કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
નિશ્ચયેન જીવકર્મણોશ્ચૈકકર્તૃત્વેઽપિ વ્યવહારેણ કર્મદત્તફલોપલંભો જીવસ્ય ન વિરુધ્યત ઇત્યત્રોક્તમ્.
જીવા હિ મોહરાગદ્વેષસ્નિગ્ધત્વાત્પુદ્ગલસ્કંધાશ્ચ સ્વભાવસ્નિગ્ધત્વાદ્બંધાવસ્થાયાં પરમાણુ– દ્વંદ્વાનીવાન્યોન્યાવગાહગ્રહણપ્રતિબદ્ધત્વેનાવતિષ્ઠંતે. યદા તુ તે પરસ્પરં વિયુજ્યંતે, તદોદિત–પ્રચ્યવમાના -----------------------------------------------------------------------------
અન્વયાર્થઃ– [જીવાઃ પુદ્ગલકાયાઃ] જીવ ઔર પુદ્ગલકાય [અન્યોન્યાવગાઢ–ગ્રહણપ્રતિબદ્ધાઃ] [વિશિષ્ટ પ્રકારસે] અન્યોન્ય–અવગાહકે ગ્રહણ દ્વારા [પરસ્પર] બદ્ધ હૈં; [કાલે વિયુજ્યમાનાઃ] કાલમેં પૃથક હોને પર [સુખદુઃખં દદતિ ભુઞ્જન્તિ] સુખદુઃખ દેતે હૈં ઔર ભોગતે હૈં [અર્થાત્ પુદ્ગલકાય સુખદુઃખ દેતે હૈં ઔર જીવ ભોગતે હૈં].
ટીકાઃ– નિશ્ચયસે જીવ ઔર કર્મકો એકકા [નિજ–નિજ રૂપકા હી] કર્તૃત્વ હોને પર ભી, વ્યવહારસે જીવકો કર્મે દ્વારા દિયે ગયે ફલકા ઉપભોગ વિરોધકો પ્રાપ્ત નહીં હોતા [અર્થાત્ ‘કર્મ જીવકોે ફલ દેતા હૈ ઔર જીવ ઉસે ભોગતા હૈ’ યહ બાત ભી વ્યવહારસે ઘટિત હોતી હૈ] ઐસા યહાઁ કહા હૈ.
જીવ મોહરાગદ્વેષ દ્વારા સ્નિગ્ધ હોનેકે કારણ તથા પુદ્ગલસ્કંધ સ્વભાવસે સ્નિગ્ધ હોનેકે કારણ, [વે] બન્ધ–અવસ્થામેં– પરમાણુદ્વંદ્વોંકી ભાઁતિ–[વિશિષ્ટ પ્રકારસે] અન્યોન્ય–અવગાહકે ગ્રહણ દ્વારા બદ્ધરૂપસે રહતે હૈં. જબ વે પરસ્પર પૃથક હોતે હૈં તબ [પુદ્ગલસ્કન્ધ નિમ્નાનુસાર ફલ દેતે હૈં ઔર જીવ ઉસે ભોગતે હૈં]– ઉદય પાકર ખિર જાનેવાલે પુદ્ગલકાય સુખદુઃખરૂપ આત્મપરિણામોંકે -------------------------------------------------------------------------- પરમાણુદ્વંદ્વ= દો પરમાણુઓંકા જોડા; દો પરમાણુઓંસે નિર્મિત સ્કંધ; દ્વિ–અણુક સ્કંધ.