Panchastikay Sangrah-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 15 of 264
PDF/HTML Page 44 of 293

 

background image
kahAnajainashAstramAlA] ShaDdravya–panchAstikAyavarNan
[
15
na chaitadAngkayam pudgalAdanyeShAmamUrtarrtvAdavibhAjyAnAn sAvayavatvakalpanamanyAyyam. drashyat
evAvibhAjyepi vihAy–sIdan ghaTAkAshamidamaghaTAkAshamiti vibhAgakalpanam. yadi tatra vibhAgo na
kalpet tadA yadev ghaTAkAshan tadevAghaTAkAshan syAt. na cha tadiShTam. tata kAlANubhyonyatra sarveShAn
kAyatvAkhyan sAvayavatvamavaseyam. trailokyarUpeN niShpannatvamapi teShAmastikAyatvasAdhanaparamupanyastam.
tathA cha–trayANAmUrdhvAdhomadhyalokAnAmutpAdavyayadhrauvyavantastadvisheShAtmakA bhAvA bhavantasteShAn mUl–
-----------------------------------------------------------------------------

ab, [unhen] kAyatva kis prakAr hai usakA upadesh kiyA jAtA hai– jIv, pudgal, dharma,
adharma, aur AkAsh yah padArtha 1avayavI hain. pradesh nAmake unake jo avayav hain ve bhI paraspar
vyatirekavAle honese 2paryAyen kahalAtI hai. unake sAth un [pAnch] padArthonko ananyapanA honese
kAyatvasiddhi ghaTit hotI hai. paramANu [vyakti–apekShAse] 3niravayav honepar bhI unako sAvayavapanekI
shaktikA sadbhAv honese kAyatvasiddhi 4nirapavAd hai. vahAn aisI AshankA karanA yogya nahIn hai ki
pudgalake atirikta anya padArtha amUrtapaneke kAraN 5avibhAjya honese unake sAvayavapanekI kalpanA
nyAy viruddha [anuchit] hai. AkAsh avibhAjya honepar bhI usamen ‘yah ghaTAkAsh hai, yah aghaTAkAsh
[ paTAkAsh] hai’ aisI vibhAgakalpanA draShTigochar hotI hI hai. yadi vahAn [kathanchit] vibhAgakI
kalpanA na kI jAye to jo ghaTAkAsh haie vahI [sarvathA] aghaTAkAsh ho jAyegA; aur vah to IShTa
[mAnya] nahIn hai. isaliye kAlANuonke atirikta anya sarvamen kAyatva nAmakA sAvayavapanA nishchit
karanA chAhiye.
--------------------------------------------------------------------------
1. avayavI=avayavavAlA; anshavAlA; anshI; jinakee avayav [arthAt] ekase adhik pradesh] hon aise.
2. paryAyakA lakShaN paraspar vyatirek hai. vah lakShaN pradeshommen bhI vyApta hai, kyonki ek pradesh dUsare pradesharUp na
honese pradeshommen paraspar vyatirek haie; isaliye pradesh bhI paryAy kahalAtI hai.
3. niravayav=avayav rahit; ansh rahit ; niransh; ekase adhik pradesh rahita.
4. nirapavAd=apavAd rahita. [pAnch astikAyonko kAyapanA honemen ek bhI apavAd nahIn hai, kyonki [upachArase]
paramANuko bhI shakti–apekShAse avayav–pradesh hain.]
5. avibhAjya=jinake vibhAg na kiye jA saken aise.