Panchastikay Sangrah-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 25 of 264
PDF/HTML Page 54 of 293

 

kahAnajainashAstramAlA] ShaDdravya–panchAstikAyavarNan

[
25

atra sattAdravyayorarthAntaratvan pratyAkhyAtam. dravati gachchhati sAmAnyarUpeN svarUpeN vyApnoti tAnstAn kramabhuva sahabhuvashvasadbhAvaparyAyAn svabhAvavisheShAnityanugatArthayA niruktayA dravyan vyAkhyAtam. dravyan cha lakShya–lakShaNabhAvAdibhya kathanychidbhedepi vastuta sattAyA apRuthagbhUtameveti mantavyam. tato yatpUrvan sattvamasattvan trilakShaNatvamatrilakShaNatvamekatvamanekatvan sarvapadArthasthitatvamekapadArthasthitatvan vishva– -----------------------------------------------------------------------------

gAthA 9

anvayArtha– [tAn tAn sadbhAvaparyAyAn] un–un sadbhAvaparyAyoko [yat] jo [dravati] dravit hotA hai – [gachchhati] prApta hotA hai, [tat] use [dravyan bhaNanti] [sarvagna] dravya kahate hain – [sattAta ananyabhUtan tu] jo ki sattAse ananyabhUt hai.

TIkA– yahAn sattAne aur dravyako arthAntarapanA [bhinnapadArthapanA, anyapadArthapanA] honekA khaNDan kiyA hai.

‘ un–un kramabhAvI aur sahabhAvI sadbhAvaparyAyonko arthAt svabhAvavisheShonko jo 1dravit hotA hai – prApta hotA hai – sAmAnyarUp svarUpasee vyApta hotA hai vah dravya hai’ – is prakAr sattAse kathanchit bhed hai tathApi vastuta [paramArtheta] dravya sattAse apRuthak hI hai aisA mAnanA. isaliye pahale [8vIn gAthAmen] sattAko jo satpanA, asatpanA, trilakShaNapanA, atrilakShaNapanA, ekapanA,

--------------------------------------------------------------------------

2anugat arthavAlI niruktise dravyakI vyAkhyA kI gaI. aur yadyapi 3lakShyalakShaNabhAvAdik dvArA dravyako

1. shrI jayasenAchAryadevakI TIkAmen bhI yahAnkI bhAnti hI ‘dravati gachchhati’ kA ek artha to ‘dravit hotA hai arthAt prApta hotA hai ’ aisA kiyA gayA hai; taduparAnta ‘dravati’ arthAt svabhAvaparyAyonko dravit hotA hai aur gachchhati
arthAt vibhAvaparyAyonko prApta hotA hai ’ aisA dUsarA artha bhI yahAn kiyA gayA hai.

2. yahAn dravyakI jo nirukti kI gaI hai vah ‘dru’ dhAtukA anusaraN karate hue [–milate hue] arthavAlI hain.
3. sattA lakShaN hai aur dravya lakShya hai.