કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
અન્યાકૃતકર્મસંભૂતિપ્રકારોક્તિરિયમ્. આત્મા હિ સંસારાવસ્થાયાં પારિણામિકચૈતન્યસ્વભાવમપરિત્યજન્નેવાનાદિબંધનબદ્ધત્વાદ– નાદિમોહરાગદ્વેષસ્નિગ્ધૈરવિશુદ્ધૈરેવ ભાવૈર્વિવર્તતે. સ ખલુ યત્ર યદા મોહરૂપં રાગરૂપં દ્વેષરૂપં વા સ્વસ્ય ભાવમારભતે, તત્ર તદા તમેવ નિમિત્તીકૃત્ય જીવપ્રદેશેષુ પરસ્પરાવગાહેનાનુપ્રવિષ્ટા સ્વભાવૈરેવ પુદ્ગલાઃ કર્મભાવમાપદ્યંત ઇતિ.. ૬૫..
અકદા પરેહિં દિટ્ઠા તહ કમ્માણં વિયાણાહિ.. ૬૬..
અકૃતા પરૈર્દ્રષ્ટા તથા કર્મણાં વિજાનીહિ.. ૬૬..
-----------------------------------------------------------------------------
અન્વયાર્થઃ– [આત્મા] આત્મા [સ્વભાવં] [મોહરાગદ્વેષરૂપ] અપને ભાવકો [કરોતિ] કરતા હૈ; [તત્ર ગતાઃ પુદ્ગલાઃ] [તબ] વહાઁ રહનેવાલે પુદ્ગલ [સ્વભાવૈઃ] અપને ભાવોંસે [અન્યોન્યાવગાહાવગાઢાઃ] જીવમેં [વિશિષ્ટ પ્રકારસે] અન્યોન્ય–અવગાહરૂપસે પ્રવિષ્ટ હુએ [કર્મભાવમ્ ગચ્છન્તિ] કર્મભાવકો પ્રાપ્ત હોતે હૈં.
ટીકાઃ– અન્ય દ્વારા કિયે ગયે બિના કર્મકી ઉત્પત્તિ કિસ પ્રકાર હોતી હૈ ઉસકા યહ કથન હૈ.
આત્મા વાસ્તવમેં સંસાર–અવસ્થામેં પારિણામિક ચૈતન્યસ્વભાવકો છોડે બિના હી અનાદિ બન્ધન દ્વારા બદ્ધ હોનેસે અનાદિ મોહરાગદ્વેષ દ્વારા સ્નિગ્ધ ઐસે અવિશુદ્ધ ભાવોંંરૂપસે હી વિવર્તનકો પ્રાપ્ત હોતા હૈ [– પરિણમિત હોતા હૈ]. વહ [સંસારસ્થ આત્મા] વાસ્તવમેં જહાઁ ઔર જબ મોહરૂપ, રાગરૂપ યા દ્વેષરૂપ ઐસે અપને ભાવકો કરતા હૈ. વહાઁ ઔર ઉસ સમય ઉસી ભાવકો નિમિત્ત બનાકર પુદ્ગલ અપને ભાવોંસે હી જીવકે પ્રદેશોંમેં [વિશિષ્ટતાપૂર્વક] પરસ્પર અવગાહરૂપસે પ્રવિષ્ટ હુએ કર્મભાવકો પ્રાપ્ત હોતે હૈં.
ભાવાર્થઃ– આત્મા જિસ ક્ષેત્રમેં ઔર જિસ કાલમેં અશુદ્ધ ભાવરૂપ પરિણમિત હોતા હૈ, ઉસી ક્ષેત્રમેં સ્થિત કાર્માણવર્ગણારૂપ પુદ્ગલસ્કંધ ઉસી કાલમેં સ્વયં અપને ભાવોંસે હી જીવકે પ્રદેશોંમેં વિશેષ પ્રકારસે પરસ્પર– અવગાહરૂપસે પ્રવિષ્ટ હુએ કર્મપનેકો પ્રાપ્ત હોતે હૈં. -------------------------------------------------------------------------- સ્નિગ્ધ=ચીકને; ચીકનાઈવાલે. [મોહરાગદ્વેષ કર્મબંધમેં નિમિતભૂત હોનેકે કારણ ઉન્હેં સ્નિગ્ધતાકી ઉપમા દી
પરથી અકૃત, તે રીત જાણો વિવિધતા કર્મો તણી. ૬૬.