કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
અથ ધર્માધર્મદ્રવ્યાસ્તિકાયવ્યાખ્યાનમ્.
લેગાગાઢં પુટ્ઠં પિહુલમસંખાદિયપદેસં.. ૮૩..
લેકાવગાઢઃ સ્પૃષ્ટઃ પૃથુલોઽસંખ્યાતપ્રદેશઃ.. ૮૩..
ધર્મસ્વરૂપાખ્યાનમેતત્.
ધર્મો હિ સ્પર્શરસગંધવર્ણાનામત્યંતાભાવાદમૂર્તસ્વભાવઃ. ત્ત એવ ચાશબ્દઃ. સ્કલ– લોકાકાશાભિવ્યાપ્યાવસ્થિતત્વાલ્લોકાવગાઢઃ. અયુતસિદ્ધપ્રદેશત્વાત્ સ્પષ્ટઃ. સ્વભાવાદેવ સર્વતો વિસ્તૃતત્વાત્પૃથુલઃ. નિશ્ચયનયેનૈકપ્રદેશોઽપિ વ્યવહારનયેનાસંખ્યાતપ્રદેશ ઇતિ.. ૮૩.. -----------------------------------------------------------------------------
અબ ધર્મદ્રવ્યાસ્તિકાય ઔર અધર્મદ્રવ્યાસ્તિકાયકા વ્યાખ્યાન હૈ.
અન્વયાર્થઃ– [ધર્માસ્તિકાયઃ] ધર્માસ્તિકાય [અસ્પર્શઃ] અસ્પર્શ, [અરસઃ] અરસ, [અવર્ણગંધઃ] અગન્ધ, અવર્ણ ઔર [અશબ્દઃ] અશબ્દ હૈ; [લોકાવગાઢઃ] લોકવ્યાપક હૈઃ [સ્પૃષ્ટઃ] અખણ્ડ, [પૃથુલઃ] વિશાલ ઔર [અસંખ્યાતપ્રદેશઃ] અસંખ્યાતપ્રદેશી હૈ.
ટીકાઃ– યહ, ધર્મકે [ધર્માસ્તિકાયકે] સ્વરૂપકા કથન હૈ.
સ્પર્શ, રસ, ગંધ ઔર વર્ણકા અત્યન્ત અભાવ હોનેસે ધર્મ [ધર્માસ્તિકાય] વાસ્તવમેં અમૂર્તસ્વભાવવાલા હૈ; ઔર ઇસીલિયે અશબ્દ હૈ; સમસ્ત લોકાકાશમેં વ્યાપ્ત હોકર રહનેસે લોકવ્યાપક હૈ; ૧અયુતસિદ્ધ પ્રદેશવાલા હોનેસે અખણ્ડ હૈ; સ્વભાવસે હી સર્વતઃ વિસ્તૃત હોનેસે વિશાલ હૈ; નિશ્ચયનયસે ‘એકપ્રદેશી’ હોન પર ભી વ્યવહારનયસે અસંખ્યાતપ્રદેશી હૈ.. ૮૩.. --------------------------------------------------------------------------
લોકાવગાહી, અખંડ છે, વિસ્તૃત, અસંખ્યપ્રદેશ. ૮૩.
૧. યુતસિદ્ધ=જુડે હુએ; સંયોગસિદ્ધ. [ધર્માસ્તિકાયમેં ભિન્ન–ભિન્ન પ્રદેશોંકા સંયોગ હુઆ હૈ ઐસા નહીં હૈ, ઇસલિયે
ઉસમેં બીચમેં વ્યવધાન–અન્તર–અવકાશ નહીં હૈ ; ઇસલિયે ધર્માસ્તિકાય અખણ્ડ હૈ.]
૨. એકપ્રદેશી=અવિભાજ્ય–એકક્ષેત્રવાલા. [નિશ્ચયનયસે ધર્માસ્તિકાય અવિભાજ્ય–એકપદાર્થ હોનેસે અવિભાજ્ય–
એકક્ષેત્રવાલા હૈ.]