtA hai] ‘do aNuon [–do pradeshon] dvArA mahAn ho’ vah
aNumahAn– aisI vyutpattise dvi–aNuk pudgalaskandhonko bhI [aNumahAnapanA honese] kAyatva hai.
[ab, paramANuonko aNumahAnapanA kisaprakAr hai vah batalAkar paramANuonko bhI kAyatva siddha kiyA
jAtA hai;] vyakti aur shaktirUpase ‘aNu tathA mahAn’ honese [arthAt paramANu vyaktirUpase ek pradeshI
tathA shaktirUpase anek pradeshI honeke kAraN] paramANuonko bhI , unake ek pradeshAtmakapanA hone
par bhI [aNumahAnapanA siddha honese] kAyatva siddha hotA hai. kAlANuonko vyakti–apekShAse tathA
shakti–apekShAse pradeshaprachayAtmak mahAnapanekA abhAv honese, yadyapi ve astitvamen niyat hai tathApi,
unake akAyatva hai ––aisA isIse [–is kathanase hI] siddha huA. isaliye, yadyapi ve sat
[vidyamAn] hain tathApi, unhen astikAyake prakaraNamen nahIn liyA hai.
bhAvArtha– pAnch astikAyonke nAm jIv, pudgal, dharma, adharma aur AkAsh hain. ve nAm unake
arthAnusAr hain .

ye pAnchon dravya paryAyArthik nayase apanese kathanchit bhinna aise astitvamen vidyamAn hain aur
dravyArthik nayase astitvase ananya hain.