નિશ્ચયેન સુખદુઃખરૂપાત્મપરિણામાનાં વ્યવહારેણેષ્ટા–નિષ્ટવિષયાણાં નિમિત્તમાત્રત્વાત્પુદ્ગલકાયાઃ સુખદુઃખરૂપં ફલં પ્રયચ્છન્તિ. જીવાશ્ચ નિશ્ચયેન નિમિત્તમાત્રભુતદ્રવ્યકર્મનિર્વર્તિતસુખદુઃખરૂપાત્મપરિણામાનાં વ્યવહારેણ ----------------------------------------------------------------------------- નિમિત્તમાત્ર હોનેકી અપેક્ષાસે નિશ્ચયસે, ઔર ઈષ્ટાનિષ્ટ વિષયોંકે નિમિત્તમાત્ર હોનેકી અપેક્ષાસે વ્યવહારસે સુખદુઃખરૂપ ફલ દેતે હૈં; તથા જીવ નિમિત્તમાત્રભૂત દ્રવ્યકર્મસે નિષ્પન્ન હોનેવાલે સુખદુઃખરૂપ આત્મપરિણામોંકો ભોક્તા હોનેકી અપેક્ષાસે નિશ્ચયસે, ઔર [નિમિત્તમાત્રભૂત] દ્રવ્યકર્મકે ઉદયસે સમ્પાદિત ઈષ્ટાનિષ્ટ વિષયોંકે ભોક્તા હોનેકી અપેક્ષાસે વ્યવહારસે, ઉસપ્રકારકા [સુખદુઃખરૂપ] ફલ ભોગતે હૈં [અર્થાત્ નિશ્ચયસે સુખદુઃખપરિણામરૂપ ઔર વ્યવહારસે ઈષ્ટાનિષ્ટા વિષયરૂપ ફલ ભોગતે હૈં]. -------------------------------------------------------------------------- [૧] સુખદુઃખપરિણામોંમેં તથા [૨] ઈષ્ટાનિષ્ટ વિષયોંકે સંયોગમેં શુભાશુભ કર્મ નિમિત્તભૂત હોતે હૈં, ઇસલિયે ઉન
વિષયરૂપ ફલ ‘દેનેવાલા’ ’’ [ઉપચારસે] કહા જા સકતા હૈ. અબ, [૧] સુખદુઃખપરિણામ તો જીવકી
અપની હી પર્યાયરૂપ હોનેસે જીવ સુખદુઃખપરિણામકો તો ‘નિશ્ચયસે’ ભોગતા હૈં, ઔર ઇસલિયે
સુખદુઃખપરિણામમેં નિમિત્તભૂત વર્તતે હુએ શુભાશુભ કર્મોંમેં ભી [–જિન્હેંં ‘‘સુખદુઃખપરિણામરૂપ ફલ
દેનેવાલા’’ કહા થા ઉનમેં ભી] ઉસ અપેક્ષાસે ઐસા કહા જા સકતા હૈે કિ ‘‘વે જીવકો ‘નિશ્ચયસે’
સુખદુઃખપરિણામરૂપ ફલ દેતે હૈં;’’ તથા [૨] ઈષ્ટાનિષ્ટ વિષય તો જીવસે બિલકુલ ભિન્ન હોનેસે જીવ ઈષ્ટાનિષ્ટ
વિષયોંકો તો ‘વ્યવહારસે’ ભોગતા હૈં, ઔર ઇસલિયે ઈષ્ટાનિષ્ટ વિષયોંમેં નિમિત્તભૂત વર્તતે હુએ શુભાશુભ કર્મોંમેં
ભી [–જિન્હેંં ‘‘ઈષ્ટાનિષ્ટ વિષયરૂપ ફલ દેનેવાલા ’’ કહા થા ઉનમેં ભી ] ઉસ અપેક્ષાસે ઐસા કહા જા
સકતા હૈે કિ ‘‘વે જીવકો ‘વ્યવહારસે’ ઈષ્ટાનિષ્ટ વિષયરૂપ ફલ દેતે હૈં.’’
જીવસે બિલ્કુલ ભિન્ન હૈં.’ પરન્તુ યહાઁ કહે હુએ નિશ્ચયરૂપસે ભંગસે ઐસા નહીં સમઝના ચાહિયે કિ ‘પૌદ્ગલિક
કર્મ જીવકો વાસ્તવમેં ફલ દેતા હૈ ઔર જીવ વાસ્તવમેં કર્મકે દિયે હુએ ફલકો ભોગતા હૈ.’
ભોગે તો દોનોં દ્રવ્ય એક હો જાયેં. યહાઁ યહ ધ્યાન રખના ખાસ આવશ્યક હૈ કિ ટીકાકે પહલે પૈરેમેં સમ્પૂર્ણ
ગાથાકે કથનકા સાર કહતે હુએ શ્રી ટીકાકાર આચાર્યદેવ સ્વયં હી જીવકો કર્મ દ્વારા દિયે ગયે ફલકા
ઉપભોગ વ્યવહારસે હી કહા હૈ, નિશ્ચયસે નહીં.
સુખદુઃખકે દો અર્થ હોતે હૈઃ [૧] સુખદુઃખપરિણામ, ઔર [૨] ઈષ્ટાનિષ્ટ વિષય. જહાઁ ‘નિશ્ચયસે’ કહા હૈ વહાઁ
ઐસા અર્થ સમઝના ચહિયે.
૧૧૨