કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
પ્રદેશઃ, સ એવ સ્પર્શસ્ય, સ એવ રસસ્ય, સ એવ ગંધસ્ય, સ એવ રૂપસ્યેતિ. તતઃ ક્વચિત્પરમાણૌ ગંધગુણે, ક્વચિત્ ગંધરસગુણયોઃ, ક્વચિત્ ગંધરસરૂપગુણેષુ અપકૃષ્યમાણેષુ તદવિભક્તપ્રદેશઃ પરમાણુરેવ વિનશ્યતીતિ. ન તદપકર્ષો યુક્તઃ. તતઃ પૃથિવ્યપ્તેજોવાયુરૂપસ્ય ધાતુચતુષ્કસ્યૈક એવ પરમાણુઃ કારણં પરિણામવશાત્ વિચિત્રો હિ પરમાણોઃ પરિણામગુણઃ ક્વચિત્કસ્યચિદ્ગુણસ્ય વ્યક્તાવ્યક્તત્વેન વિચિત્રાં પરિણતિમાદધાતિ. યથા ચ તસ્ય પરિણામવશાદવ્યક્તો ગંધાદિગુણોઽસ્તીતિ પ્રતિજ્ઞાયતે ન તથા શબ્દોઽપ્યવ્યક્તોઽસ્તીતિ જ્ઞાતું શક્યતે શક્યતે તસ્યૈકપ્રદેશસ્યાનેકપ્રદેશાત્મકેન શબ્દેન સહૈકત્વવિરોધાદિતિ.. ૭૮.. ----------------------------------------------------------------------------- તો ઉસ ગુણસે અભિન્ન પ્રદેશી પરમાણુ હી વિનષ્ટ હો જાયેગા. ઇસલિયે ઉસ ગુણકી ન્યૂનતા યુક્ત [ઉચિત] નહીં હૈ. [કિસી ભી પરમાણુમેં એક ભી ગુણ કમ હો તો ઉસ ગુણકે સાથ અભિન્ન પ્રદેશી પરમાણુ હી નષ્ટ હો જાયેગા; ઇસલિયે સમસ્ત પરમાણુ સમાન ગુણવાલે હી હૈ, અર્થાત્ વે ભિન્ન ભિન્ન જાતિકે નહીં હૈં.] ઇસલિયે પૃથ્વી, જલ, અગ્નિ ઔર વાયુરૂપ ચાર ધાતુઓંકા, પરિણામકે કારણ, એક હી પરમાણુ કારણ હૈ [અર્થાત્ પરમાણુ એક હી જાતિકે હોને પર ભી વે પરિણામકે કારણ ચાર ધાતુઓંકે કારણ બનતે હૈં]; ક્યોંકિ વિચિત્ર ઐસા પરમાણુકા પરિણામગુણ કહીં કિસી ગુણકી
પ્રકાર શબ્દ ભી અવ્યક્ત હૈ ઐસા નહીં જાના જા સકતા, ક્યોંકિ એકપ્રદેશી પરમાણુકો અનેકપ્રદેશાત્મક શબ્દકે સાથ એકત્વ હોનેમેં વિરોધ હૈ.. ૭૮.. --------------------------------------------------------------------------
અવ્યક્ત હોતા હૈ ; અગ્નિમેં સ્પર્શ ઔર વર્ણ વ્યક્ત હોતે હૈં ઔર શેષ દો અવ્યક્ત હોતે હૈં ; વાયુમેં સ્પર્શ વ્યક્ત
હોતા હૈ ઔર શેષ તીન અવ્યક્ત હોતે હૈં.]
હૈ.
૧વ્યક્તાવ્યક્તતા દ્વારા વિચિત્ર પરિણતિકો ધારણ કરતા હૈ.
૧. વ્યક્તાવ્યક્તતા=વ્યક્તતા અથવા અવ્યક્તતા; પ્રગટતા અથવા અપ્રગટતા. [પૃથ્વીમેં સ્પર્શ, રસ, ગંધ ઔર વર્ણ યહ
૨. જિસ પ્રકાર પરમાણુમેં ગંધાદિગુણ ભલે હી અવ્યક્તરૂપસે ભી હોતે તો અવશ્ય હૈં; ઉસી પ્રકાર પરમાણુમેં શબ્દ ભી