કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
[
૭૧
નુપપદ્યમાનં મુક્તૌ જીવસ્ય સદ્ભાવમાવેદયતીતિ.. ૩૭..
કમ્માણં ફલમેક્કો એક્કો કજ્જં તુ ણાણમધ એક્કો.
ચેદયદિ જીવરાસી ચેદગભાવેણ તિવિહેણ.. ૩૮..
કર્મણાં ફલમેકઃ એકઃ કાર્યં તુ જ્ઞાનમથૈકઃ.
ચેતયતિ જીવરાશિશ્ચેતકભાવેન ત્રિવિધેન.. ૩૮..
ચેતયિતૃત્વગુણવ્યાખ્યેયમ્.
એકે હિ ચેતયિતારઃ પ્રકૃષ્ટતરમોહમલીમસેન પ્રકૃષ્ટતરજ્ઞાનાવરણમુદ્રિતાનુભાવેન
-----------------------------------------------------------------------------
જીવદ્રવ્યમેં અનન્ત અજ્ઞાન ઔર કિસીમેં સાન્ત અજ્ઞાન હૈ – યહ સબ, ૧અન્યથા ઘટિત ન હોતા હુઆ,
મોક્ષમેં જીવકે સદ્ભાવકો પ્રગટ કરતા હૈ.. ૩૭..
ગાથા ૩૮
અન્વયાર્થઃ– [ત્રિવિધેન ચેતકભાવેન] ત્રિવિધ ચેતકભાવ દ્વારા [એકઃ જીવરાશિઃ] એક જીવરાશિ
[કર્મણાં ફલમ્] કર્મોંકે ફલકો, [એકઃ તુ] એક જીવરાશિ [કાર્યં] કાર્યકો [અથ] ઔર [એકઃ]
એક જીવરાશિ [જ્ઞાનમ્] જ્ઞાનકો [ચેતયતિ] ચેતતી [–વેદતી] હૈ.
--------------------------------------------------------------------------
૧. અન્યથા = અન્ય પ્રકારસે; દૂસરી રીતિસે. [મોક્ષમેં જીવકા અસ્તિત્વ હી ન રહતા હો તો ઉપરોક્ત આઠ
ભાવ ઘટિત હો હી નહીં સકતે. યદિ મોક્ષમેં જીવકા અભાવ હી હો જાતા હો તો, [૧] પ્રત્યેક દ્રવ્ય
દ્રવ્યરૂપસે શાશ્વત હૈ–યહ બાત કૈસે ઘટિત હોગી? [૨] પ્રત્યેક દ્રવ્ય નિત્ય રહકર ઉસમેં પર્યાયકા નાશ
હોતા રહતા હૈ– યહ બાત કૈસે ઘટિત હોગી? [૩–૬] પ્રત્યેક દ્રવ્ય સર્વદા અનાગત પર્યાયસે ભાવ્ય, સર્વદા
અતીત પર્યાયસે અભાવ્ય, સર્વદા પરસે શૂન્ય ઔર સર્વદા સ્વસે અશૂન્ય હૈ– યહ બાતેં કૈસે ઘટિત હોંગી?
[૭] કિસી જીવદ્રવ્યમેં અનન્ત જ્ઞાન હૈે– યહ બાત કૈસે ઘટિત હોગી? ઔર [૮] કિસી જીવદ્રવ્યમેં સાન્ત
અજ્ઞાન હૈ [અર્થાત્ જીવદ્રવ્ય નિત્ય રહકર ઉસમેં અજ્ઞાનપરિણામકા અન્ત આતા હૈ]– યહ બાત કૈસે ઘટિત
હોગી? ઇસલિયે ઇન આઠ ભાવોં દ્વારા મોક્ષમેં જીવકા અસ્તિત્વ સિદ્ધ હોતા હૈ.]
ત્રણવિધ ચેતકભાવથી કો જીવરાશિ ‘કાર્ય’ને,
કો જીવરાશિ ‘કર્મફળ’ને, કોઈ ચેતે ‘જ્ઞાન’ને. ૩૮.