Panchastikay Sangrah-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 45 of 264
PDF/HTML Page 74 of 293

 

kahAnajainashAstramAlA] ShaDdravya–panchAstikAyavarNan

[
45

jIvasyotpAdavyayasaduchchhedAsadutpAdakartRutvopapattyupasanhAroyam. dravyan hi sarvadAvinaShTAnutpannamAmnatam tato jIvadravyasya dravyarUpeN nityatvamupanyastam tasyaiv devAdiparyAyarUpeN prAdurbhavato bhAvakartRutvamuktan; tasyaiv cha manuShyAdiparyAyarUpeN vyayatobhAvakartRutvamAkhyAtan; tasyaiv cha sato devAdiparyAyasyochchhedamArabhamANasya bhAvAbhAv– kartRutvamuditan; tasyaiv chAsata punarmanuShyAdiparyAyasyotpAdamArabhamANasyAbhAvabhAvakartRutvamabhihitam sarvamidamanavadyan dravyaparyAyANAmanyataraguNamukhyatven vyAkhyAnAt tathA hi–yadA jIva paryAy–guNatven dravyamukhyatven vivakShyate tadA notpadyate, na vinashyati, na cha kramavRuttyAvartamAnatvAt -----------------------------------------------------------------------------

gAthA 21

anvayArtha– [evam] isaprakAr [guNaparyayai sahit] guNaparyAy sahit [jIva] jIv [sansaran] sansaraN karatA huA [bhAvam] bhAv, [abhAvam] abhAv, [bhAvAbhAvam] bhAvAbhAv [cha] aur [abhAvabhAvam] abhAvabhAvako [karoti] karatA hai.

TIkA– yah, jIv utpAd, vyay, sat–vinAsh aur asat–utpAdakA kartRutva honekI siddhirUp upasanhAr hai.

dravya vAstavamen sarvadA avinaShTa aur anutpanna Agamamen kahA hai; isaliye jIvadravyako dravyarUpase nityapanA kahA gayA. [1] devAdiparyAyarUpase utpanna hotA hai isaliye usIko [–jIvadravyako hI] bhAvakA [–utpAdakA] kartRutva kahA gayA hai; [2] manuShyAdiparyAyarUpase nAshako prApta hotA hai isaliye usIko abhAvakA [–vyayakA] kartRutva kahA gayA hai; [3] sat [vidyamAn] devAdiparyAyakA nAsh karatA hai isaliye usIko bhAvAbhAvakA [–satke vinAshakA] kartRutva kahA gayA hai; aur [4] phirase asat [–avidyamAn] manuShyAdiparyAyakA utpAd karatA hai isaliye usIko abhAvabhAvakA [– asatke utpAdakA] kartRutva kahA gayA hai.

–yah sab niravadya [nirdoSh, nirbAdh, aviruddha] hai, kyonki dravya aur paryAyomense ekakI gauNatAse aur anyakI mukhyatAse kathan kiyA jAtA hai. vah is prakAr hai––