Panchastikay Sangrah-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 45 of 264
PDF/HTML Page 74 of 293

 

background image
kahAnajainashAstramAlA] ShaDdravya–panchAstikAyavarNan
[
45
jIvasyotpAdavyayasaduchchhedAsadutpAdakartRutvopapattyupasanhAroyam.
dravyan hi sarvadAvinaShTAnutpannamAmnatam tato jIvadravyasya dravyarUpeN nityatvamupanyastam tasyaiv
devAdiparyAyarUpeN prAdurbhavato bhAvakartRutvamuktan; tasyaiv cha manuShyAdiparyAyarUpeN
vyayatobhAvakartRutvamAkhyAtan; tasyaiv cha sato devAdiparyAyasyochchhedamArabhamANasya bhAvAbhAv–
kartRutvamuditan; tasyaiv chAsata punarmanuShyAdiparyAyasyotpAdamArabhamANasyAbhAvabhAvakartRutvamabhihitam
sarvamidamanavadyan dravyaparyAyANAmanyataraguNamukhyatven vyAkhyAnAt tathA hi–yadA jIva paryAy–guNatven
dravyamukhyatven vivakShyate tadA notpadyate, na vinashyati, na cha kramavRuttyAvartamAnatvAt
-----------------------------------------------------------------------------
gAthA 21
anvayArtha– [evam] isaprakAr [guNaparyayai sahit] guNaparyAy sahit [jIva] jIv [sansaran]
sansaraN karatA huA [bhAvam] bhAv, [abhAvam] abhAv, [bhAvAbhAvam] bhAvAbhAv [cha] aur
[abhAvabhAvam] abhAvabhAvako [karoti] karatA hai.
TIkA– yah, jIv utpAd, vyay, sat–vinAsh aur asat–utpAdakA kartRutva honekI
siddhirUp upasanhAr hai.
dravya vAstavamen sarvadA avinaShTa aur anutpanna Agamamen kahA hai; isaliye jIvadravyako dravyarUpase
nityapanA kahA gayA. [1] devAdiparyAyarUpase utpanna hotA hai isaliye usIko [–jIvadravyako hI]
bhAvakA [–utpAdakA] kartRutva kahA gayA hai; [2] manuShyAdiparyAyarUpase nAshako prApta hotA hai
isaliye usIko abhAvakA [–vyayakA] kartRutva kahA gayA hai; [3] sat [vidyamAn] devAdiparyAyakA
nAsh karatA hai isaliye usIko bhAvAbhAvakA [–satke vinAshakA] kartRutva kahA gayA hai; aur [4]
phirase asat [–avidyamAn] manuShyAdiparyAyakA utpAd karatA hai isaliye usIko abhAvabhAvakA [–
asatke utpAdakA] kartRutva kahA gayA hai.
–yah sab niravadya [nirdoSh, nirbAdh, aviruddha] hai, kyonki dravya aur paryAyomense ekakI
gauNatAse aur anyakI mukhyatAse kathan kiyA jAtA hai. vah is prakAr hai––