કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
ઇદિ જિણવરેહિં ભણિદં અણ્ણોણ્ણવિરુદ્ધમવિરુદ્ધં.. ૫૪..
એવં સતો વિનાશોઽસતો જીવસ્ય ભવત્યુત્પાદઃ.
ઇતિ જિનવરૈર્ભણિતમન્યોઽન્યવિરુદ્ધમવિરુદ્ધમ્.. ૫૪..
એવં હિ પઞ્ચભિર્ભાવૈઃ સ્વયં પરિણમમાનસ્યાસ્ય જીવસ્ય કદાચિદૌદયિકેનૈકેન મનુષ્યત્વાદિલક્ષણેન ભાવેન સતો વિનાશસ્તથાપરેણૌદયિકેનૈવ દેવત્વાદિલક્ષણેન ભાવેન અસત ઉત્પાદો ભવત્યેવ. એતચ્ચ ‘ન સતો વિનાશો નાસત ઉત્પાદ’ ઇતિ પૂર્વોક્તસૂત્રેણ સહ વિરુદ્ધમપિ ન વિરુદ્ધમ્; યતો જીવસ્ય દ્રવ્યાર્થિકનયાદેશેન ન સત્પ્રણાશો નાસદુત્પાદઃ, તસ્યૈવ પર્યાયાર્થિકનયાદેશેન સત્પ્રણાશોઽસદુત્પાદશ્ચ. ન ચૈતદનુપપન્નમ્, નિત્યે જલે કલ્લોલાનામ–નિત્યત્વદર્શનાદિતિ.. ૫૪.. -----------------------------------------------------------------------------
અન્વયાર્થઃ– [એવં] ઇસ પ્રકાર [જીવસ્ય] જીવકો [સતઃ વિનાશઃ] સત્કા વિનાશ ઔર [અસતઃ ઉત્પાદઃ] અસત્કા ઉત્પાદ [ભવતિ] હોતા હૈ– [ઇતિ] ઐસા [જિનવરૈઃ ભણિતમ્] જિનવરોંને કહા હૈ, [અન્યોન્યવિરુદ્ધમ્] જો કિ અન્યોન્ય વિરુદ્ધ [૧૯ વીં ગાથાકે કથનકે સાથ વિરોધવાલા] તથાપિ [અવિરુદ્ધમ્] અવિરુદ્ધ હૈ.
ટીકાઃ– યહ, જીવકો ભાવવશાત્ [ઔદયિક આદિ ભાવોંકે કારણ] સાદિ–સાંતપના ઔર અનાદિ–અનન્તપના હોનેમેં વિરોધકા પરિહાર હૈ.
ઇસ પ્રકાર વાસ્તવમેં પાઁચ ભાવરૂપસે સ્વયં પરિણમિત હોનેવાલે ઇસ જીવકો કદાચિત્ ઔદયિક ઐસે એક મનુષ્યત્વાદિસ્વરૂપ ભાવકી અપેક્ષાસે સત્કા વિનાશ ઔર ઔદયિક હી ઐસે દૂસરે દેવત્વાદિસ્વરૂપ ભાવકી અપેક્ષાસે અસત્કા ઉત્પાદ હોતા હી હૈ. ઔર યહ [કથન] ‘સત્કા વિનાશ નહીં હૈ તથા અસત્કા ઉત્પાદ નહીં હૈ’ ઐસે પૂર્વોક્ત સૂત્રકે [–૧૯વીં ગાથાકે] સાથ વિરોધવાલા હોને પર ભી [વાસ્તવમેં] વિરોધવાલા નહીં હૈ; ક્યોંકિ જીવકો દ્રવ્યાર્થિકનયકે કથનસે સત્કા નાશ નહીં હૈ ઔર અસત્કા ઉત્પાદ નહીં હૈ તથા ઉસીકો પર્યાયાર્થિકનયકે કથનસે સત્કા નાશ હૈ ઔર અસત્કા ઉત્પાદ હૈ. ઔર યહ ૧અનુપપન્ન નહીં હૈ, ક્યોંકિ નિત્ય ઐસે જલમેં કલ્લોલોંકા અનિત્યપના દિખાઈ દેતા હૈ. -------------------------------------------------------------------------- યહાઁ ‘સાદિ’કે બદલે ‘અનાદિ’ હોના ચાહિયે ઐસા લગતા હૈ; ઇસલિયે ગુજરાતીમેં ‘અનાદિ’ ઐસા અનુવાદ
–ભાખ્યું જિને, જે પૂર્વ–અપર વિરુદ્ધ પણ અવિરુદ્ધ છે. ૫૪.
૧.અનુપપન્ન = અયુક્ત; અસંગત; અઘટિત; ન હો સકે ઐસા.