નયરૂપ હૈ. ‘ઉપયોગ’ શબ્દસે યહાઁ વસ્તુકો ગ્રહણ કરનેવાલા પ્રમાણ સમઝના ચાહિયે અર્થાત્ સમ્પૂર્ણ
વસ્તુકો જાનનેવાલા જ્ઞાન સમઝના ચાહિયે ઔર ‘નય’ શબ્દસે વસ્તુકે [ગુણપર્યાયરૂપ] એક દેશકો
ગ્રહણ કરનેવાલા ઐસા જ્ઞાતાકા અભિપ્રાય સમઝના ચાહિયે. [યહાઁ ઐસા તાત્પર્ય ગ્રહણ કરના ચાહિયે
કિ વિશુદ્ધજ્ઞાનદર્શન જિસકા સ્વભાવ હૈ ઐસે શુદ્ધ આત્મતત્ત્વકે સમ્યક્ શ્રદ્ધાન–જ્ઞાન–અનુચરણરૂપ
અભેદરત્નત્રયાત્મક જો ભાવશ્રુત વહી ઉપાદેયભૂત પરમાત્મતત્ત્વકા સાધક હોનેસે નિશ્ચયસે ઉપાદેય હૈ
કિન્તુ ઉસકે સાધનભૂત બહિરંગ શ્રુતજ્ઞાન તો વ્યવહારસે ઉપાદેય હૈ.]
અવધિજ્ઞાન દેશાવધિ, પરમાવધિ ઔર સર્વાવધિ ઐસે ભેદોં દ્વારા તીન પ્રકારસે હૈ. ઉસમેં, પરમાવધિ ઔર
સર્વાવધિ ચૈતન્યકે ઉછલનેસે ભરપૂર આનન્દરૂપ પરમસુખામૃતકે રસાસ્વાદરૂપ સમરસીભાવસે પરિણત
ચરમદેહી તપોધનોંકો હોતા હૈ. તીનોં પ્રકારકે અવધિજ્ઞાન નિશ્ચયસે વિશિષ્ટ સમ્યક્ત્વાદિ ગુણસે હોતે
હૈં. દેવોં ઔર નારકોંકે હોનેવાલે ભવપ્રત્યયી જો અવધિજ્ઞાન વહ નિયમસે દેશાવધિ હી હોતા હૈ.
યહ આત્મા, મનઃપર્યયજ્ઞાનાવરણકા ક્ષયોપશમ હોને પર, પરમનોગત મૂર્ત વસ્તુકો જો
દો પ્રકારકા હૈ. વહાઁ, વિપુલમતિ મનઃપર્યયજ્ઞાન પરકે મનવચનકાય સમ્બન્ધી પદાર્થોંકો, વક્ર તથા
અવક્ર દોનોંકો, જાનતા હૈ ઔર ઋજુમતિ મનઃપર્યયજ્ઞાન તો ઋજુકો [અવક્રકો] હી જાનતા હૈ.
નિર્વિકાર આત્માકી ઉપલબ્ધિ ઔર ભાવના સહિત ચરમદેહી મુનિયોંકો વિપુલમતિ મનઃપર્યયજ્ઞાન હોતા
હૈ. યહ દોનોં મનઃપર્યયજ્ઞાન વીતરાગ આત્મતત્ત્વકે સમ્યક્ શ્રદ્ધાન–જ્ઞાન–અનુષ્ઠાનકી ભાવના સહિત,
પન્દ્રહ પ્રમાદ રહિત અપ્રમત્ત મુનિકો ઉપયોગમેં–વિશુદ્ધ પરિણામમેં–ઉત્પન્ન હોતે હૈં. યહાઁ મનઃપર્યયજ્ઞાનકે
ઉત્પાદકાલમેં હી અપ્રમત્તપનેકા નિયમ હૈ, ફિર પ્રમત્તપનેમેં ભી વહ સંભવિત હોતા હૈ.