Panchastikay Sangrah-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 25 of 264
PDF/HTML Page 54 of 293

 

background image
kahAnajainashAstramAlA] ShaDdravya–panchAstikAyavarNan
[
25
atra sattAdravyayorarthAntaratvan pratyAkhyAtam.

dravati gachchhati sAmAnyarUpeN svarUpeN vyApnoti tAnstAn kramabhuva sahabhuvashvasadbhAvaparyAyAn
svabhAvavisheShAnityanugatArthayA niruktayA dravyan vyAkhyAtam. dravyan cha lakShya–lakShaNabhAvAdibhya
kathanychidbhedepi vastuta sattAyA apRuthagbhUtameveti mantavyam. tato yatpUrvan sattvamasattvan
trilakShaNatvamatrilakShaNatvamekatvamanekatvan sarvapadArthasthitatvamekapadArthasthitatvan vishva–
-----------------------------------------------------------------------------
gAthA 9
anvayArtha– [tAn tAn sadbhAvaparyAyAn] un–un sadbhAvaparyAyoko [yat] jo [dravati]
dravit hotA hai – [gachchhati] prApta hotA hai, [tat] use [dravyan bhaNanti] [sarvagna] dravya kahate hain
– [sattAta ananyabhUtan tu] jo ki sattAse ananyabhUt hai.
TIkA– yahAn sattAne aur dravyako arthAntarapanA [bhinnapadArthapanA, anyapadArthapanA] honekA
khaNDan kiyA hai.
‘ un–un kramabhAvI aur sahabhAvI sadbhAvaparyAyonko arthAt svabhAvavisheShonko jo 1dravit
hotA hai – prApta hotA hai – sAmAnyarUp svarUpasee vyApta hotA hai vah dravya hai’ – is prakAr
2anugat arthavAlI niruktise dravyakI vyAkhyA kI gaI. aur yadyapi 3lakShyalakShaNabhAvAdik dvArA dravyako
sattAse kathanchit bhed hai tathApi vastuta [paramArtheta] dravya sattAse apRuthak hI hai aisA mAnanA.
isaliye
pahale [8vIn gAthAmen] sattAko jo satpanA, asatpanA, trilakShaNapanA, atrilakShaNapanA,
ekapanA,
--------------------------------------------------------------------------
1. shrI jayasenAchAryadevakI TIkAmen bhI yahAnkI bhAnti hI ‘dravati gachchhati’ kA ek artha to ‘dravit hotA hai arthAt
prApta hotA hai ’ aisA kiyA gayA hai; taduparAnta ‘dravati’ arthAt svabhAvaparyAyonko dravit hotA hai aur gachchhati
arthAt vibhAvaparyAyonko prApta hotA hai ’ aisA dUsarA artha bhI yahAn kiyA gayA hai.
2. yahAn dravyakI jo nirukti kI gaI hai vah ‘dru’ dhAtukA anusaraN karate hue [–milate hue] arthavAlI hain.
3. sattA lakShaN hai aur dravya lakShya hai.