Panchastikay Sangrah-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 33 of 264
PDF/HTML Page 62 of 293

 

background image
kahAnajainashAstramAlA] ShaDdravya–panchAstikAyavarNan
[
33
nekAntadyotaka kathanchidarthe syAchchhabdo nipAta. tatra svadravyakShetrakAlabhAvairAdShTimasti dravyan,
paradravyakShetrakAlabhAvairAdiShTan nAsti dravyan, svadravyakShetrakAlabhAvai paradravyakShetrakAlabhAvaishcha krameNA–
diShTamasti cha nAsti cha davyan, svadravyakShetrakAlabhAvai paradravyakShetrakAlabhAvaishcha yugapadAdiShTamavaktavyan dravyan,
svadravyakShetrakAlabhAvairyugapatsvaparadravyakShetrakAlabhAvaishchAdiShTamasti chAvaktavyan cha dravyan, charadravya–
kShetrakAlabhAvairyugapatsvaparadravyakShetrakAlabhAvaishchAdiShTan nAsti chAvaktavyan cha dravyan, svadravyakShetra–kAlabhAvai
paradravyakShetrakAlabhAvaishcha yugapatsvaparadravyakShetrakAlabhAvaishchAdiShTamasti cha nAsti chAvaktavyan cha dravyamiti. na
chaitadanupapannam, sarvasya vastuna svarUpAdinA ashUnyatvAt, pararUpAdinA shUnyatvAt,
-----------------------------------------------------------------------------
yahAn [saptabhangImen] sarvathApanekA niShedhak, anekAntakA dyotak ‘1syAt’ shabda ‘kathanchit’ aise
arthamen avyayarUpase prayukta huA hai. vahAn –[1] dravya svadravya–kShetra–kAl–bhAvase kathan kiyA jAne
par ‘asti’ hai; [2] dravya paradravya–kShetra–kAl–bhAvase kathan kiyA jAne par ‘nAsti’ haie; [3] dravya
svadravya–kShetra–kAl–bhAvase aur paradravya–kShetra–kAl–bhAvase kramasha kathan kiyA jAne par ‘asti
aur nAsti’ hai; [4] dravya svadravya–kShetra–kAl–bhAvase aur paradravya–kShetra–kAl–bhAvase yugapad
kathan kiyA jAne par ‘
2avaktavya’ hai; [5] dravya svadravya–kShetra–kAl–bhAvase aur yugapad svapar–
dravya–kShetra–kAl–bhAvase kathan kiyA jAne par ‘asti aur avaktavya’ hai; [6] dravya paradravya–kShetra–
kAl–bhAvase aur yugapad svaparadravya–kShetra–kAl–bhAvase kathan kiyA jAne par ‘nAsti aur
avaktavya’ hai; [7] dravya svadravya–kShetra–kAl–bhAvase, paradravya–kShetra–kAl–bhAvase aur yugapad
svaparadravya–kShetra–kAl–bhAvase kathan kiyA jAne par ‘asti, nAsti aur avaktavya’ hai. – yah
[uparyukta bAt] ayogya nahIn hai, kyonki sarva vastu [1] svarUpAdise ‘
3ashUnya’ hai, [2]
pararUpAdise ‘4shUnya’ hai, [3] dononse [svarUpAdise aur pararUpAdise] ‘ashUnya aur shUnya’ hai
[4] dononse [svarUpAdise aur
--------------------------------------------------------------------------
1 syAt=kathanchit; kisI prakAr; kisI apekShAse. [‘syAt’ shabda sarvathApanekA niShedh karatA hai aur anekAntako
prakAshit karatA hai – darshAtA hai.]

2. avaktavya=jo kahA na jA sake; avAchya. [ekahI sAth svachatuShTay tathA parachatuShTayakI apekShAse dravya kathanamen
nahIn A sakatA isaliye ‘avaktavya’ hai.]

3. ashUnya=jo shUnya nahIn hai aisA; astitva vAlA; sat.

4. shUnya=jisakA astitva nahIn hai aisA; asat.