౭౮
వహీ పూర్వోక్త ఆత్మా, శ్రుతజ్ఞానావరణకా క్షయోపశమ హోనే పర, మూర్త–అమూర్త వస్తుకో పరోక్షరూపసే జో జానతా హై ఉసే జ్ఞానీ శ్రుతజ్ఞాన కహతే హైం. వహ లబ్ధిరూప ఔర భావనారూప హైే తథా ఉపయోగరూప ఔర నయరూప హై. ‘ఉపయోగ’ శబ్దసే యహాఁ వస్తుకో గ్రహణ కరనేవాలా ప్రమాణ సమఝనా చాహియే అర్థాత్ సమ్పూర్ణ వస్తుకో జాననేవాలా జ్ఞాన సమఝనా చాహియే ఔర ‘నయ’ శబ్దసే వస్తుకే [గుణపర్యాయరూప] ఏక దేశకో గ్రహణ కరనేవాలా ఐసా జ్ఞాతాకా అభిప్రాయ సమఝనా చాహియే. [యహాఁ ఐసా తాత్పర్య గ్రహణ కరనా చాహియే కి విశుద్ధజ్ఞానదర్శన జిసకా స్వభావ హై ఐసే శుద్ధ ఆత్మతత్త్వకే సమ్యక్ శ్రద్ధాన–జ్ఞాన–అనుచరణరూప అభేదరత్నత్రయాత్మక జో భావశ్రుత వహీ ఉపాదేయభూత పరమాత్మతత్త్వకా సాధక హోనేసే నిశ్చయసే ఉపాదేయ హై కిన్తు ఉసకే సాధనభూత బహిరంగ శ్రుతజ్ఞాన తో వ్యవహారసే ఉపాదేయ హై.]
యహ ఆత్మా, అవధిజ్ఞానావరణకా క్షయోపశమ హోనే పర, మూర్త వస్తుకో జో ప్రత్యక్షరూపసే జానతా హై వహ అవధిజ్ఞాన హై. వహ అవధిజ్ఞాన లబ్ధిరూప తథా ఉపయోగరూప ఐసా దో ప్రకారకా జాననా. అథవా అవధిజ్ఞాన దేశావధి, పరమావధి ఔర సర్వావధి ఐసే భేదోం ద్వారా తీన ప్రకారసే హై. ఉసమేం, పరమావధి ఔర సర్వావధి చైతన్యకే ఉఛలనేసే భరపూర ఆనన్దరూప పరమసుఖామృతకే రసాస్వాదరూప సమరసీభావసే పరిణత చరమదేహీ తపోధనోంకో హోతా హై. తీనోం ప్రకారకే అవధిజ్ఞాన నిశ్చయసే విశిష్ట సమ్యక్త్వాది గుణసే హోతే హైం. దేవోం ఔర నారకోంకే హోనేవాలే భవప్రత్యయీ జో అవధిజ్ఞాన వహ నియమసే దేశావధి హీ హోతా హై.
యహ ఆత్మా, మనఃపర్యయజ్ఞానావరణకా క్షయోపశమ హోనే పర, పరమనోగత మూర్త వస్తుకో జో ప్రత్యక్షరూపసే జానతా హై వహ మనఃపర్యయజ్ఞాన హై. ఋజుమతి ఔర విపులమతి ఐసే భేదోం ద్వారా మనఃపర్యయజ్ఞాన దో ప్రకారకా హై. వహాఁ, విపులమతి మనఃపర్యయజ్ఞాన పరకే మనవచనకాయ సమ్బన్ధీ పదార్థోంకో, వక్ర తథా అవక్ర దోనోంకో, జానతా హై ఔర ఋజుమతి మనఃపర్యయజ్ఞాన తో ఋజుకో [అవక్రకో] హీ జానతా హై. నిర్వికార ఆత్మాకీ ఉపలబ్ధి ఔర భావనా సహిత చరమదేహీ మునియోంకో విపులమతి మనఃపర్యయజ్ఞాన హోతా హై. యహ దోనోం మనఃపర్యయజ్ఞాన వీతరాగ ఆత్మతత్త్వకే సమ్యక్ శ్రద్ధాన–జ్ఞాన–అనుష్ఠానకీ భావనా సహిత, పన్ద్రహ ప్రమాద రహిత అప్రమత్త మునికో ఉపయోగమేం–విశుద్ధ పరిణామమేం–ఉత్పన్న హోతే హైం. యహాఁ మనఃపర్యయజ్ఞానకే ఉత్పాదకాలమేం హీ అప్రమత్తపనేకా నియమ హై, ఫిర ప్రమత్తపనేమేం భీ వహ సంభవిత హోతా హై.