34
] panchAstikAyasangrah
[bhagavAnashrIkundakunda
ubhAbhyAmashUnyashUnyatvAt, sahAvAchyatvAt, bhanggasanyogArpaNAyAmashUnyAvAchyatvAt, shUnyAvAchya–tvAt,
ashUnyashUnyAvAchyatvAchcheti.. 14..
bhAvassa Natthi NAso Natthi abhAvassa chev uppAdo.
guNapanyjayesu bhAvA uppAdavae pakuvvanti.. 15..
bhAvasya nAsti nAsho nAsti abhAvasya chaiv utpAda.
guNaparyAyeShu bhAvA utpAdavyayAn prakurvanti.. 15..
-----------------------------------------------------------------------------
pararUpAdise] ekahI sAth ‘avAchya’ hai, bhangonke sanyogase kathan karane par [5] ‘ashUnya aur
avAchya’ hai, [6] ‘shUnya aur avAchya’ hai, [7] ‘ashUnya, shUnya aur avAchya’ hai.
bhAvArtha– [1] dravya svachatuShTayakI apekShAse ‘hai’. [2] dravya parachatuShTayakI apekShAse ‘nahIn hai’.
[3] dravya kramasha svachatuShTayakI aur parachatuShTayakI apekShAse ‘hai aur nahIn hai’. [4] dravya yugapad
svachatuShTayakI aur parachatuShTayakI apekShAse ‘avaktavya hai’. [5] dravya svachatuShTayakI aur yugapad
svaparachatuShTayakI apekShAse ‘hai aur avaktavya haie’. [6] dravya parachatuShTayakI, aur yugapad
svaparachatuShTayakI apekShAse ‘nahIn aur avaktavya hai’. [7] dravya svachatuShTayakI, parachatuShTayakI aur
yugapad svaparachatuShTayakI apekShAse ‘hai, nahIn hai aur avaktavya hai’. – isaprakAr yahAn saptabhangI kahI gaI
hai.. 14..
gAthA 15
anvayArtha– [bhAvasya] bhAvakA [satkA] [nAsha] nAsh [na asti] nahIn hai [cha ev] tathA
[abhAvasya] abhAvakA [asatkA] [utpAda] utpAd [na asti] nahIn hai; [bhAvA] bhAv [sat
dravyon] [guNaparyAyaShu] guNaparyAyommen [utpAdavyayAn] utpAdavyay [prakRurvanti] karate hain.
--------------------------------------------------------------------------
svadravya, svakShetra, svakAl aur svabhAvako svachatuShTay kahA jAtA hai . svadravya arthAt nij guNaparyAyonke
AdhArabhUt vastu svayam; svakShetra arthAt vastukA nij vistAr arthAt svapradeshasamUh; svakAl arthAt vastukI
apanI vartamAn paryAy; svabhAv arthAt nijaguN– svashakti.
nahi ‘bhAv’ kero nAsh hoy, ‘abhAv’no utpAd nA;
‘bhAvo’ kare chhe nAsh ne utpAd guNaparyAyamAn. 15.