ઊર્ધ્વ ગચ્છતિ શેષા વિદિગ્વર્જાં ગતિં યાંતિ.. ૭૩..
અથ પુદ્ગલદ્રવ્યાસ્તિકાયવ્યાખ્યાનમ્.
ઇદિ તે ચદુવ્વિયપ્પા પુગ્ગલકાયા મુણેયવ્વા.. ૭૪..
ઇતિ તે ચતુર્વિકલ્પાઃ પુદ્ગલકાયા જ્ઞાતવ્યાઃ.. ૭૪..
-----------------------------------------------------------------------------
અન્વયાર્થઃ– [પ્રકૃતિસ્થિત્યનુભાગપ્રદેશબંધૈઃ] પ્રકૃતિબન્ધ, સ્થિતિબન્ધ, અનુભાગબન્ધ ઔર પ્રદેશબન્ધસે [સર્વતઃ મુક્તઃ] સર્વતઃ મુક્ત જીવ [ઊધ્વં ગચ્છતિ] ઊર્ધ્વગમન કરતા હૈ; [શેષાઃ] શેષ જીવ [ભવાન્તરમેં જાતે હુએ] [વિદિગ્વર્જા ગતિં યાંતિ] વિદિશાએઁ છોડ કર ગમન કરતે હૈં.
ટીકાઃ– બદ્ધ જીવકો કર્મનિમિત્તક ષડ્વિધ ગમન [અર્થાત્ કર્મ જિસમેં નિમિત્તભૂત હૈં ઐસા છહ દિશાઓંંમેં ગમન] હોતા હૈ; મુક્ત જીવકો ભી સ્વાભાવિક ઐસા એક ઊર્ધ્વગમન હોતા હૈ. – ઐસા યહાઁ કહા હૈ.
ભાવાર્થઃ– સમસ્ત રાગાદિવિભાવ રહિત ઐસા જો શુદ્ધાત્માનુભૂતિલક્ષણ ધ્યાન ઉસકે બલ દ્વારા ચતુર્વિધ બન્ધસે સર્વથા મુક્ત હુઆ જીવ ભી, સ્વાભાવિક અનન્ત જ્ઞાનાદિ ગુણોંસે યુક્ત વર્તતા હુઆ, એકસમયવર્તી અવિગ્રહગતિ દ્વારા [લોકાગ્રપર્યંત] સ્વાભાવિક ઊર્ધ્વગમન કરતા હૈ. શેષ સંસારી જીવ મરણાન્તમેં વિદિશાએઁ છોડકર પૂર્વોક્ત ષટ્–અપક્રમસ્વરૂપ [કર્મનિમિત્તક] અનુશ્રેણીગમન કરતે હૈં.. ૭૩..
ઇસ પ્રકાર જીવદ્રવ્યાસ્તિકાયકા વ્યાખ્યાન સમાપ્ત હુઆ.
અબ પુદ્ગલદ્રવ્યાસ્તિકાયકા વ્યાખ્યાન હૈ. --------------------------------------------------------------------------
તે સ્કંધ તેનો દેશ, સ્ંકધપ્રદેશ, પરમાણુ કહ્યા. ૭૪.
૧૧૮