કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
પુદ્ગલદ્રવ્યવિકલ્પાદેશોઽયમ્.
પુદ્ગલદ્રવ્યાણિ હિ કદાચિત્સ્કંધપર્યાયેણ, કદાચિત્સ્કંધદેશપર્યાયેણ, કદાચિત્સ્કંધપ્રદેશપર્યાયેણ, કદાચિત્પરમાણુત્વેનાત્ર તિષ્ટન્તિ. નાન્યા ગતિરસ્તિ. ઇતિ તેષાં ચતુર્વિકલ્પત્વમિતિ.. ૭૪..
અદ્ધદ્ધં ચ પદેસો પરમાણૂ ચેવ અવિભાગી.. ૭૫..
અર્ધાર્ધ ચ પ્રદેશઃ પરમાણુશ્ચૈવાવિભાગી.. ૭૫..
-----------------------------------------------------------------------------
અન્વયાર્થઃ– [તે પુદ્ગલકાયાઃ] પુદ્ગલકાયકે [ચતુર્વિકલ્પાઃ] ચાર ભેદ [જ્ઞાતવ્યાઃ] જાનના; [સ્કંધાઃ ચ] સ્કંધ, [સ્કંધદેશાઃ] સ્કંધદેશ [સ્કંધપ્રદેશાઃ] સ્કંધપ્રદેશ [ચ] ઔર [પરમાણવઃ ભવન્તિ ઇતિ] પરમાણુુ.
ટીકાઃ– યહ, પુદ્ગલદ્રવ્યકે ભેદોંકા કથન હૈ.
પુદ્ગલદ્રવ્ય કદાચિત્ સ્કંધપર્યાયસે, કદાચિત્ સ્કંધદેશરૂપ પર્યાયસે, કદાચિત્ સ્કંધપ્રદેશરૂપ પર્યાયસે ઔર કદાચિત્ પરમાણુરૂપસે યહાઁ [લોકમેં] હોતે હૈં; અન્ય કોઈ ગતિ નહીં હૈ. ઇસ પ્રકાર ઉનકે ચાર ભેદ હૈં.. ૭૪..
અન્વયાર્થઃ– [સકલસમસ્તઃ] સકલ–સમસ્ત [પુદ્ગલપિણ્ડાત્મક સમ્પૂર્ણ વસ્તુ] વહ [સ્કંધઃ] સ્કંધ હૈ. [તસ્ય અર્ધં તુ] ઉસકે અર્ધકો [દેશઃ ઇતિ ભણન્તિ] દેશ કહતે હૈં, [અર્ધાધં ચ] અર્ધકા અર્ધ વહ [પ્રદેશઃ] પ્રદેશ હૈ [ચ] ઔર [અવિભાગી] અવિભાગી વહ [પરમાણુઃ એવ] સચમુચ પરમાણુ હૈ. ------------------------------------------------------------------------
અર્ધાર્ધ તેનું ‘પ્રદેશ’ ને અવિભાગ તે ‘પરમાણુ’ છે. ૭૫.