સ્પૃષ્ટેષુ તેષુ જાયતે શબ્દ ઉત્પાદિકો નિયતઃ.. ૭૯..
શબ્દસ્ય પદ્ગલસ્કંધપર્યાયત્વખ્યાપનમેતત્.
ઇહ હિ બાહ્યશ્રવણેન્દ્રિયાવલમ્બિતો ભાવેન્દ્રિયપરિચ્છેદ્યો ધ્વનિઃ શબ્દઃ. સ ખલુ સ્વ– રૂપેણાનંતપરમાણૂનામેકસ્કંધો નામ પર્યાયઃ. બહિરઙ્ગસાધનીભૂતમહાસ્કંધેભ્યઃ તથાવિધપરિણામેન સમુત્પદ્યમાનત્વાત્ સ્કંધપ્રભવઃ, યતો હિ પરસ્પરાભિહતેષુ મહાસ્કંધેષુ શબ્દઃ સમુપજાયતે. -----------------------------------------------------------------------------
અન્વયાર્થઃ– [શબ્દઃ સ્કંધપ્રભવઃ] શબ્દ સ્કંધજન્ય હૈ. [સ્કંધઃ પરમાણુસઙ્ગસઙ્ગાતઃ] સ્કંધ પરમાણુદલકા સંઘાત હૈ, [તેષુ સ્પૃષ્ટેષુ] ઔર વે સ્કંધ સ્પર્શિત હોનેસે– ટકરાનેસે [શબ્દઃ જાયતે] શબ્દ ઉત્પન્ન હોતા હૈ; [નિયતઃ ઉત્પાદિકઃ] ઇસ પ્રકાર વહ [શબ્દ] નિયતરૂપસે ઉત્પાદ્ય હૈં.
ટીકાઃ– શબ્દ પુદ્ગલસ્કંધપર્યાય હૈ ઐસા યહાઁ દર્શાયા હૈ.
ઇસ લોકમેં, બાહ્ય શ્રવણેન્દ્રિય દ્વારા ૧અવલમ્બિત ભાવેન્દ્રિય દ્વારા જાનને–યોગ્ય ઐસી જો ધ્વનિ વહ શબ્દ હૈ. વહ [શબ્દ] વાસ્તવમેં સ્વરૂપસે અનન્ત પરમાણુઓંકે એકસ્કંધરૂપ પર્યાય હૈ. બહિરંગ સાધનભૂત [–બાહ્ય કારણભૂત] મહાસ્કન્ધોં દ્વારા તથાવિધ પરિણામરૂપ [શબ્દપરિણામરૂપ] ઉત્પન્ન --------------------------------------------------------------------------
સ્કંધાભિધાતે શબ્દ ઊપજે, નિયમથી ઉત્પાદ્ય છે. ૭૯.
૧૨૬
૧. શબ્દ શ્રવણેંદ્રિયકા વિષય હૈ ઇસલિયે વહ મૂર્ત હૈ. કુછ લોગ માનતે હૈં તદનુસાર શબ્દ આકાશકા ગુણ નહીં હૈ, ક્યોંકિ અમૂર્ત આકાશકા અમૂર્ત ગુણ ઇન્દ્રિયકા વિષય નહીંં હો સકતા.