શ્રુતજ્ઞાનમેવ કુશ્રુતજ્ઞાનમ્, મિથ્યાદર્શનોદયસહચરિતમવધિજ્ઞાનમેવ વિભઙ્ગજ્ઞાનમિતિ સ્વરૂપાભિધાનમ્.
ઇત્થં મતિજ્ઞાનાદિજ્ઞાનોપયોગાષ્ટકં વ્યાખ્યાતમ્.. ૪૧..
આભિનિબોધિકજ્ઞાન હી કુમતિજ્ઞાન હૈ, [૭] મિથ્યાદર્શનકે ઉદયકે સાથકા શ્રુતજ્ઞાન હી કુશ્રુતજ્ઞાન હૈ,
[૮] મિથ્યાદર્શનકે ઉદયકે સાથકા અવધિજ્ઞાન હી વિભંગજ્ઞાન હૈ. – ઇસ પ્રકાર [જ્ઞાનોપયોગકે
ભેદોંકે] સ્વરૂપકા કથન હૈ.
નિશ્ચયનયસે અખણ્ડ–એક–વિશુદ્ધજ્ઞાનમય ઐસા યહ આત્મા વ્યવહારનયસે સંસારાવસ્થામેં કર્માવૃત્ત
વિકલ્પરૂપસે જો જાનતા હૈ વહ મતિજ્ઞાન હૈ. વહ તીન પ્રકારકા હૈઃ ઉપલબ્ધિરૂપ, ભાવનારૂપ ઔર
ઉપયોગરૂપ. મતિજ્ઞાનાવરણકે ક્ષયોપશમસે જનિત અર્થગ્રહણશક્તિ [–પદાર્થકો જાનનેકી શક્તિ] વહ
ઉપલબ્ધિ હૈ, જાને હુએ પદાર્થકા પુનઃ પુનઃ ચિંતન વહ ભાવના હૈ ઔર ‘યહ કાલા હૈ,’ ‘યહ પીલા હૈ
’ ઇત્યાદિરૂપસે અર્થગ્રહણવ્યાપાર [–પદાર્થકો જાનનેકા વ્યાપાર] વહ ઉપયોગ હૈ. ઉસી પ્રકાર વહ
[મતિજ્ઞાન] અવગ્રહ, ઈહા, અવાય ઔર ધારણારૂપ ભેદોં દ્વારા અથવા કોષ્ઠબુદ્ધિ, બીજબુદ્ધિ,
પદાનુસારીબુદ્ધિ તથા સંભિન્નશ્રોતૃતાબુદ્ધિ ઐસે ભેદોં દ્વારા ચાર પ્રકારકા હૈ. [યહાઁ, ઐસા તાત્પર્ય ગ્રહણ
કરના ચાહિયે કિ નિર્વિકાર શુદ્ધ અનુભૂતિકે પ્રતિ અભિમુખ જો મતિજ્ઞાન વહી ઉપાદેયભૂત અનન્ત
સુખકા સાધક હોનેસે નિશ્ચયસે ઉપાદેય હૈ, ઉસકે સાધનભૂત બહિરંગ મતિજ્ઞાન તો વ્યવહારસે ઉપાદેય
હૈ.]