Panchastikay Sangrah-Hindi (Gujarati transliteration).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 15 of 293

 

background image
અસ્તિકાયોં ઔર પદાર્થોંકે નિરૂપણકે પશ્ચાત શાસ્ત્રમેં મોક્ષમાર્ગસૂચક ચૂલિકા હૈ. યહ અન્તિમ
અધિકાર, શાસ્ત્રરૂપી મંદિર પર રત્નકલશ ભાઁતિ શોભા દેતા હૈ. અધ્યાત્મરસિક આત્માર્થી જીવોંકા
યહ અતિ પ્રિય અધિકાર હૈ. ઇસ અધિકારકા રસાસ્વાદન કરતે હુએ માનોં ઉન્હેં તૃપ્તિ હી નહીં હોતી.
ઇસમેં મુખ્યતઃ વીતરાગ ચારિત્રકા–સ્વસમયકા–શુદ્ધમુનિદશાકા–પારમાર્થિક મોક્ષમાર્ગકા ભાવવાહી મધુર
પ્રતિપાદન હૈ, તથા મુનિકો સરાગ ચારિત્રકી દશામેં આંશિક શુદ્ધિકે સાથ સાથ કૈસે શુભ ભાવોંકા
સુમેલ અવશ્ય હોતા હી હૈ ઉસકા ભી સ્પષ્ટ નિર્દેશ હૈ. જિનકે હૃદયમેં વીતરાગતાકી ભાવના કા મંથન
હોતા રહતા હૈ ઐસે શાસ્ત્રકાર ઔર ટીકાકાર મુનીંદ્રોંને ઇસ અધિકારમેં માનોં શાંત વીતરાગ રસકી
સરિતા પ્રવાહિત કી હૈ. ધીર ગમ્ભીર ગતિસે બહતી હુઈ ઉસ શાંતરસકી અધ્યાત્મગંગામેં સ્નાન કરનેસે
તત્ત્વજિજ્ઞાસુ ભાવુક જીવ શીતલતાભીભૂત હોતે હૈં ઔર ઉનકા હૃદય શાંત–શાંત હોકર મુનિયોંકી
આત્માનુભવમૂલક સહજશુદ્ધ ઉદાસીન દશાકે પ્રતિ બહુમાનપૂર્વક નમિત હો જાતા હૈ. ઇસ અધિકાર પર
મનન કરનેસે સુપાત્ર મુમુક્ષુ જીવોં કો સમઝમેં આતા હૈ કિ ‘શુદ્ધાત્મદ્રવ્યકે આશ્રયસે સહજ દશાકા
અંશ પ્રગટ કિયે બિના મોક્ષકે ઉપાયકા અંશ ભી પ્રાપ્ત નહીં હોતા.
ઇસ પવિત્ર શાસ્ત્રકે કર્તા શ્રીમદ્ભગવત્કુન્દકુન્દાચાર્યદેવકે પ્રતિ પૂજ્ય ગુરુદેવ (શ્રી
કાનજીસ્વામી) કો અપાર ભક્તિ હૈ. વે અનેકોં બાર કહતે હૈ કિ –‘‘શ્રી સમયસાર, નિયમસાર,
પ્રવચનસાર, પંચાસ્તિકાયસંગ્રહ આદિ શાસ્ત્રોકી પ્રત્યેક ગાથામેં દિવ્યધ્વનિકા સંદેશ હૈ. ઇન ગાથાઓંમેં
ઇતની અપાર ગહરાઈ હૈ કિ ઉસે માપતે હુએ અપની હી શક્તિકા માપ નિકલ આતા હૈ. ઇન સારગંભીર
શાસ્ત્રોંકે રચયિતા પરમ કૃપાલુ અચાર્યભગવાનકી કોઈ પરમ અલૌકિક સામર્થ્ય હૈ. પરમ અદ્ભૂત
સાતિશય અંતર્બાહ્ય યોગોંકે બિના ઇન શાસ્ત્રોંકી રચના શકય નહીં હૈ. ઇન શાસ્ત્રોંકી વાણી તરતે હુએ
પુરુષકી વાણી હૈ ઐસા હમ સ્પષ્ટજાનતે હૈં. ઇનકી પ્રત્યેક ગાથા છઠ્ઠે–સાતવેં ગુણસ્થાનમેં ઝુલનેવાલે
મહામુનીકે આત્માનુભવમેંસે પ્રગટ હુઈ હૈ. ઇન શાસ્ત્રોંકે રચયિતા ભગવાન કુન્દકુન્દાચાર્યદેવ
મહાવિદેહક્ષેત્રમેં સર્વજ્ઞ વીતરાગ શ્રી સીમંધરભગવાનકે સમવસરણમેં ગયે થે ઔર વે વહાઁ આઠ દિન તક
રહે થે યહ બાત યથાતથ્ય હૈ, અક્ષરશઃ સત્ય હૈ, પ્રમાણસિદ્ધ હૈ. ઉન પરમોપકારી આચાર્યભગવાન દ્વારા
રચે ગયે સમયસારાદિ શાસ્ત્રોંમેં તીર્થંકરદેવકી ઊઁ
કારધ્વનિમેંસે નીકલા હુઆ ઉપદેશ હૈ.’’
ઇસ શાસ્ત્રમેં ભગવાન કુન્દકુન્દાચાર્યદેવકી પ્રાકૃત ગાથાઓં પર સમયઆખ્યા નામક સંસ્કૃત
ટીકાકે લેખક (લગભગ વિક્રમ સંવતકી ૧૦ વીં શતાદ્બીમેં હો ગયે) શ્રી અમૃતચંદ્રાચાર્યદેવ હૈ. જિસ–
પ્રકાર ઇસ શાસ્ત્રકે મૂલ કર્તા અલૌકિક પુરુષ હૈં ઉસી પ્રકાર ઉસકે ટીકાકાર ભી મહાસમર્થ આચાર્ય
હૈં; ઉન્હોંને સમયસારકી તથા પ્રવચનસારકી ટીકા ભી લિખી હૈ ઔર તત્ત્વાર્થસાર, પુરુષાર્થસિદ્ધયુપાય
આદિ સ્વતંત્ર ગ્રંથ ભી રચે હૈં. ઉનકી ટીકાઓં જૈસી ટીકા અભી તક અન્ય કિસી જૈન ગ્રંથકી નહીં
લિખી ગયી હૈ. ઉનકી ટીકાઐં પઢનેવાલે ઉનકી અધ્યાત્મરસિકતા, આત્માનુભવ, પ્રખર વિદ્વત્તા,
વસ્તુસ્વરૂપકી ન્યાયસે સિદ્ધ કરનેકી અસાધારણ શક્તિ, જિનશાસનકા સાતિશય અગાધ જ્ઞાન,
નિશ્ચય–વ્યવહારકા સંધિબદ્ધ નિરૂપણ કરનેકી વિરલ શક્તિ એવં ઉત્તમ કાવ્યશક્તિકી સમ્પૂણર પ્રતીતિ
હો જાતી હૈ. અતિ સંક્ષેપમેં ગંભીર રહસ્ય ભર દેનેકી ઉનકી શક્તિ વિદ્વાનોંકો આશ્ચર્યચકિત કર દેતી
હૈ. ઉનકી દૈવી ટીકાઐં શ્રુતકેવલીકે વચન સમાન હૈં. જિસ પ્રકાર મૂલ શાસ્ત્રકારનકે શાસ્ત્ર અનુભવ–
યુક્તિ આદિ સમસ્ત સમૃદ્ધિસે સમૃદ્ધ હૈં ઉસી પ્રકાર ટીકાકારકી ટીકાઐં ભી ઉ
ન–ઉન સર્વ સમૃદ્ધિયોંસે
વિભૂષિત હૈં. શાસનમાન્ય ભગવાન કુદકુન્દાચાર્યદેને ઇસ કલિકાલમેં જગદ્ગુરુ તીર્થંકરદેવ જૈસા કાર્ય
કિયા હૈ ઔર શ્રી અમૃતચંદ્રાચાર્યદેને વ–માનોં વે કુન્દકુન્દભગવાનકે હૃદયમેં પ્રવિષ્ટ હો ગયે હોં