અનન્યકૃતત્વં કર્મણાં વૈચિક્ર્યસ્યાત્રોક્તમ્.
યથા હિ સ્વયોગ્યચંદ્રાર્કપ્રભોપલંભે. સંધ્યાભ્રેંદ્રચાપપરિવેષપ્રભૃતિભિર્બહુભિઃ પ્રકારૈઃ પુદ્ગલ– સ્કંધવિકલ્પાઃ કંર્ત્રતરનિરપેક્ષા એવોત્પદ્યંતે, તથા સ્વયોગ્યજીવપરિણામોપલંભે જ્ઞાનાવરણપ્રભૃતિ– ભિર્બહુભિઃ પ્રકારૈઃ કર્માણ્યપિ કંર્ત્રતરનિરપેક્ષાણ્યેવોત્પદ્યંતે ઇતિ.. ૬૬..
કાલે વિજુજ્જમાણા સહદુક્ખં દિંતિ ભુંજંતિ.. ૬૭..
કાલે વિયુજ્યમાનાઃ સુખદુઃખં દદતિ ભુઞ્જન્તિ.. ૬૭..
-----------------------------------------------------------------------------
ઇસ પ્રકાર, જીવસે કિયે ગયે બિના હી પુદ્ગલ સ્વયં કર્મરૂપસે પરિણમિત હોતે હૈં.. ૬૫..
અન્વયાર્થઃ– [યથાઃ] જિસ પ્રકાર [પુદ્ગલદ્રવ્યાણાં] પુદ્ગલદ્રવ્યોંંકી [બહુપ્રકારૈઃ] અનેક પ્રકારકી [સ્કંધનિર્વૃત્તિઃ] સ્કન્ધરચના [પરૈઃ અકૃતા] પરસે કિયે ગયે બિના [દ્રષ્ટા] હોતી દિખાઈ દેતી હૈ, [તથા] ઉસી પ્રકાર [કર્મણાં] કર્મોંકી બહુપ્રકારતા [વિજાનીહિ] પરસે અકૃત જાનો.
ટીકાઃ– કર્મોંકી વિચિત્રતા [બહુપ્રકારતા] અન્ય દ્વારા નહીં કી જાતી ઐસા યહાઁ કહા હૈ.
જિસ પ્રકાર અપનેકો યોગ્ય ચંદ્ર–સૂર્યકે પ્રકાશકી ઉપલબ્ધિ હોને પર, સંધ્યા–બાદલ ઇન્દ્રધનુષ–પ્રભામણ્ડળ ઇત્યાદિ અનેક પ્રકારસે પુદ્ગલસ્કંધભેદ અન્ય કર્તાકી અપેક્ષાકે બિના હી ઉત્પન્ન હોતે હૈં, ઉસી પ્રકાર અપનેકો યોગ્ય જીવ–પરિણામકી ઉપલબ્ધિ હોને પર, જ્ઞાનાવરણાદિ અનેક પ્રકારકે કર્મ ભી અન્ય કર્તાકી અપેક્ષાકે બિના હી ઉત્પન્ન હોતે હૈં.
ભાવાર્થઃ– કર્મોકી વિવિધ પ્રકૃતિ–પ્રદેશ–સ્થિતિ–અનુભાગરૂપ વિચિત્રતા ભી જીવકૃત નહીં હૈ, પુદ્ગલકૃત હી હૈ.. ૬૬..
--------------------------------------------------------------------------
કાળે વિયોગ લહે તદા સુખદુઃખ આપે–ભોગવે. ૬૭.
૧૧૦