કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
સો તસ્સ તેણ કત્તા હવદિ ત્તિ ય સાસણે પઢિદં.. ૫૭..
કર્મ વેદયમાનો જીવો ભાવં કરોતિ યાદ્રશકમ્.
સ તસ્ય તેન કર્તા ભવતીતિ ચ શાસને પઠિતમ્.. ૫૭..
જીવસ્યૌદયિકાદિભાવાનાં કર્તૃત્વપ્રકારોક્તિરિયમ્.
જીવેન હિ દ્રવ્યકર્મ વ્યવહારનયેનાનુભૂયતે; તચ્ચાનુભૂયમાનં જીવભાવાનાં નિમિત્તમાત્રમુપવર્ણ્યતે. તસ્મિન્નિમિત્તમાત્રભૂતે જીવેન કર્તૃભૂતેનાત્મનઃ કર્મભૂતો ભાવઃ ક્રિયતે. અમુના યો યેન પ્રકારેણ જીવેન ભાવઃ ક્રિયતે, સ જીવસ્તસ્ય ભાવસ્ય તેન પ્રકારેણ કર્તા ભવતીતિ.. ૫૭..
-----------------------------------------------------------------------------
અન્વયાર્થઃ– [કર્મ વેદયમાનઃ] કર્મકો વેદતા હઆ [જીવઃ] જીવ [યાદ્રશ–કમ્ ભાવં] જૈસે ભાવકો [કરોતિ] કરતા હૈ, [તસ્ય] ઉસ ભાવકા [તેન] ઉસ પ્રકારસે [સઃ] વહ [કર્તા ભવતિ] કર્તા હૈ–[ઇતિ ચ] ઐસા [શાસને પઠિતમ્] શાસનમેં કહા હૈ.
ટીકાઃ– યહ, જીવકે ઔદયિકાદિ ભાવોંકે કર્તૃત્વપ્રકારકા કથન હૈ.
જીવ દ્વારા દ્રવ્યકર્મ વ્યવહારનયસે અનુભવમેં આતા હૈ; ઔર વહ અનુભવમેં આતા હુઆ જીવભાવોંકા નિમિત્તમાત્ર કહલાતા હૈ. વહ [દ્રવ્યકર્મ] નિમિત્તમાત્ર હોનેસે, જીવ દ્વારા કર્તારૂપસે અપના કર્મરૂપ [કાર્યરૂપ] ભાવ કિયા જાતા હૈ. ઇસલિયે જો ભાવ જિસ પ્રકારસે જીવ દ્વારા કિયા જાતા હૈ, ઉસ ભાવકા ઉસ પ્રકારસે વહ જીવ કર્તા હૈ.. ૫૭..
--------------------------------------------------------------------------
તે ભાવનો તે જીવ છે કર્તા–કહ્યું જિનશાસને. ૫૭.