૮૪
અવિભક્તપ્રદેશત્વલક્ષણં દ્રવ્યગુણાનામનન્યત્વમભ્યુપગમ્યતે. વિભક્તપ્રદેશત્વલક્ષણં ત્વન્યત્વ– મનન્યત્વં ચ નાભ્યુપગમ્યતે. તથા હિ–યથૈકસ્ય પરમાણોરેકેનાત્મપ્રદેશેન સહાવિભક્તત્વાદનન્ય–ત્વં, તથૈકસ્ય પરમાણોસ્તદ્વર્તિનાં સ્પર્શરસગંધવર્ણાદિગુણાનાં ચાવિભક્તપ્રદેશત્વાદનન્યત્વમ્. યથા ત્વત્યંતવિપ્રકૃષ્ટયોઃ સહ્યવિંધ્યયોરત્યંતસન્નિકૃષ્ટયોશ્ચ મિશ્રિતયોસ્તોયપયસોર્વિભક્તપ્રદેશત્વલક્ષણ– મન્યત્વમનન્યત્વં ચ, ન તથા દ્રવ્યગુણાનાં વિભક્તપ્રદેશત્વાભાવાદન્યત્વમનન્યત્વં ચેતિ.. ૪૫.. -----------------------------------------------------------------------------
ટીકાઃ– યહ, દ્રવ્ય ઔર ગુણોંકે સ્વોચિત અનન્યપનેકા કથન હૈ [અર્થાત્ દ્રવ્ય ઔર ગુણોંકો કૈસા અનન્યપના ઘટિત હોતા હૈ વહ યહાઁ કહા હૈ].
દ્રવ્ય ઔર ગુણોંકો ૧અવિભક્તપ્રદેશત્વસ્વરૂપ અનન્યપના સ્વીકાર કિયા જાતા હૈ; પરન્તુ વિભક્તપ્રદેશત્વસ્વરૂપ અન્યપના તથા [વિભક્તપ્રદેશત્વસ્વરૂપ] અનન્યપના સ્વીકાર નહીં કિયા જાતા. વહ સ્પષ્ટ સમઝાયા જાતા હૈઃ– જિસ પ્રકાર એક પરમાણુકો એક સ્વપ્રદેશકે સાથ અવિભક્તપના હોનેસે અનન્યપના હૈ, ઉસી પ્રકાર એક પરમાણુકો તથા ઉસમેં રહનેવાલે સ્પર્શ–રસ–ગંધ–વર્ણ આદિ ગુણોંકો અવિભક્ત પ્રદેશ હોનેસે [અવિભક્ત–પ્રદેશત્વસ્વરૂપ] અનન્યપના હૈ; પરન્તુ જિસ પ્રકાર અત્યન્ત દૂર ઐસે ૨સહ્ય ઔર વિંધ્યકો વિભક્તપ્રદેશત્વસ્વરૂપ અન્યપના હૈ તથા અત્યન્ત નિકટ ઐસે મિશ્રિત ૩ક્ષીર–નીરકો વિભક્તપ્રદેશત્વસ્વરૂપ અનન્યપના હૈ, ઉસી પ્રકાર દ્રવ્ય ઔર ગુણોંકો વિભક્ત પ્રદેશ ન હોનેસે [વિભક્તપ્રદેશત્વસ્વરૂપ] અન્યપના તથા [વિભક્તપ્રદેશત્વસ્વરૂપ] અનન્યપના નહીં હૈ.. ૪૫.. -------------------------------------------------------------------------- ૧. અવિભક્ત = અભિન્ન. [દ્રવ્ય ઔર ગુણોંકે પ્રદેશ અભિન્ન હૈ ઇસલિયે દ્રવ્ય ઔર ગુણોંકો અભિન્નપ્રદેશત્વસ્વરૂપ
૨. અત્યન્ત દૂર સ્થિત સહ્ય ઔર વિંધ્ય નામકે પર્વતોંકો ભિન્નપ્રદેશત્વસ્વરૂપ અન્યપના હૈ. ૩. અત્યન્ત નિકટ સ્થિત મિશ્રિત દૂધ–જલકો ભિન્નપ્રદેશત્વસ્વરૂપ અનન્યપના હૈ. દ્રવ્ય ઔર ગુણોંકો ઐસા