કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
અધર્મસ્વરૂપાખ્યાનમેતત્. યથા ધર્મઃ પ્રજ્ઞાપિતસ્તથાધર્મોપિ પ્રજ્ઞાપનીયઃ. અયં તુ વિશેષઃ. સ ગતિક્રિયાયુક્તા– નામુદકવત્કારણભૂત; એષઃ પુનઃ સ્થિતિક્રિયાયુક્તાનાં પૃથિવીવત્કારણભૂતઃ. યથા પૃથિવી સ્વયં પૂર્વમેવ તિષ્ઠંતી પરમસ્થાપયંતી ચ સ્વયેવ તિષ્ઠતામશ્વાદીના મુદાસીના–વિનાભૂતસહાયકારણમાત્રત્વેન સ્થિતિમનુગૃહ્ણાતિ તથાઽધર્માઽપિ સ્વયં પૂર્વમેવ તિષ્ઠન્ પરમસ્થાપયંશ્ચ સ્વયમેવ તિષ્ઠતાં જીવપુદ્ગલાનામુદાસીનાવિનાભૂતસહાયકારણમાત્રત્વેન સ્થિતિમનુગૃહ્ણાતીતિ..૮૬..
દો વિ ય મયા વિભત્તા અવિભત્તા લોયમેત્તા ય.. ૮૭..
દ્વાવપિ ચ મતૌ વિભક્તાવવિભક્તૌ લોકમાત્રૌ ચ.. ૮૭..
-----------------------------------------------------------------------------
ટીકાઃ– યહ, અધર્મકે સ્વરૂપકા કથન હૈ.
જિસ પ્રકાર ધર્મકા પ્રજ્ઞાપન કિયા ગયા, ઉસી પ્રકાર અધર્મકા ભી પ્રજ્ઞાપન કરને યોગ્ય હૈ. પરન્તુ યહ [નિમ્નોક્તાનુસાર] અન્તર હૈઃ વહ [–ધર્માસ્તિકાય] ગતિક્રિયાયુક્તકો પાનીકી ભાઁતિ કારણભૂત હૈ ઔર યહ [અધર્માસ્તિકાય] સ્થિતિક્રિયાયુક્તકો પૃથ્વીકી ભાઁતિ કારણભૂત હૈ. જિસ પ્રકાર પૃથ્વી સ્વયં પહલેસે હી સ્થિતિરૂપ [–સ્થિર] વર્તતી હુઈ તથા પરકો સ્થિતિ [–સ્થિરતા] નહીં કરાતી હુઈ, સ્વયમેવ સ્થિતિરૂપસે પરિણમિત હોતે હુએ અશ્વાદિકકો ઉદાસીન અવિનાભાવી સહાયરૂપ કારણમાત્રકે રૂપમેં સ્થિતિમેં અનુગ્રહ કરતી હૈ, ઉસી પ્રકાર અધર્મ [અધર્માસ્તિકાય] ભી સ્વયં પહલેસે હી સ્થિતિરૂપસે વર્તતા હુઆ ઔર પરકો સ્થિતિ નહીં કરાતા હુઆ, સ્વયમેવ સ્થિતિરૂપ પરિણમિત હોતે હુએ જીવ–પુદ્ગલોંકો ઉદાસીન અવિનાભાવી સહાયરૂપ કારણમાત્રકે રૂપમેં સ્થિતિમેં અનુગ્રહ કરતા હૈ.. ૮૬..
અન્વયાર્થઃ– [ગમનસ્થિતી] [જીવ–પુદ્ગલકી] ગતિ–સ્થિતિ [ચ] તથા [અલોકલોકં] અલોક ઔર લોકકા વિભાગ, [યયોઃ સદ્ભાવતઃ] ઉન દો દ્રવ્યોંકે સદ્ભાવસે [જાતમ્] હોતા હૈ. [ચ] ઔર [દ્વૌ અપિ] વે દોનોં [વિભક્તૌ] વિભક્ત, [અવિભક્તૌ] અવિભક્ત [ચ] ઔર [લોકમાત્રૌ] લોકપ્રમાણ [મતૌ] કહે ગયે હૈં. --------------------------------------------------------------------------
તે ઉભય ભિન્ન–અભિન્ન છે ને સકળલોકપ્રમાણ છે. ૮૭.