કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
પૂર્વસૂત્રોદિતપૂર્વપક્ષસિદ્ધાંતોઽયમ્.
વ્યવહારેણ નિમિત્તમાત્રત્વાજ્જીવભાવસ્ય કર્મ કર્તૃ, કર્મણોઽપિ જીવભાવઃ કર્તા; નિશ્ચયેન તુ ન જીવભાવાનાં કર્મ કર્તૃ, ન કર્મણો જીવભાવઃ. ન ચ તે કર્તારમંતરેણ સંભૂયેતે; યતો નિશ્ચયેન જીવપરિણામાનાં જીવઃ કર્તા, કર્મપરિણામાનાં કર્મ કર્તૃ ઇતિ.. ૬૦..
ન હિ પુદ્ગલકર્મણામિતિ જિનવચનં જ્ઞાતવ્યમ્.. ૬૧..
-----------------------------------------------------------------------------
ટીકાઃ– યહ, પૂર્વ સૂત્રમેં [૫૯ વીં ગાથામેં] કહે હુએ પૂર્વપક્ષકે સમાધાનરૂપ સિદ્ધાન્ત હૈ.
વ્યવહારસે નિમિત્તમાત્રપનેકે કારણ જીવભાવકા કર્મ કર્તા હૈ [–ઔદયિકાદિ જીવભાવકા કર્તા દ્રવ્યકર્મ હૈ], કર્મકા ભી જીવભાવ કર્તા હૈ; નિશ્ચયસે તો જીવભાવોંકા ન તો કર્મ કર્તા હૈ ઔર ન કર્મકા જીવભાવ કર્તા હૈ. વે [જીવભાવ ઔર દ્રવ્યકર્મ] કર્તાકે બિના હોતે હૈં ઐસા ભી નહીં હૈ; ક્યોંકિ નિશ્ચયસે જીવપરિણામોંકા જીવ કર્તા હૈ ઔર કર્મપરિણામોંકા કર્મ [–પુદ્ગલ] કર્તા હૈ.. ૬૦..
અન્વયાર્થઃ– [સ્વકં સ્વભાવં] અપને સ્વભાવકો [કુર્વન્] કરતા હુઆ [આત્મા] આત્મા [હિ] વાસ્તવમેં [સ્વકસ્ય ભાવસ્ય] અપને ભાવકા [કર્તા] કર્તા હૈ, [ન પુદ્ગલકર્મણામ્] પુદ્ગલકર્મોકા નહીં; [ઇતિ] ઐસા [જિનવચનં] જિનવચન [જ્ઞાતવ્યમ્] જાનના. -------------------------------------------------------------------------- યદ્યપિ શુદ્ધનિશ્ચયસે કેવજ્ઞાનાદિ શુદ્ધભાવ ‘સ્વભાવ’ કહલાતે હૈં તથાપિ અશુદ્ધનિશ્ચયસે રાગાદિક ભી ‘સ્વભાવ’
કર્તા ન પુદ્ગલકર્મનો; –ઉપદેશ જિનનો જાણવો. ૬૧.