કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
યથા હિ જલરાશેર્જલરાશિત્વેનાસદુત્પાદં સદુચ્છેદં ચાનનુભવતશ્ચતુર્ભ્યઃ કકુબ્વિભાગેભ્યઃ ક્રમેણ વહમાનાઃ પવમાનાઃ કલ્લોલાનામસદુત્પાદં સદુચ્છેદં ચ કુર્વન્તિ, તથા જીવસ્યાપિ જીવત્વેન સદુચ્છેદમસદુત્પત્તિં ચાનનુભવતઃ ક્રમેણોદીયમાનાઃ નારકતિર્યઙ્મનુષ્યદેવનામપ્રકૃતયઃ સદુચ્છેદમસદુત્પાદં ચ કુર્વંતીતિ.. ૫૫..
જુત્તા તે જીવગુણા બહુસુ ય અત્થેસુ વિચ્છિણ્ણા.. ૫૬..
યુક્તાસ્તે જીવગુણા બહુષુ ચાર્થેષુ વિસ્તીર્ણાઃ.. ૫૬..
-----------------------------------------------------------------------------
ટીકાઃ– જીવકો સત્ ભાવકે ઉચ્છેદ ઔર અસત્ ભાવકે ઉત્પાદમેં નિમિત્તભૂત ઉપાધિકા યહ પ્રતિપાદન હૈ.
જિસ પ્રકાર સમુદ્રરૂપસે અસત્કે ઉત્પાદ ઔર સત્કે ઉચ્છેદકા અનુભવ ન કરનેવાલે ઐસે સમુદ્રકો ચારોં દિશાઓંમેંસે ક્રમશઃ બહતી હુઈ હવાએઁ કલ્લોલોંસમ્બન્ધી અસત્કા ઉત્પાદ ઔર સત્કા ઉચ્છેદ કરતી હૈં [અર્થાત્ અવિદ્યમાન તરંગકે ઉત્પાદમેં ઔર વિદ્યમાન તરંગકે નાશમેં નિમિત્ત બનતી હૈ], ઉસી પ્રકાર જીવરૂપસે સત્કે ઉચ્છેદ ઔર અસત્કે ઉત્પાદ અનુભવ ન કરનેવાલે ઐસે જીવકો ક્રમશઃ ઉદયકો પ્રાપ્ત હોને વાલી નારક–તિર્યંચ–મનુષ્ય–દેવ નામકી [નામકર્મકી] પ્રકૃતિયાઁ [ભાવોંસમ્બન્ધી, પર્યાયોંસમ્બન્ધી] સત્કા ઉચ્છેદ તથા અસત્કા ઉત્પાદ કરતી હૈં [અર્થાત્ વિદ્યમાન પર્યાયકે નાશમેં ઔર અવિદ્યમાન પર્યાયકે ઉત્પાદમેં નિમિત્ત બનતી હૈં].. ૫૫..
અન્વયાર્થઃ– [ઉદયેન] ઉદયસે યુક્ત, [ઉપશમેન] ઉપશમસે યુક્ત, [ક્ષયેણ] ક્ષયસે યુક્ત, [દ્વાભ્યાં મિશ્રિતાભ્યાં] ક્ષયોપશમસે યુક્ત [ચ] ઔર [પરિણામેન યુક્તાઃ] પરિણામસે યુક્ત–[તે] ઐસે [જીવગુણાઃ] [પાઁચ] જીવગુણ [–જીવકે ભાવ] હૈં; [ચ] ઔર [બહુષુ અર્થેષુ વિસ્તીર્ણાઃ] ઉન્હેં અનેક પ્રકારોંમેં વિસ્તૃત કિયા જાતા હૈ. --------------------------------------------------------------------------
તે પાંચ જીવગુણ જાણવા; બહુ ભેદમાં વિસ્તીર્ણ છે. ૫૬.