કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
અણિધણમણંતવિસયં કેવલિયં ચાવિ પણ્ણત્તં.. ૪૨..
-----------------------------------------------------------------------------
જો જ્ઞાન ઘટપટાદિ જ્ઞેય પદાર્થોંકા અવલમ્બન લેકર ઉત્પન્ન નહીં હોતા વહ કેવલજ્ઞાન હૈ. વહ શ્રુતજ્ઞાનસ્વરૂપ ભી નહીં હૈ. યદ્યપિ દિવ્યધ્વનિકાલમેં ઉસકે આધારસે ગણધરદેવ આદિકો શ્રુતજ્ઞાન પરિણમિત હોતા હૈ તથાપિ વહ શ્રુતજ્ઞાન ગણધરદેવ આદિકો હી હોતા હૈ, કેવલીભગવન્તોંકો તો કેવલજ્ઞાન હી હોતા હૈ. પુનશ્ચ, કેવલીભગવન્તોંકો શ્રુતજ્ઞાન નહીં હૈ ઇતના હી નહીં, કિન્તુ ઉન્હેં જ્ઞાન–અજ્ઞાન ભી નહીં હૈ અર્થાત્ ઉન્હેં કિસી વિષયકા જ્ઞાન તથા કિસી વિષયકા અજ્ઞાન હો ઐસા ભી નહીં હૈ – સર્વ વિષયોંકા જ્ઞાન હી હોતા હૈ; અથવા, ઉન્હેં મતિ–જ્ઞાનાદિ અનેક ભેદવાલા જ્ઞાન નહીં હૈ – એક કેવલજ્ઞાન હી હૈ.
યહાઁ જો પાઁચ જ્ઞાનોંકા વર્ણન કિયા ગયા હૈ વહ વ્યવહારસે કિયા ગયા હૈ. નિશ્ચયસે તો બાદલ રહિત સૂર્યકી ભાઁતિ આત્મા અખણ્ડ–એક–જ્ઞાન–પ્રતિભાસમય હી હૈ.
અબ અજ્ઞાનત્રયકે સમ્બન્ધમેં કહતે હૈંઃ–
મિથ્યાત્વ દ્વારા અર્થાત્ ભાવ–આવરણ દ્વારા અજ્ઞાન [–કુમતિજ્ઞાન, કુશ્રુતજ્ઞાન તથા વિભંગજ્ઞાન] ઔર અવિરતિભાવ હોતા હૈ તથા જ્ઞેયકા અવલમ્બન લેનેસે [–જ્ઞેય સમ્બન્ધી વિચાર અથવા જ્ઞાન કરનેસે] ઉસ–ઉસ કાલ દુઃનય ઔર દુઃપ્રમાણ હોતે હૈં. [મિથ્યાદર્શનકે સદ્ભાવમેં વર્તતા હુઆ મતિજ્ઞાન વહ કુમતિજ્ઞાન હૈ, શ્રુતજ્ઞાન વહ કુશ્રુતજ્ઞાન હૈ, અવધિજ્ઞાન વહ વિભંગજ્ઞાન હૈ; ઉસકે સદ્ભાવમેં વર્તતે હુએ નય વે દુઃનય હૈં ઔર પ્રમાણ વહ દુઃપ્રમાણ હૈ.] ઇસલિયે ઐસા ભાવાર્થ સમઝના ચાહિયે કિ નિર્વિકાર શુદ્ધ આત્માકી અનુભૂતિસ્વરૂપ નિશ્ચય સમ્યક્ત્વ ઉપાદેયહૈ.
ઇસ પ્રકાર જ્ઞાનોપયોગકા વર્ણન કિયા ગયા.. ૪૧.. --------------------------------------------------------------------------
નિઃસીમવિષય અનિધન કેવળરૂપ ભેદ કહેલ છે. ૪૨.