કિધ તસ્સ ફલં ભુજદિ અપ્પા કમ્મં ચ દેદિ ફલં.. ૬૩..
કંથ તસ્ય ફલં ભુડ્ક્તે આત્મા કર્મ ચ દદાતિ ફલમ્.. ૬૩..
-----------------------------------------------------------------------------
ઇસી પ્રકાર [૧] જીવ સ્વતંત્રરૂપસે જીવભાવકો કરતા હોનેસે જીવ સ્વયં હી કર્તા હૈ; [૨] સ્વયં જીવભાવરૂપસે પરિણમિત હોનકી શક્તિવાલા હોનેસે જીવ સ્વયં હી કરણ હૈ; [૩] જીવભાવકો પ્રાપ્ત કરતા– પહુઁચતા હોનેસે જીવભાવ કર્મ હૈ, અથવા જીવભાવસે સ્વયં અભિન્ન હોનેસે જીવ સ્વયં હી કર્મ હૈ; [૪] અપનેમેંસે પૂર્વ ભાવકા વ્યય કરકે [નવીન] જીવભાવ કરતા હોનેસે ઔર જીવદ્રવ્યરૂપસે ધ્રુવ રહનેસે જીવ સ્વયં હી અપાદાન હૈ; [૫] અપનેકો જીવભાવ દેતા હોનેસે જીવ સ્વયં હી સમ્પ્રદાન હૈ; [૬] અપનેમેં અર્થાત્ અપને આધારસે જીવભાવ કરતા હોનેસે જીવ સ્વયં હી અધિકરણ હૈ.
ઇસ પ્રકાર, પુદ્ગલકી કર્મોદયાદિરૂપસે યા કર્મબંધાદિરૂપસે પરિણમિત હોનેકી ક્રિયામેંં વાસ્તવમેં પુદ્ગલ હી સ્વયમેવ છહ કારકરૂપસે વર્તતા હૈ ઇસલિયે ઉસે અન્ય કારકોકી અપેક્ષા નહીં હૈ તથા જીવકી ઔદયિકાદિ ભાવરૂપસે પરિણમિત હોનેકી ક્રિયામેં વાસ્તવમેં જીવ સ્વયં હી છહ કારકરૂપસે વર્તતા હૈ ઇસલિયે ઉસે અન્ય કારકોંકી અપેક્ષા નહીં હૈ. પુદ્ગલકી ઔર જીવકી ઉપરોક્ત ક્રિયાએઁ એક હી કાલમેં વર્તતી હૈ તથાપિ પૌદ્ગલિક ક્રિયામેં વર્તતે હુએ પુદ્ગલકે છહ કારક જીવકારકોંસે બિલકુલ ભિન્ન ઔર નિરપેક્ષ હૈં તથા જીવભાવરૂપ ક્રિયામેં વર્તતે હુએ જીવકે છહ કારક પુદ્ગલકારકોંસે બિલકુલ ભિન્ન ઔર નિરપેક્ષ હૈં. વાસ્તવમેં કિસી દ્રવ્યકે કારકોંકો કિસી અન્ય દ્રવ્યકે કારકોંકી અપેક્ષા નહીં હોતી.. ૬૨.. --------------------------------------------------------------------------
ક્યમ કર્મ ફળ દે જીવને? ક્યમ જીવ તે ફળ ભોગવે? ૬૩.
૧૦૬