કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
નુપપદ્યમાનં મુક્તૌ જીવસ્ય સદ્ભાવમાવેદયતીતિ.. ૩૭..
ચેદયદિ જીવરાસી ચેદગભાવેણ તિવિહેણ.. ૩૮..
ચેતયતિ જીવરાશિશ્ચેતકભાવેન ત્રિવિધેન.. ૩૮..
ચેતયિતૃત્વગુણવ્યાખ્યેયમ્.
એકે હિ ચેતયિતારઃ પ્રકૃષ્ટતરમોહમલીમસેન પ્રકૃષ્ટતરજ્ઞાનાવરણમુદ્રિતાનુભાવેન ----------------------------------------------------------------------------- જીવદ્રવ્યમેં અનન્ત અજ્ઞાન ઔર કિસીમેં સાન્ત અજ્ઞાન હૈ – યહ સબ, ૧અન્યથા ઘટિત ન હોતા હુઆ, મોક્ષમેં જીવકે સદ્ભાવકો પ્રગટ કરતા હૈ.. ૩૭..
અન્વયાર્થઃ– [ત્રિવિધેન ચેતકભાવેન] ત્રિવિધ ચેતકભાવ દ્વારા [એકઃ જીવરાશિઃ] એક જીવરાશિ [કર્મણાં ફલમ્] કર્મોંકે ફલકો, [એકઃ તુ] એક જીવરાશિ [કાર્યં] કાર્યકો [અથ] ઔર [એકઃ] એક જીવરાશિ [જ્ઞાનમ્] જ્ઞાનકો [ચેતયતિ] ચેતતી [–વેદતી] હૈ. --------------------------------------------------------------------------
ભાવ ઘટિત હો હી નહીં સકતે. યદિ મોક્ષમેં જીવકા અભાવ હી હો જાતા હો તો, [૧] પ્રત્યેક દ્રવ્ય દ્રવ્યરૂપસે શાશ્વત હૈ–યહ બાત કૈસે ઘટિત હોગી? [૨] પ્રત્યેક દ્રવ્ય નિત્ય રહકર ઉસમેં પર્યાયકા નાશ હોતા રહતા હૈ– યહ બાત કૈસે ઘટિત હોગી? [૩–૬] પ્રત્યેક દ્રવ્ય સર્વદા અનાગત પર્યાયસે ભાવ્ય, સર્વદા અતીત પર્યાયસે અભાવ્ય, સર્વદા પરસે શૂન્ય ઔર સર્વદા સ્વસે અશૂન્ય હૈ– યહ બાતેં કૈસે ઘટિત હોંગી? [૭] કિસી જીવદ્રવ્યમેં અનન્ત જ્ઞાન હૈે– યહ બાત કૈસે ઘટિત હોગી? ઔર [૮] કિસી જીવદ્રવ્યમેં સાન્ત અજ્ઞાન હૈ [અર્થાત્ જીવદ્રવ્ય નિત્ય રહકર ઉસમેં અજ્ઞાનપરિણામકા અન્ત આતા હૈ]– યહ બાત કૈસે ઘટિત હોગી? ઇસલિયે ઇન આઠ ભાવોં દ્વારા મોક્ષમેં જીવકા અસ્તિત્વ સિદ્ધ હોતા હૈ.]
કો જીવરાશિ ‘કર્મફળ’ને, કોઈ ચેતે ‘જ્ઞાન’ને. ૩૮.