Panchastikay Sangrah-Hindi (Gujarati transliteration). Translator's Notes.

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 11 of 293

 

background image
.. નમઃ શ્રીસદ્ગુરુવે ..
* ઉપોદ્ઘાત *
ગવાન કુંદકુંદાચાર્યદેવ પ્રણીત યહ ‘પંચાસ્તિકાયસંગ્રહ’ નામક શાસ્ત્ર ‘દ્વિતીય
શ્રુતસ્કંધ’ કે સર્વોત્કૃષ્ટ આગમોંમેંસે એક હૈ.
‘દ્વિતીય શ્રુતસ્કંધ’ કી ઉત્પત્તિ કિસ પ્રકાર હુઈ, યહ હમ પટ્ટાવલિયોંકે આધારસે સંક્ષેપમેં
દેખેઃ––
આજસે ૨૪૮૩ વર્ષ પૂર્વ ઇસ ભરતક્ષેત્રકી પુણ્યભૂમિમેં જગતપૂજ્ય પરમભટ્ટારક ભગવાન શ્રી
મહાવીરસ્વામી મોક્ષમાર્ગકા પ્રકાશ કરનેકે લિયે સમસ્ત પદાર્થોંકા સ્વરૂપ અપની સાતિશય દિવ્યધ્વનિ
દ્વારા પ્રગટ કર રહે થે. ઉનકે નિર્વાણકે પશ્ચાત્ પાઁચ શ્રુતકેવલી હુએ, જિનમેં અન્તિમ શ્રુતકેવલી શ્રી
ભદ્રબાહુસ્વામી થે. વહાઁ તક તો દ્વાદશાંગશાસ્ત્રકી પ્રરૂપણાસે નિશ્ચયવ્યવહારાત્મક મોક્ષમાર્ગ યથાર્થ–
રૂપમેં પ્રવર્તમાન રહા. તત્પશ્ચાત્ કાલદોષસે ક્રમશઃ અંગોકે જ્ઞાનકી વ્યુચ્છિત્તિ હોતી ગઈ. ઇસ
પ્રકાર અપાર જ્ઞાનસિંધુકા બહુભાગ વિચ્છેદકો પ્રાપ્ત હોનેકે પશ્ચાત્ દૂસરે ભદ્રબાહુસ્વામી આચાર્યકી
પરિપાટીમેં દો સમર્થ મુનિવર હુએ– એક શ્રી ધરસેનાચાર્ય ઔર દૂસરે શ્રી ગુણધરાચાર્ય. ઉનસે પ્રાપ્ત
જ્ઞાનકે દ્વારા ઉનકી પરંપરામેં હોનેવાલે આચાર્યોને શાસ્ત્રોંકી રચના કી ઔર વીર ભગવાનકે ઉપદેશકા
પ્રવાહ અચ્છિન્ન રખા.

શ્રી ધરસેનાચાર્યને આગ્રાયણીપૂર્વકે પંચમ વસ્તુ અધિકારકે મહાકર્મપ્રકૃતિ નામક ચતુર્થ પ્રાભૃતકા
જ્ઞાન થા. ઉસ જ્ઞાનામૃતસે ક્રમશઃ ઉનકે બાદ હોનેવાલે આચાર્યોંને ષટ્ખંડાગમ, ધવલ, મહાધવલ,
જયધવલ, ગોમ્મટસાર, લબ્ધિસાર, ક્ષપણાસાર આદિ શાસ્ત્રોંકી રચના કી. ઇસ પ્રકાર પ્રથમ
શ્રુતસ્કંધકી ઉત્પત્તિ હુઈ. ઉસમેં મુખ્યતઃ જીવ ઔર કર્મકે સંયોગસે ઉત્પન્ન હોનેવાલી આત્માકી
સંસારપર્યાયકા –ગુણસ્થાન, માર્ગણાસ્થાન આદિકા –વર્ણન હૈ, પર્યાયાર્થિક નયકો પ્રધાન કરકે કથન
હૈ. ઇસ નયકો અશુદ્ધદ્રવ્યાર્થિક ભી કહતે હૈ ઔર અધ્યાત્મભાષામેં અશુદ્ધનિશ્ચયનય અથવા વ્યવહાર કહા
જાતા હૈ.

શ્રી ગુણધરાચાર્યકો જ્ઞાનપ્રવાદપૂર્વકે દશમ વસ્તુકે તૃતીય પ્રાભૃતકા જ્ઞાન થા. ઉસ જ્ઞાનમેંસે
ઉનકે પશ્ચાત્ હોનેવાલે આચાર્યોંને ક્રમશઃ સિદ્ધાન્ત–રચના કી. ઇસ પ્રકાર સર્વજ્ઞ ભગવાન મહાવીરસે
ચલે આનેવાલા જ્ઞાન આચાર્ય – પરમ્પરા દ્વારા ભગવાન કુંદકુંદાચાર્યદેવકો પ્રાપ્ત હુઆ. ઉન્હોંને
પંચાસ્તિકાયસંગ્રહ, પ્રવચનસાર, સમયસાર, નિયમસાર, અષ્ટપાહુડ આદિ શાસ્ત્રોંકી રચના કી. ઇસ
પ્રકાર દ્વિતીય શ્રુતસ્કંધકી ઉત્પત્તિ હુઈ. ઉસમેં મુખ્યતયા જ્ઞાનકી પ્રધાનતાપૂર્વક શુદ્ધદ્રવ્યાર્થિક નયસે
કથન હૈ, આત્માકે શુદ્ધ સ્વરૂપકા વર્ણન હૈ.