pratisamayasambhavadagurulaghuguNahAnivRuddhinirvRuttasvabhAvaparyAyasantatyavichchhedakenaiken sopAdhinA manuShyatvalakShaNen paryAyeN vinashyati jIva, tathAvidhen devatvalakShaNen nArakatiryaktvalakShaNen vAnyen paryAyeNotpadyate. na cha manuShyatven nAshe jIvatvenApi nashyati, devatvAdinotpAde jIvatvenApyutpadyate kin tu saduchchhedamasadutpAdamantareNaiv tathA vivartat iti..17..
uppaNNo ya viNaTTho devo maNusu tti pajjAo.. 18..
utpannashcha vinaShTo devo manuShya iti paryAya.. 18..
atra kathanchidvayayotpAdavattvepi dravyasya sadAvinaShTAnutpannatvan khyApitam. yadev pUrvottaraparyAyavivekasamparkApAditAmubhayImavasthAmAtmasAtkurvANamuchchhidyamAnamutpadya–mAnan cha -----------------------------------------------------------------------------
pratisamay honevAlI aguruladhuguNakI hAnivRuddhise utpanna honevAlI svabhAvaparyAyonkI santatikA vichchhed na karanevAlI ek sopAdhik manuShyatvasvarUp paryAyase jIv vinAshako prApta hotA hai aur tathAvidh [–svabhAvaparyAyonke pravAhako na toDanevAlI sopAdhik] devatvasvarUp, nArakatvasvarUp yA tiryanchatvasvarUp anya paryAyase utpanna hotA hai. vahAn aisA nahIn hai ki manuShyapatvase vinaShTa honepar jIvatvase bhI naShTa hotA hai aur devatvase Adise utpAd honepar jIvatva bhI utpanna hotA hai, kintu satke uchchhed aur asatke utpAd binA hI tadanusAr vivartan [–parivartan, pariNaman] karatA hai.. 17..
anvayArtha– [sa cha ev] vahI [yAti] janma letA hai aur [maraNanyAti] mRutyu prApta karatA hai tathApi [na ev utpanna] vah utpanna nahIn hotA [cha] aur [na naShTa] naShTa nahIn hotA; [deva manuShya] dev, munaShya [iti paryAya] aisI paryAy [utpanna] utpanna hotI hai [cha] aur [vinaShTa] vinaShTa hotI hai.
TIkA– yahAn, dravya kathanchit vyay aur utpAdavAlA honepar bhI usakA sadA avinaShTapanA aur anutpannapanA kahA hai. --------------------------------------------------------------------------
janme mare chhe te ja, topaN nAsh–udbhav nav lahe;
sur–mAnavAdik paryayo utpanna ne lay thAy chhe. 18.
38