કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
સીનાવિનાભૂતસહાયમાત્રત્વાત્કારણભૂતઃ. સ્વાસ્તિત્વમાત્રનિર્વૃત્તત્વાત્ સ્વયમકાર્ય ઇતિ.. ૮૪..
ત્હ જીવપુગ્ગલોણં ધમ્મં દવ્વં વિયાણાહિ.. ૮૫..
ત્થા જીવપુદ્ગલાનાં ધર્મદ્રવ્યં વિજાનીહિ.. ૮૫..
----------------------------------------------------------------------------- તથાપિ સ્વરૂપસે ચ્યુત નહીં હોતા ઇસલિયે નિત્ય હૈ; ગતિક્રિયાપરિણતકો [ગતિક્રિયારૂપસે પરિણમિત હોનેમેં જીવ–પુદ્ગલોંકો] ૧ઉદાસીન ૨અવિનાભાવી સહાયમાત્ર હોનેસે [ગતિક્રિયાપરિણતકો] કારણભૂત હૈ; અપને અસ્તિત્વમાત્રસે નિષ્પન્ન હોનેકે કારણ સ્વયં અકાર્ય હૈ [અર્થાત્ સ્વયંસિદ્ધ હોનેકે કારણ કિસી અન્યસે ઉત્પન્ન નહીં હુઆ હૈ ઇસલિયે કિસી અન્ય કારણકે કાર્યરૂપ નહીં હૈ].. ૮૪..
અન્વયાર્થઃ– [યથા] જિસ પ્રકાર[લોકે] જગતમેં [ઉદકં] પાની [મત્સ્યાનાં] મછલિયોંકો [ગમનાનુગ્રહકરં ભવતિ] ગમનમેં અનુગ્રહ કરતા હૈ, [તથા] ઉસી પ્રકાર [ધર્મદ્રવ્યં] ધર્મદ્રવ્ય [જીવપુદ્ગલાનાં] જીવ–પુદ્ગલોંકો ગમનમેં અનુગ્રહ કરતા હૈ [–નિમિત્તભૂત હોતા હૈ] ઐસા [વિજાનીહિ] જાનો. --------------------------------------------------------------------------
ત્યમ ધર્મ પણ અનુગ્રહ કરે જીવ–પુદ્ગલોને ગમનમાં. ૮૫.
૧. જિસ પ્રકાર સિદ્ધભગવાન, ઉદાસીન હોને પર ભી, સિદ્ધગુણોંકે અનુરાગરૂપસે પરિણમત ભવ્ય જીવોંકો
સિદ્ધગતિકે સહકારી કારણભૂત હૈ, ઉસી પ્રકાર ધર્મ ભી, ઉદાસીન હોને પર ભી, અપને–અપને ભાવોંસે હી
ગતિરૂપ પરિણમિત જીવ–પુદ્ગલોંકો ગતિકા સહકારી કારણ હૈ.
૨. યદિ કોઈ એક, કિસી દૂસરેકે બિના ન હો, તો પહલેકો દૂસરેકા અવિનાભાવી કહા જાતા હૈ. યહાઁ ધર્મદ્રવ્યકો
‘ગતિક્રિયાપરિણતકા અવિનાભાવી સહાયમાત્ર’ કહા હૈ. ઉસકા અર્થ હૈ કિ – ગતિક્રિયાપરિણત જીવ–પુદ્ગલ
ન હો તો વહાઁ ધર્મદ્રવ્ય ઉન્હેં સહાયમાત્રરૂપ ભી નહીં હૈ; જીવ–પુદ્ગલ સ્વયં ગતિક્રિયારૂપસે પરિણમિત હોતે હોં
તભી ધર્મદ્રવ્ય ઉન્હેંે ઉદાસીન સહાયમાત્રરૂપ [નિમિત્તમાત્રરૂપ] હૈ, અન્યથા નહીં.